Đề xuất mở rộng phạm vi áp dụng giao dịch điện tử tới tất cả hoạt động của đời sống xã hội

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 4, sáng nay, 25/10, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật giao dịch điện tử (sửa đổi).

Mở rộng phạm vi điều chỉnh

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, việc xây dựng và ban hành Luật nhằm tạo hành lang pháp lý hoàn thiện, đầy đủ, thuận lợi cho việc chuyển đổi các hoạt động từ môi trường thực sang môi trường số trong tất cả các ngành, lĩnh vực, nhằm chủ động, tích cực tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và công cuộc chuyển đổi số quốc gia.

Khẳng định giá trị pháp lý cho giao dịch điện tử (GDĐT), công nhận GDĐT có giá trị pháp lý giống như giao dịch trong môi trường thực.

Ưu tiên, khuyến khích thực hiện GDĐT bằng các chính sách giúp thực hiện GDĐT với thời gian nhanh hơn, chi phí thấp hơn, tiếp cận dễ dàng hơn, được bảo đảm an toàn, tin cậy hơn.

Dự thảo Luật GDĐT (sửa đổi) có 08 chương và 57 điều, trong đó các nội dung sửa đổi, bổ sung bám theo 09 chính sách đã được Chính phủ thông qua tại Nghị quyết số 152/NQ-CP.

Trong đó, về những quy định chung, nội dung sửa đổi, bổ sung chính trong Chương này tập trung vào Chính sách 1 về mở rộng phạm vi điều chỉnh.

Theo đó, luật GDĐT năm 2005 loại trừ, không áp dụng đối với việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà và các bất động sản khác, văn bản về thừa kế, giấy đăng ký kết hôn, quyết định ly hôn, giấy khai sinh, giấy khai tử, hối phiếu và các giấy tờ có giá khác.

Dự thảo Luật GDĐT (sửa đổi) bỏ loại trừ của Luật GDĐT năm 2005 để mở rộng phạm vi áp dụng giao dịch điện tử tới tất cả hoạt động của đời sống xã hội.

Việc mở rộng này dựa trên cơ sở hiện nay công nghệ số đã sẵn sàng, phổ biến, an toàn, tin cậy, đáp ứng được yêu cầu đặt ra và bổ sung quy định pháp lý về dịch vụ tin cậy trong Luật.

Cùng với việc loại trừ, tại Điều 1 về Phạm vi áp dụng cũng bổ sung 01 khoản quy định rõ “Luật này không quy định về nội dung của các giao dịch. Luật khác quy định giao dịch không thực hiện bằng phương tiện điện tử thì tuân thủ theo quy định của Luật đó”.

Như vậy, việc mở rộng cho phép các lĩnh vực đủ điều kiện đều có thể áp dụng giao dịch điện tử, nhưng không hàm ý bắt buộc. Các lĩnh vực chưa phù hợp áp dụng giao dịch bằng phương tiện điện tử theo quy định của luật chuyên ngành liên quan thì áp dụng theo quy định tại luật đó.

Về thông điệp dữ liệu, dự thảo Luật GDĐT (sửa đổi) sửa đổi, quy định chi tiết cách thức xác định giá trị pháp lý của thông điệp dữ liệu. Bổ sung quy định điều kiện đảm bảo giá trị pháp lý khi chuyển đổi từ bản giấy sang thông điệp dữ liệu và ngược lại. Bổ sung quy định về chứng thư điện tử.

“Bài toán lớn nhất trong việc thúc đẩy GDĐT toàn trình chính là việc kết quả cuối cùng vẫn cấp văn bản giấy. Hiện nay, mới chỉ có quy định về thực hiện thủ tục hành chính trên môi trường số. Việc đưa ra khái niệm chứng thư điện tử và đảm bảo giá trị pháp lý cho hình thức này là một bước đột phá lớn để thúc đẩy các hoạt động GDĐT trong các ngành, lĩnh vực và xã hội diễn ra toàn trình, toàn bộ từ đầu đến cuối bằng phương tiện điện tử”, Tờ trình của Chính phủ nhấn mạnh,

Về giao dịch điện tử của cơ quan nhà nước, chương này tập trung vào Chính sách 7 về GDĐT trong cơ quan nhà nước và Chính sách 9 phần về dữ liệu và dữ liệu số.

Luật GDĐT năm 2005 quy định về nguyên tắc tiến hành GDĐT của cơ quan nhà nước. Không quy định về yêu cầu đối với hoạt động GDĐT của cơ quan nhà nước và chính sách hỗ trợ GDĐT.

Dự thảo Luật GDĐT (sửa đổi) bổ sung các quy định về quản lý dữ liệu, cơ sở dữ liệu, dữ liệu mở, các quy định đối với cơ quan nhà nước nhằm thúc đẩy hoạt động GDĐT, hướng đến việc chuyển toàn bộ hoạt động lên môi trường số. Đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.

Các nội dung bổ sung trong dự thảo Luật sẽ thay thế nội dung tương ứng về dữ liệu quy định tại Luật Công nghệ thông tin…

Nghiên cứu, bổ sung nguyên tắc về công chứng, chứng thực hợp đồng điện tử

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội (KH,CN&MT) Lê Quang Huy cho biết, Ủy ban KH,CN&MT tán thành với sự cần thiết sửa đổi Luật GDĐT (GDĐT) năm 2005 với những lý do đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ.

Đồng thời, nhấn mạnh dự thảo Luật chỉ quy định những nguyên tắc chung làm cơ sở pháp lý cho việc giao dịch trên môi trường điện tử, còn giao dịch trực tiếp, truyền thống thì vẫn tuân thủ quy định của pháp luật hiện hành trong từng lĩnh vực.

Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát kỹ lưỡng, toàn diện, thể chế hóa đầy đủ các quan điểm, chủ trương đường lối của Đảng, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất với pháp luật hiện hành.

Theo cơ quan thẩm tra, về cơ bản, các quy định của dự thảo Luật phù hợp với cam kết trong các hiệp định thương mại tự do (FTA) có liên quan. Tuy nhiên, vẫn có một số quy định chưa hoàn toàn bám sát các yêu cầu của cam kết hoặc còn thiếu các quy định so với yêu cầu của cam kết.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy.

Có ý kiến cho rằng dự thảo Luật cũng chưa thể hiện toàn diện các nguyên tắc và thể hiện chính xác khái niệm thông điệp dữ liệu (khoản 3 Điều 3 dự thảo Luật) như Luật mẫu về thương mại điện tử 1996 (UNCITRAL).

Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, bảo đảm tính tương thích với điều ước quốc tế.

Về một số nội dung cụ thể, về phạm vi điều chỉnh, đa số ý kiến Ủy ban KH,CN&MT tán thành việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật trong bối cảnh công nghệ số đã và đang phát triển mạnh mẽ, ứng dụng rộng rãi ở Việt Nam. Pháp luật của một số quốc gia đã mở rộng phạm vi điều chỉnh GDĐT đối với nhiều lĩnh vực.

Theo đó, đề nghị nghiên cứu chỉnh sửa khoản 1 Điều 1 như sau: “Luật này quy định về các thành tố cơ bản và nguyên tắc của các phương thức, biện pháp thực hiện giao dịch bằng phương tiện điện tử trong các lĩnh vực hoạt động kinh tế, dân sự, hành chính công và các lĩnh vực khác do pháp luật quy định”.

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng nên hạn chế mở rộng phạm vi điều chỉnh vì cho rằng sẽ tạo thêm áp lực đối với nguồn nhân lực, hạ tầng công nghệ thông tin.

Hiện nay, vẫn có nhiều nước chưa áp dụng việc thực hiện GDĐT trong một số lĩnh vực (đặc biệt như đất đai, thừa kế). Việc cấp trực tiếp một số giấy tờ như đăng ký kết hôn, quyết định ly hôn… thông qua mạng có thể không thể hiện được ý chí của các bên liên quan khi tham gia giao dịch.

Một số giấy tờ sử dụng trong GDĐT mang thông tin liên quan “đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình” có nguy cơ lộ, lọt, bị chiếm đoạt, vi phạm Hiến pháp.

Về đối tượng áp dụng, Ủy ban KH,CN&MT cơ bản tán thành với quy định về đối tượng áp dụng như tại Điều 2 dự thảo Luật, có sự kế thừa của Luật GDĐT hiện hành.

Tuy nhiên, dự thảo Luật chỉ áp dụng “đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện GDĐT” mà chưa đề cập đến các đối tượng có hoạt động liên quan đến GDĐT giữa tổ chức, cá nhân trong nước và tổ chức, cá nhân ngoài nước. Đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, thể hiện lại Điều 2 để tránh bỏ sót đối tượng áp dụng của Luật.

Về thông điệp dữ liệu, về giá trị pháp lý của thông điệp dữ liệu, đề nghị bổ sung khái niệm “chứng từ điện tử” để áp dụng trong thực tiễn, bổ sung nội dung Điều 10 để thể hiện được giá trị pháp lý của thông điệp dữ liệu và phù hợp với tên điều. Cần quy định về thông điệp dữ liệu có giá trị như văn bản tại Điều 11 cho phù hợp, thống nhất với quy định của pháp luật về công chứng.

Nghiên cứu, chỉnh sửa lại quy định chuyển đổi hình thức giữa văn bản giấy và thông điệp dữ liệu cho phù hợp với thực tế, đặc biệt là hoạt động của ngân hàng thương mại, hải quan..., rà soát quy định giá trị pháp lý của văn bản giấy như bản gốc cho rõ ràng, thống nhất với Luật Kế toán hiện hành.

Về giao kết và thực hiện hợp đồng điện tử, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị nghiên cứu bổ sung các quy định về các giai đoạn giao kết, hợp đồng điện tử; hiệu lực của hợp đồng điện tử; điều kiện để hợp đồng điện tử có hiệu lực; thời điểm có hiệu lực của hợp đồng điện tử; các trường hợp xác định hợp đồng điện tử vô hiệu; các loại hợp đồng điện tử mẫu trong các trường hợp giao dịch khác nhau; hoạt động chứng thực giao dịch và hợp đồng điện tử; cân nhắc nghiên cứu, sửa đổi tên chương thành “Giao kết và Hợp đồng điện tử” để phù hợp với nội dung các quy định trong chương này.

Vẫn theo Ủy ban KH,CN&MT, nội dung Mục 2 Chương II về thông điệp dữ liệu và Chương IV về giao kết và thực hiện hợp đồng điện tử trong dự thảo Luật chưa bảo đảm tạo lập khuôn khổ pháp lý đầy đủ, an toàn, thuận lợi cho các chủ thể hợp đồng và phù hợp với Bộ luật Dân sự. Do đó, đề nghị tiếp tục nghiên cứu, cụ thể hóa tối đa trong Luật để tạo khuônkhổ pháp lý thống nhất, bảo đảm tính khả thi đối với hợp đồng điện tử.

Đề nghị nghiên cứu, bổ sung nguyên tắc về công chứng, chứng thực hợp đồng điện tử để làm khung pháp lý cho các hoạt động này và đây cũng là căn cứ để sửa đổi, bổ sung Luật Công chứng và các văn bản pháp luật có liên quan.