Dân kiện chính quyền - Nhiều điểm nghẽn vì “quan” tắc trách: Còn nể nang, ngại va chạm

Một phiên tòa xử án hành chính
Một phiên tòa xử án hành chính
(PLO) - Đoàn giám sát của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội (QH) chỉ ra rằng, trong việc giải quyết án hành chính vẫn còn tình trạng nể nang, ngại va chạm ở nhiều nơi, nhiều khâu, bao gồm từ các thẩm phán cho tới viện kiểm sát, chấp hành viên…

Phải “mượn tay” cấp trên

Theo dự thảo báo cáo giám sát “Việc chấp hành pháp luật về tố tụng hành chính (TTHC) trong giải quyết các vụ án hành chính, thi hành các bản án, quyết định hành chính (QĐHC) đối với QĐHC, hành vi hành chính (HVHC) của Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND), UBND” của Ủy ban Tư pháp cho thấy, một trong những hạn chế đáng chú ý trong việc chấp hành pháp luật của tòa án trong quá trình giải quyết các vụ án hành chính là tỷ lệ bản án, QĐHC bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan còn chưa đạt chỉ tiêu theo yêu cầu Quốc hội (QH) giao.

Báo cáo của Tòa án nhân dân Tối cao thông tin: tổng tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa là 8,17%. Qua giám sát, một số tỉnh có tỷ lệ bản án, QĐHC bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan còn khá cao; ví dụ như ở Quảng Ninh tỉ lệ sửa là 4,11%; Bà Rịa - Vũng Tàu sửa 2,35% và hủy 1,68%; TP Hồ Chí Minh sửa 6,6%, hủy 1,7%... Qua giám sát cũng cho thấy, một số tòa án trong quá trình giải quyết, xét xử còn sai sót trong đánh giá chứng cứ, như đánh giá không đúng về nguồn gốc đất, hoặc chưa đúng, đủ các chứng cứ về tính hợp pháp của các giao dịch đất đai; áp dụng pháp luật, viện dẫn điều luật chưa chính xác… 

Ngoài ra, một số tòa án trong quá trình giải quyết, xét xử còn chưa thực hiện đúng các quy định về tố tụng như: xác định không đúng đối tượng, thời hiệu khởi kiện; xác định chưa đúng, đủ thành phần, tư cách người tham gia tố tụng… Và, một trong những tồn tại rất đáng quan tâm đã được chỉ ra, đó là việc xét xử án hành chính liên quan trực tiếp đến người đứng đầu chính quyền địa phương.

Do đó, thẩm phán có biểu hiện ngại va chạm trong quá trình giải quyết vụ án, tuyên bản án không đúng pháp luật dẫn đến bản án bị tòa án cấp có thẩm quyền sửa do kháng cáo, kháng nghị. Đoàn giám sát nhấn mạnh, thực tiễn này cần được cấp uỷ, chính quyền địa phương, lãnh đạo tòa án nhân dân các cấp tiếp tục quan tâm nhằm bảo đảm thực hiện đúng nguyên tắc thẩm phán và hội thẩm nhân dân xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật.

Tình trạng nể nang và ngại va chạm với chính quyền địa phương cũng xảy ra ở Viện kiểm sát nhân dân. Ông Phương Hữu Oanh - kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân tối cao (VKSNDTC) -  thừa nhận có địa phương, Viện kiểm sát phát hiện ra vi phạm trong các bản án hành chính, bản án đó không có căn cứ hoặc trái pháp luật cần phải kháng nghị nhưng lại phải “mượn tay” viện kiểm sát cấp trên để kháng nghị vì ngại va chạm với tòa án cũng như chính quyền địa phương cùng cấp. 

Trong công tác thi hành án hành chính (THAHC), theo dự thảo báo cáo giám sát, hạn chế lớn nhất cũng chính là tình trạng cơ quan thi hành án dân sự (THADS) và chấp hành viên ngại va chạm với chính quyền địa phương. Bộ Tư pháp cho hay, trong 3 năm (2015-2017), 100% trường hợp chủ tịch UBND và UBND không chấp hành án nhưng cơ quan THA đều không có văn bản kiến nghị xử lý trách nhiệm những người này. 100% trường hợp chủ tịch UBND và UBND không chấp hành án nhưng cơ quan THADS cũng không đề nghị Tổng cục THADS kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, đôn đốc, chỉ đạo, xử lý trách nhiệm người không chấp hành án.

Phó Viện trưởng VKSNDTC Trần Công Phàn cho rằng, một số thủ trưởng cơ quan THADS có tâm lý ngại va chạm trong quan hệ công tác với UBND và Chủ tịch UBND, đặc biệt là khi người phải thi hành án là Chủ tịch hoặc UBND. Bởi theo quy định tại các Điều 173, 173, 175 Luật THADS thì UBND cùng cấp có quyền chỉ đạo việc tổ chức phối hợp các cơ quan liên quan trong THADS trên địa bàn cũng như có ý kiến bằng văn bản về việc bổ nhiệm, miễn nhiệm Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng cơ quan THADS.

 Đồng quan điểm, Bộ Tư pháp cũng cho rằng THAHC là lĩnh vực nhạy cảm, dễ tạo tâm lý nể nang giữa các cơ quan có liên quan khi người phải THAHC là cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước, vì vậy các cơ chế tác động để đảm bảo THAHC chưa thực sự được thực hiện quyết liệt, đầy đủ. 

Can thiệp, làm khó thẩm phán xét xử

Theo Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh của QH Nguyễn Mai Bộ, thực tế có những thẩm phán xử án hành chính khi bị tòa cấp trên hủy án hoặc sửa án không buồn, thậm chí còn vui. Theo ông Bộ, nguyên nhân là do họ lệ thuộc vào cơ quan hành chính, từ đó dẫn tới bất lực trước các cơ quan này. “Họ vui vì toà án cấp trên sửa bản án, nghĩa là tuyên các Chủ tịch UBND, UBND sai”, ông Bộ chua xót. 

Vẫn theo lời ông Nguyễn Mai Bộ, dù Đảng, Nhà nước hoàn toàn không có chủ trương như vậy nhưng có hiện tượng cá nhân cán bộ, đảng viên lợi dụng chức vụ trong đảng để can thiệp, làm khó thẩm phán xét xử các vụ án hành chính. Ông Bộ cũng thừa nhận có tình trạng tòa án phụ thuộc vào tiền của UBND. “Tỉnh nào đầu tư nhiều cho tòa án đó thì y rằng tỉnh đó án hành chính ít, thậm chí nếu có thì cơ quan hành chính thắng”, ông nói. Nguyên nhân của hiện tượng này là do nhận thức của bí thư hoặc cấp ủy. “Nếu không chấn chỉnh thì án hành chính vẫn cứ lẹt đẹt mãi thế này”, ông Bộ nhận định.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của QH Trần Hồng Hà cũng cho rằng án hành chính là án khó, bởi một bên là chính quyền, một bên là người dân nên trong quá trình giải quyết các vụ án này, “hiện tượng thẩm phán ngại va chạm là có”. Nguyên nhân của việc ngại va chạm, theo ông Trần Hồng Hà, là do việc phụ thuộc về công tác cán bộ.

“Quá trình bổ nhiệm thẩm phán rất chặt chẽ, phải đi học, thi đỗ và có chứng chỉ, nhưng chưa chắc đã được bổ nhiệm mà phải theo thủ tục lấy phiếu tín nhiệm, xây dựng hồ sơ xin ý kiến cấp ủy. Chính việc có ý kiến của cấp ủy sẽ vô hình trung tạo áp lực, rào cản tâm lý đối với thẩm phán trong quá trình xét xử án hành chính”, ông Hà phân tích và đề nghị trong hồ sơ bổ nhiệm lại của thẩm phán không nên có văn bản ý kiến của cấp ủy.

Theo ông Hà, văn bản ý kiến của cấp ủy chỉ nên thể hiện khi lập hồ sơ bổ nhiệm lần đầu còn khi bổ nhiệm lại thẩm phán thì nên để cơ quan chuyên môn đánh giá để tránh những vướng mắc như ông đã phân tích.

Thừa nhận thực trạng này, Phó Trưởng ban Nội chính Trung ương Nguyễn Thái Học cũng đề nghị cần được chấn chỉnh. “Bởi đã là cơ quan xét xử, cơ quan kiểm sát tư pháp thì phải thượng tôn pháp luật, không chịu bất cứ một sức ép nào. Tuy nhiên, đây là điều khó, bởi có những sức ép vô hình”, ông Học nói, đồng thời kiến nghị Đảng phải chỉ đạo để chấm dứt việc can thiệp trái pháp luật của cấp ủy Đảng đối với hoạt động xét của các cơ quan tư pháp: “Phải nói rõ Đảng không buông lỏng vai trò lãnh đạo đối với các cơ quan tư pháp. Không buông lỏng nhưng không được can thiệp trái pháp luật vào hoạt động chuyên môn của các cơ quan tư pháp, vấn đề này phải rõ ràng, minh bạch”.

Tuy nhiên, Ủy viên Ủy ban Tư pháp Nguyễn Duy Hữu - Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk - khẳng định tại cơ quan ông không có nhiều áp lực khi giải quyết án hành chính. “Ở Đắc Lắk xử án hành chính chẳng có vấn đề gì, chẳng có gì ngại va chạm. Anh đúng thì toà bảo đúng, anh sai thì bảo sai. Còn tiền bạc có bao nhiêu dùng bấy nhiêu, chẳng phải xin xỏ cho mệt người”, ông Hữu khẳng định. 

Tỉnh nào đầu tư nhiều cho tòa án thì cơ quan hành chính… thắng kiện

Có hiện tượng cá nhân cán bộ, đảng viên lợi dụng chức vụ trong đảng để can thiệp, làm khó thẩm phán xét xử các vụ án hành chính. Cũng có tình trạng tòa án phụ thuộc vào tiền của UBND. “Tỉnh nào đầu tư nhiều cho tòa án đó thì y rằng tỉnh đó án hành chính ít, thậm chí nếu có thì cơ quan hành chính thắng”. (Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh của QH Nguyễn Mai Bộ).

Tin cùng chuyên mục

Đại biểu Triệu Quang Huy phát biểu tại phiên họp.

Nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị, trách nhiệm của người đứng đầu trong triển khai các dự án

(PLVN) - Đại biểu Quốc hội nhấn mạnh, việc nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị đầu tư; nâng cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu khi phê duyệt chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư dự án sẽ góp phần thúc đẩy tiến độ triển khai thực hiện dự án, giải ngân vốn đầu tư công, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn đầu tư công.

Đọc thêm

'Doanh nghiệp cần có hoài bão lớn và khát vọng phát triển'

'Doanh nghiệp cần có hoài bão lớn và khát vọng phát triển'
(PLVN) - Thủ tướng Phạm Minh Chính mong muốn, doanh nghiệp có hoài bão lớn và khát vọng phát triển, trở thành hình mẫu của tinh thần doanh nghiệp, kinh doanh liêm chính, nhân văn và có trách nhiệm. Đồng thời, tăng cường hơn nữa công tác thông tin truyền thông; bảo vệ bản quyền, giá trị thương hiệu...

Cần các biện pháp mạnh mẽ ứng phó với thiên tai

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà phát biểu tại phiên họp.
(PLVN) - Chiều 4/11, tại phiên thảo luận ở hội trường của Quốc hội về đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025…, một số ý kiến đại biểu đề cập đến những hậu quả nặng nề do thiên tai thời gian qua và đề nghị cần có các giải pháp mạnh mẽ để ứng phó.

Đại biểu Quốc hội đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng văn bản pháp luật

Quang cảnh phiên họp.
(PLVN) - Để hạn chế tối đa tình trạng ban hành các thủ tục hành chính rồi lại rà soát để cắt giảm, Đại biểu Quốc hội cho rằng, giải pháp hiệu quả nhất là cần tập trung rà soát ngay từ khâu xây dựng ban hành quy phạm pháp luật, trong đó cần đặc biệt chú trọng vào việc xin ý kiến của các tầng lớp Nhân dân, các cơ quan, tổ chức vào các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật và tổng hợp ý kiến góp ý.

Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của công chứng viên: Cần rà soát, đánh giá thêm về tính hiệu quả

Đại biểu Phạm Thị Kiều – Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông. (Ảnh trong bài: quochoi.vn)
(PLVN) -  Tại phiên thảo luận tại hội trường của Quốc hội về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) vừa qua, một số đại biểu đề nghị rà soát, đánh giá thêm về chi phí bỏ ra và tính hiệu quả xã hội của việc mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của công chứng viên để có quy định cho phù hợp.

Để pháp luật là 'điểm tựa' cho phát triển

Tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội sẽ thảo luận, thông qua nhiều dự án luật. (Ảnh: Quochoi.vn).
(PLVN) - Nhiều Đại biểu Quốc hội cho rằng, những chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV về chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật là hoàn toàn đúng đắn, là “điểm mốc” rất quan trọng, định hướng thay đổi cơ bản công tác xây dựng pháp luật trong thời gian tới; bảo đảm các văn bản luật khi được ban hành vừa đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, vừa giúp khơi thông nguồn lực phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội.

Thủ tướng dự Hội nghị Thượng đỉnh hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng lần thứ 8, từ ngày 5-8/11 tại Trung Quốc

Thủ tướng dự Hội nghị Thượng đỉnh hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng lần thứ 8, từ ngày 5-8/11 tại Trung Quốc
Nhận lời mời của Thủ tướng Quốc vụ viện nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa Lý Cường, Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Phạm Minh Chính sẽ dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tham dự Hội nghị Thượng đỉnh hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng lần thứ 8, từ ngày 5 đến ngày 8/11/2024.

Thủ tướng: Phát triển giáo dục, đào tạo phục vụ kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Thủ tướng: Phát triển giáo dục, đào tạo phục vụ kỷ nguyên vươn mình của dân tộc
Chiều 2/11, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính - Chủ tịch Ủy ban quốc gia Đổi mới giáo dục và đào tạo chủ trì Phiên họp năm 2024 của Ủy ban để thảo luận về dự thảo Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Kết luận số 91-KL/TW ngày 12/8/2024 của Bộ Chính trị tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế”.