Chính sách còn khiếm khuyết thì doanh nghiệp không muốn “đi đêm” cũng không được

Thực tiễn cho thấy, không chống tham nhũng trong cả khu vực tư và công thì hiệu quả PCTN trong khu vực công sẽ rất hạn chế vì mối liên hệ giữa khu vực công và tư thông qua một định chế tài chính sẽ khiến tham nhũng trong khu vực công “dù khó nhưng vẫn làm được”. Do vậy, theo ông Trần Hữu Lượng – nguyên Phó Tổng Thanh tra Chính phủ, phải tăng cường PCTN trong khu vực tư thông qua thi hành các quy định pháp luật về PCTN trong doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài Nhà nước.

DN phải tự chống tham nhũng để giảm chi phí

Ông Florian Beranek – Chuyên gia UNDP về Trách nhiệm xã hội và hoạt động kinh doanh có trách nhiệm cho biết, tham nhũng không chỉ có trong mối quan hệ giữa DN với khu vực Nhà nước, mà giữa các DN với nhau cũng xảy ra hiện tượng tham nhũng.

Ông Florian Beranek – Chuyên gia UNDP về Trách nhiệm xã hội và hoạt động kinh doanh có trách nhiệm

Dẫn số liệu khảo sát cho thấy, tỷ lệ 31% DN “tự nguyện quà cáp” cho cơ quan, cán bộ công chức nhà nước dù có giảm nhưng vẫn cao, ông Đinh Văn Minh – Vụ trưởng Vụ Pháp chế Thanh tra Chính phủ cho rằng, cần có cơ chế ngăn chặn những “cái bắt tay” để “chung chi lợi ích” giữa khu vực công và tư.

Cùng với đó, trong nội bộ DN tư nhân cũng xảy ra hiện tượng lợi  dụng quyền hạn được giao để chiếm đoạt tài sản, hay sự thiếu minh bạch trong hoạt động của ngân hàng các loại quỹ có huy động các khoản đóng góp của nhân dân... đã gây ra những tác động tiêu cực cho nền kinh tế, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống nhân dân. Nên DN cũng không phải lúc nào cũng chỉ là nạn nhân của tham nhũng.

Vì thế, “PCTN trước hết là nhu cầu tự thân của các DN, bởi lẽ tham nhũng gây ra chi phí rất cao cho bản thân cá nhân và DN nếu DN lựa chọn phương thức kinh doanh “tham nhũng”, bên cạnh các tổn thất khác” - ông Hoàng Hải Vương, Giám đốc Vùng Đông Bắc (Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam VIB) nhận định.

Đảm bảo “cơm no, áo ấm” để không cần tham nhũng

Chia sẻ kinh nghiệp phòng, ngừa tham nhũng tại DN, ông Hoàng Hải Vương, Giám đốc Vùng Đông Bắc VIB khẳng định, “việc đảm bảo liêm chính, xây dựng văn hóa kinh doanh lành mạnh, không tham nhũng có vai trò hết sức quan trọng, góp phần hiệu quả vào việc PCTN trong khu vực tư”.

Từ thực tế ở VIB, ông Vương cho biết, với những người có năng suất lao động tốt thì mức lương 40-50 triệu đồng/tháng là bình thường. “Vậy họ cũng sẽ không cần tham nhũng và phải cân nhắc nếu rơi hoàn cảnh lựa chọn tham nhũng hay không" - theo ông Vương. 

Vì vậy, ông Vương nhận định, "ngoài các quy định của pháp luật về PCTN để không tạo môi trường cho tham nhũng, thì mức lương thưởng xứng đáng cũng là điều kiện tốt để ngăn ngừa tham nhũng". 

Triển khai các qui định về PCTN trong khu vực tư ở DN, ông Trương Quốc Hưng – Trưởng phòng Pháp chế Công ty CP Đầu tư, thương mại và dịch vụ - Vinacomin cho biết, DN, tổ chức khu vực ngoài Nhà nước đã triển khai các quy định này thông qua các giải pháp cụ thể như đưa vào điều lệ, nội quy, quy chế, quy định của DN, tổ chức khu vực ngoài nhà nước.

Trong điều lệ, quy chế hoạt động của Công ty CP Đầu tư, thương mại và dịch vụ đã quy định về cơ chế kiểm soát nội bộ nhằm phòng ngừa xung đột lợi ích, ngăn chặn, xử lý hành vi tham ô, hối lộ, lạm dụng chức vụ, quyền hạn và các hành vi tham nhũng khác.

Nhấn mạnh đến vai trò quan trọng của kiểm soát “bên trong” trong PCTN ở khu vực tư, ông Trần Hữu Lượng nêu rõ, “để PCTN trong khu vực tư thì phải kiểm soát xung đột lợi ích ngay trong nội bộ DN, chế độ trách nhiệm của người đứng đầu, người quản lý DN”.

Cùng với đó cần có kiểm soát “bên ngoài” từ phía Nhà nước thông qua chủ trương, chính sách, pháp luật, kiểm tra, giám sát theo quan điểm “giúp sửa chữa”, không thể coi việc thanh kiểm tra là để “tranh thủ làm ăn” như vụ đoàn thanh tra của Bộ Xây dựng “tống tiền” DN ở Vĩnh Phúc xảy ra gần đây.

Phòng, chống tham nhũng từ thay đổi nhận  thức

Ông Trần Hữu Lượng – nguyên Phó Tổng Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh, khó khăn đầu tiên trong PCTN là về nhận thức nên cần tăng cường tuyên truyền để cán bộ công chức chuyển đổi nhận thức, coi DN là “đối tượng phục vụ” chứ không phải “đối tượng bị cai trị”. Song song với đó là cải cách hanhf chính triệt để, không để thủ tục tạo ra những "giấy phép con", "tiếp tay" cho tham nhũng "vặt, , tham nhũng chính sách.

Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Trần Ngọc Liêm (bìa phải) và bà Catherine Phuong - Trợ lý đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam (giữa) trao đổi với đại biểu tại Diễn đàn

Bản thân DN cũng không thể “lúc nào cũng coi mình là nạn nhân” của nạn tham nhũng mà phải là chủ thể tích cực ngăn chặn các hành vi tham nhũng. DN không chỉ được quan tâm đến lợi nhuận mà không quan tâm đến người lao động, trách nhiệm xã hội của DN. Nếu DN nhận thức “hối lộ, lợi dụng các mối quan hệ để có lợi nhuận” thì sẽ “cùng nhau chết chìm” – ông Lượng khẳng định.

Cùng với đó, cần thay đổi nhận thức của xã hội trong việc đánh giá, nhìn nhận một vụ việc có dấu hiệu hoặc một vụ tham nhũng vì hiện nhận thức còn chưa “chuẩn”, còn tâm lý “a dua” nên chỉ một DN sai phạm (như vụ AVG) là đánh giá tiêu cực đối với cả cộng đồng DN.

Đặc biệt, theo ông Lượng, cơ chế chính sách và việc vận hành cơ chế, chính sách còn hạn chế, khiếm khuyết thì DN không muốn “đi đêm” cũng không được. Vì thế, “không thể thỏa mãn với những quy định đã có mà phải liên tục sửa đổi, bổ sung, phải công  khai, minh bạch để ngăn chặn xung đột lợi ích trong nội bộ DN và giữa khu vực công và tư” – ông Lượng nêu quan điểm.

Còn ông Florian Beranek khuyến nghị, để tăng cường hiệu quả PCTN nói chung và trong khu vực tư nói riêng, Thanh tra Chính phủ cần có hệ thống hỗ trợ DN trong phát hiện, kiểm soát tham nhũng, bảo vệ người tố cáo tham nhũng và nhấn mạnh đến vai trò của báo chí trong nâng cao nhận thức của xã hội trong phòng ngừa tham nhũng.