Là yếu tố quan trọng trong việc hướng tới xây dựng một thị trường tài chính hoàn chỉnh, thị trường trái phiếu (TTTP) của Việt Nam có tốc độ tăng trưởng khá ấn tượng13,3% vào năm 2011, cao hơn nhiều so với mức bình quân 3,9% của các thị trường mới nổi Đông Á… Tuy nhiên thị trưởng non trẻ này đang đứng trước thách thức: Thiếu chiều sâu…
 |
| Hình minh họa |
Ấn tượng
Chính thức được ra đời từ năm 2000 TTTP Việt Nam được đánh giá vẫn còn đang trong giai đoạn đầu của sự phát triển: Quy mô thị trường còn nhỏ, với tổng lượng TPCP đang lưu hành hiện khoảng 340 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 13,4% GDP (Trong khi Philippine 30% GDP, Singapore 42,2%GDP, Malaysia 60,5% GDP...). Thanh khoản thị trường cũng còn ở mức thấp: Giá trị giao dịch trái phiếu chính phủ (TPCP) chỉ chiếm 0,3-0,5 lần giá trị bình quân TPCP lưu hành (Indonesia là 1,33 lần, Thái Lan là 3,53 lần). Trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) thứ cấp kém thanh khoản, bản thân các TPDN cũng không có sự chuẩn hóa, khó đánh giá định hạng, thông tin phát hành không minh bạch. Tuy nhiên tốc độ tăng trưởng của thị trường khá ấn tượng: năm 2011 tăng trưởng 13,3% cao hơn nhiều so với mức bình quân 3,9% của các thị trường mới nổi Đông Á…
Theo ông Lê Đức Thọ - Phó Chủ tịch Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA) - năm 2011 vừa qua là một năm khá khó khăn đối với TTTP Việt Nam. Trong bối cảnh kinh tế vĩ mô còn chịu nhiều tác động từ khủng hoảng toàn cầu, lạm phát tăng cao kéo theo sự gia tăng của lãi suất trái phiếu khiến cho thị trường TPCP thứ cấp kém thanh khoản. Tuy nhiên, trong 6 tháng đầu năm 2012, thị trường TPCP đã cho thấy nhiều chuyển biến tích cực: Lãi suất TPCP cho thấy xu hướng giảm rõ nét, mức độ quan tâm của các nhà đầu tư (NĐT) tăng, đặc biệt khối NĐT nước ngoài đã có tín hiệu quan tâm trở lại.
Ưu tiên trái phiều Chính phủ
Để giúp Chính Phủ và DN chủ động được nguồn vốn trung dài hạn, đồng thời giảm áp lực lên hệ thống Ngân hàng, theo đề xuất của VBMA, trong công tác phát triển TTTP, cần tập trung ưu tiên phát triển thị trường TPCP, cụ thể: Trên thị trường sơ cấp, ưu tiên tập trung đẩy nhanh dự án các NĐT trái phiếu cấp I (PD), tạo tính định hướng cho sự phát triển chung của thị trường. Ngoài ra thực hiện cung cấp các thông tin về lịch phát hành, kế hoạch huy động vốn định kỳ, chi tiết, giúp cho các NĐT chủ động trong các kế hoạch đầu tư kinh doanh của mình. Trên thị trường thứ cấp, VBMA cho biết, tổ chức này đã và đang đầu mối triển khai dự án Nhà tạo lập thị trường cho thị trường TPCP thứ cấp, bước đầu đem lại hiệu quả, hỗ trợ thanh khoản cho thị trường. Tuy nhiên để dự án thực sự thành công thì cần có các cơ chế động lực khuyến khích đối với các NĐT đủ điều kiện, xung phong trở thành nhà tạo lập thị trường. Bộ tài chính có thể xem xét cân nhắc nên ưu tiên lựa chọn các NĐT trái phiếu cấp một cho thị trường sơ cấp từ hệ thống các nhà tạo lập trên thị trường thứ cấp và coi đây là một trong các điều kiện tiên quyết. Đồng thời, Bộ tài chính phối hợp với Ngân hàng Nhà nước sớm ban hành các văn bản điều chỉnh và hướng dẫn cụ thể đối với hoạt động repo trái phiếu, giúp đẩy mạnh hoạt động giao dịch này trên thị trường.
Chuẩn hóa hàng hóa
VBMA cũng đề xuất triển khai nhóm giải pháp phát triển hàng hóa và tái cấu trúc thị trường.Cụ thể: chuẩn hóa hàng hóa giao dịch (xây dựng các kỳ hạn chuẩn 1, 2, 3, 5, 10 và 15 năm làm căn cứ xây dựng đường cong lãi suất chuẩn tham chiếu định hướng cho thị trường); Giảm số lượng mã trái phiếu (Hiện số lượng mã TPCP đang lưu hành trên thị trường lên tới vài trăm mã, đây là một lượng mã quá lớn, hạn chế thanh khoản của thị trường cũng như tăng chi phí quản lý. Cần tăng cường phát hành theo lô lớn, nghiên cứu xây dựng các kế hoạch phát hành mới và phát hành bổ sung các kỳ hạn chuẩn định kỳ, giảm thiểu số lượng mã lưu hành); Đồng thời phát triển thêm các hàng hóa mới (Bộ tài chính phối hợp với UBCKNN, Sở GDCK Hà nội nghiên cứu và phát triển nghiệp vụ bán khống hoặc được bán trước khi trái phiếu về tài khoản…)
VBMA cũng đề xuất nên sớm đồng bộ hóa việc lưu ký tại Trung tâm lưu ký và tại Sở giao dịch NHNN, tạo điều kiện các giao dịch mua/bán TPCP cũng như các giao dịch đấu thầu trên thị trường mở diễn ra thuận tiện, liên tục, không mất thời gian chuyển lưu ký. Đồng thời cần sớm thành lập một cơ quan định giá tín nhiệm chủ thể phát hành và cho mỗi trái phiếu được phát hành. Cân nhắc phương án thành lập một cơ chế bảo lãnh nào đó từ một tổ chức quốc tế uy tín (như IFC) để thúc đẩy sự phát triển của thị trường TPDN.
Giảm thuế để thu hút
Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, tuy tăng trưởng với tốc độ khá cao song hiện TTTP Việt Nam còn chưa có chiều sâu, nền khách hàng mỏng đặc biệt sự tham gia của khối NĐT nước ngoài còn rất biến động tùy thuộc điều kiện từng thời kỳ. Chủ tịch VBMA dẫn ra ví dụ về chính sách thuế: Nếu như đánh thuế ở mức 0,1% tính trên mệnh giá thì chính sách thuế mới là mức 5% trên lãi thu được từ đầu tư kinh doanh chứng khoán của các NĐT nước ngoài, điều này đã hạn chế hơn sự tham gia của khối NĐT nước ngoài đối với TTTP Việt Nam. “Do vậy, Bộ Tài chính cân nhắc trong thời gian trước mắt có thể giảm hoặc bỏ loại hình thuế này để thu hút hơn sự tham gia của khối NĐT nước ngoài. Sau khi thị trường đã phát triển và có chiều sâu thì thực hiện điều chỉnh lại cho phù hợp”- ông Thọ đề nghị.
Thanh Thanh
