Đánh thuế bảo vệ môi trường: Lo "đội” giá hàng hóa!

Thảo luận tổ chiều qua (31/5) về dự thảo Luật Thuế bảo vệ môi trường (TBVMT), nhiều ĐBQH đã không khỏi lo ngại sẽ có thêm một gánh nặng thuế “đè” lên vai người dân.

Cần mức thuế đủ êể vừa giúp bảo vệ môi trường vừa không gây khó dễ cho dân

“Lưới” giăng chưa đủ rộng
Chính phủ dự kiến đưa 5 nhóm hàng hoá vào diện chịu TBVMT gồm: Xăng dầu (xăng các loại, nhiêu liệu bay, dầu diesel, dầu hoả, dầu mazut, dầu nhờn, mỡ nhờn); than; môi chất làm lạnh chứa hydro-clo-flo-carbon (dung dịch HCFC); túi nhựa xốp (túi ni lông); thuốc bảo vệ thực vật thuộc nhóm hạn chế sử dụng. Đây là các nhóm hàng hoá được xác định khi sử dụng gây ô nhiễm trên diện rộng.

Song Chủ nhiệm UB Tài chính - Ngân sách Phùng Quốc Hiển cho biết, nhiều ý kiến không tán thành việc xác định 5 nhóm hàng hoá áp thuế như trên vì “vô tình” loại bỏ nhiều mặt hàng gây ô nhiễm khác (đặc biệt các loại hoá chất như chất tẩy rửa, hạt níc…), không đảm bảo tính khái quát, công bằng của luật.

ĐB Ngô Văn Hùng (Lào Cai) lấy ví dụ từ thực trạng môi trường ở khu vực Nhà máy Giấy Bãi Bằng. Mỗi tuần Nhà máy này chỉ thải khí (do sử dụng các chất tẩy bột giấy) ra môi trường 2 lần cũng đã khiến không khí ô nhiễm.

ĐB Hùng băn khoăn: “Còn nhiều sản phẩm độc hại hơn xăng như chất tẩy rửa trong công nghiệp, hóa chất tiêu thụ tại các khu công nghiệp… chưa được xem xét tính thuế. Trong khi đó, các chất này thường được nhập khẩu với số lượng lớn, thải ra đậm đặc, làm ô nhiễm không khí cả vùng”.

Đó cũng là ý kiến của nhiều ĐB đến từ Kom Tum, Lào Cai, Trà Vinh… ĐB Đỗ Thị Lan (Quảng Ninh) cho rằng, dự thảo Luật TBVMT là nhằm tạo nguồn lực tài chính cho BVMT khi vấn đề này đến nay còn hạn chế, chưa ngăn chặn được các hành vi gây ô nhiễm… thì với 5 đối tượng chịu thuế như dự thảo sẽ không thể đáp ứng yêu cầu này.

ĐB Lan cho rằng, phải đánh thuế cả đối với một số sản phẩm công nghiệp, những cơ sở sản xuất công nghiệp gây ô nhiễm lớn hay những cơ sở sản xuất ra những sản phẩm sẽ gây ô nhiễm khi sử dụng (như bơm, kim tiêm dùng trong y tế), các cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm…
“Xem xét để qui định các đối tượng chịu thuế được công bằng. Đảm bảo khi luật có hiệu lực thì môi trường phải được cải tạo tốt hơn” – ĐB Hùng đề nghị.

Thuế cao là gánh nặng kinh tế
Các tiêu chí xây dựng khung thuế theo luật cũng chưa thuyết phục đại biểu. Theo đó, mức trần khung thuế suất với xăng là 25% tính trên giá bán trong khi với than chỉ bằng 1%, túi xốp nhựa lại “vống” lên 100%... Biên độ khung thuế với từng nhóm hàng cũng được đánh giá quá rộng.

Biên độ khung thuế với xăng dầu rộng, mức trần 4.000 đồng/lít quá cao vì hiện giá xăng dầu đã “gánh” nhiều loại thuế, phí, chiếm tới hơn 40% giá thành.

Cơ quan thẩm tra dự án luật yêu cầu tính lại hợp lý để tránh đẩy giá bán xăng dầu, tác động đến đời sống, khả năng kiềm chế lạm phát, duy trì cân đối kinh tế vĩ mô.

Cũng có ý kiến chỉ ra “nghịch lý” thuế với xăng từ 1.000 - 4.000 đồng, cao hơn thuế với dầu diezel 500 - 2.000 đồng trong khi sử dụng xăng ít gây ô nhiễm hơn dầu.

ĐB Hùng lưu ý: “Chưa chắc đánh thuế xăng dầu sẽ giảm lượng tiêu thụ vì các sản phẩm sử dụng nguồn nguyên liệu này ngày càng nhiều”.

Còn ĐB Dương Kim Anh (Trà Vinh) khẳng định: “Thuế xăng dầu cao thì giá thành sản phẩm sẽ tăng, người tiêu dùng chịu thiệt”. Đồng tình, ĐB Ngô  Văn Minh (Quảng Nam) lo ngại, chính sách thuế này có khi lại làm gánh nặng cho nền kinh tế khi tăng thuế quá cao.
 
Quan trọng là cơ chế khuyến khích
Các ĐB đều nhận thấy, đánh thuế chỉ là một biện pháp cụ thể, chứ không thể là giải pháp để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường đang “ngày càng xuống cấp nghiêm trọng”.

Bởi theo dự thảo Luật TBVMT, các cơ sở sản xuất nếu có áp dụng công nghệ tiên tiến, không gây ô nhiễm môi trường mà sử dụng các nguyên liệu chịu thuế như xăng, dầu… thì cũng bị thu thuế môi trường không khác gì các cơ sở áp dụng công nghệ lạc hậu.

ĐB Nguyễn Văn Chiến (Bắc Ninh) dẫn chứng: “Sử dụng hóa chất như nhau nhưng xử lý tốt hơn thì sẽ ảnh hưởng đến môi trường ít hơn. Có phải dùng nhiều hóa chất thì gây ô nhiễm nhiều hơn?”.

Phó Chủ nhiệm UB Văn hóa Giáo dục Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Ngô Thị Minh cũng nhận thấy, các qui định của dự thảo “không khuyến khích các doanh nghiệp nhập công nghệ hiện đại để khắc phục hay bảo vệ môi trường và khiến người dân phải gánh chịu”.

Nguyên nhân của mâu thuẫn này chính là việc dự thảo đánh thuế vào sản phẩm (xăng, dầu, than…), mà không tính thuế theo đối tượng là cơ sở sản xuất. Từ góc độ người dân, bà Minh đánh giá “dự luật TBVMT chưa đáp ứng yêu cầu”.

Các ĐB cũng băn khoăn khi dự thảo Luật chưa đề cập đến việc sử dụng tiền thuế thu được trong cải tạo, BVMT. ĐB Giàng Phu Thè (Lào Cai) nhắc nhở: “Thu tiền rồi mà môi trường vẫn ô nhiễm thì người dân sẽ có ý kiến”.

Nhóm PV