Nguyên nhân, được nhiều chuyên gia pháp lý cho rằng việc xử lý hành vi “chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy” đang gặp khó do quy định của pháp luật vẫn chưa chặt chẽ, thiếu thống nhất, dẫn đến tính răn đe chưa cao. Không ít chủ nhân “tiệc ma túy” thường bám vào yếu tố này, một mực giữ lời khai theo hướng: “Tôi mua ma túy về sử dụng trong tiệc rồi để đấy, bạn bè tôi tự lấy sử dụng chứ tôi không rủ rê”.
Trước đây, tại điểm b tiểu mục 7.3 trong mục 7 phần II Thông tư liên tịch số 17/2007/TTLT ngày 24/12/2007 của Bộ Công an, VKSND tối cao, TAND tối cao và Bộ Tư pháp quy định: Người nghiện ma tuý cho người nghiện ma tuý khác cùng sử dụng trái phép chất ma tuý tại địa điểm thuộc quyền sở hữu, chiếm hữu hoặc quản lý của mình thì không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội “Chứa chấp sử dụng trái phép chất ma tuý”.
Thông tư 08/2015/TTLT sau đó đã bãi bỏ quy định vừa kể trên, trong khi đó, Nghị quyết 02/2003/NQ-HĐTP (Nghị quyết 02) ngày 17/4/2003 của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao (thể hiện tại điểm đ khoản 2 Mục II - quyết nghị về trách nhiệm hình sự trong một số trường hợp cụ thể, trong đó có trường hợp trên) vẫn còn giá trị pháp lý. Theo một luật sư, nếu theo Nghị quyết này, hành vi tổ chức “tiệc ma tuý” không phạm tội theo quy định Điều 256 Bộ luật Hình sự năm 2015.
Hơn nữa, căn cứ theo Điều 21 và Điều 25 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật số 80/2015/QH13 ngày 22/6/2015, việc áp dụng pháp luật trong xét xử phải nghiên cứu vận dụng theo hướng dẫn của Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán.
Vấn đề bất cập đặt ra ở đây chính là không ít người bán ma tuý cũng là người nghiện ma tuý, sau khi bán xong lại cho người nghiện ma tuý sử dụng ngay tại địa điểm thuộc quyền sở hữu... của mình hoặc sử dụng cùng thì xử lý như thế nào? Thực tế tại nhiều địa phương cho thấy, đa số đối tượng bán ma tuý cũng là người nghiện, bán ma tuý cho người nghiện khác và cho sử dụng tại nơi ở của mình để kiếm lời phục vụ cho việc nghiện của mình hiện nay vẫn là phổ biến.
“Do quy định của pháp luật còn chưa chặt chẽ nên đã xảy ra tình trạng đối tượng sau khi bị bắt lại được thả, khiến các đối tượng vi phạm coi thường pháp luật, dễ bề tái phạm. Đây cũng là một trong những nguyên nhân gia tăng người nghiện ma túy tại cộng đồng”, một cán bộ điều tra cho biết.
Khó khăn trong việc xử lý hành vi tổ chức sử dụng ma túy là thế, nhưng vấn đề mà các địa phương bức xúc không kém, chính là công tác quản lý người nghiện hiện nay, cụ thể là việc đưa người nghiện đi cai nghiện bắt buộc.
Năm 2001, Quốc hội có Nghị quyết 16 cho phép TP HCM đưa người nghiện đi cai tập trung, không phân biệt có nơi cư trú ổn định hay không. Từ đó đến năm 2007, TP đã đưa được hơn 30.000 người nghiện đi cai nghiện. Tình hình ANTT nhờ đó được ổn định, tội phạm giảm đáng kể.
Tuy nhiên, sang năm 2008, khi TP không còn được phép đưa toàn bộ người nghiện vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, tình hình ANTT phức tạp trở lại, người nghiện gây án khá lộng hành.
Chính từ thực tế này mà cuối năm 2014, Quốc hội mới có Nghị quyết 77 cho phép TP triển khai đề án đưa người nghiện đi cai nghiện bắt buộc nhưng cũng chỉ giới hạn với đối tượng không có nơi ở ổn định.
Mặt khác, Nghị định 221/2013/NĐ-CP quy định, không đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc đối với người nghiện có nơi cư trú ổn định, đang bị áp dụng biện pháp giáo dục tại phường, xã, thị trấn (thời hạn từ 6-12 tháng) mà vẫn còn nghiện. Điều này cũng đồng nghĩa với việc trong thời gian nói trên, người nghiện sử dụng ma túy một cách thoải mái, tự tin dự các… “tiệc ma túy” mà không sợ bị lập hồ sơ đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.
Điều này dẫn đến nguyên nhân là vì sao trong các lần kiểm tra quán bar, vũ trường… cơ quan chức năng phát hiện hàng chục, hàng trăm người nghiện nhưng rồi chỉ ít hôm lại thấy số người nghiện này ung dung trở lại vũ trường.
Trong một nghiên cứu về áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, một chuyên gia pháp lý từng kiến nghị, cần bỏ quy định người nghiện ma tuý có nơi cư trú ổn định phải áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn trước khi áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, nhằm bảo đảm sự công bằng, thống nhất trong chính sách xử lý đối với người nghiện ma túy.
