Bộ luật Hình sự (BLHS) quy định: Mọi người phạm tội đều bình đẳng trước pháp luật. Thế nhưng, chính BLHS lại có những quy định xem ra không thực sự bình đẳng. Điều này bộc lộ qua áp dụng trong thực tiễn.
Theo Điều 165 BLHS quy định về Tội Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng, người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây thiệt hại từ 100 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Khoản 1 Điều 165 BLHS; gây thiệt hại từ 300 triệu đồng đến dưới 01 tỷ đồng thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Khoản 2 Điều 165 BLHS …
Về các yếu tố cấu thành tội này, luật quy định: Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là trái với quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế, thấy trước hậu quả xảy ra và mong muốn cho hậu quả xảy ra, hay nói cụ thể hơn là người phạm tội đã cố ý làm trái… (lỗi cố ý) và hậu quả phải gây thiệt hại từ 100 triệu đồng trở lên thì mới phạm tội (trừ trường hợp dưới 100 triệu đồng, nhưng đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng).
Trong khi đó, theo Điều 144 BLHS quy định về Tội Thiếu trách nhiệm gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản Nhà nước, thì: người nào có nhiêm vụ trực tiếp trong công tác quản lý tài sản của Nhà nước, vì thiếu trách nhiệm mất mát, hư hỏng, lãng phí gây thiệt hại cho tài sản nhà nước có giá trị từ 50 triệu đồng đến dưới 200 triệu đồng thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Khoản 1 Điều 144 BLHS; gây thiệt hại từ 200 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Khoản 2 Điều 144 BLHS…
Ở đây, người phạm tội không cố ý gây ra thiệt hại mà chỉ vì thiếu trách nhiệm nên đã để xảy ra thiệt hại, tức là đã vô ý gây ra hậu quả… (lỗi vô ý) và thiệt hại có giá trị từ 50 triệu đồng trở lên là đã phạm vào tội này.
Như vậy, xét về yếu tố lỗi và hậu quả gây ra thì người phạm tội cố ý làm trái (lỗi cố ý) sẽ nguy hiểm cho xã hội hơn so với người phạm tội thiếu trách nhiệm (lỗi vô ý). Vậy nhưng, Luật lại quy định một người phạm tội với lỗi cố ý và phải gây thiệt hại từ 100 triệu đồng trở lên mới bị truy cứu trách nhiệm hình sự, trong khi đó, một người chỉ mới gây thiệt hại từ 50 triệu đồng trở lên với lỗi vô ý cũng đã bị xử lý hình sự. Như vậy, liệu có sự bất bình đẳng không?!
Sự bất bình đẳng còn thể hiện ở chỗ: Đối với tội cố ý làm trái còn có trường hợp cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây thiệt hại dưới 100 triệu đồng, đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng, thì cũng bị coi là tội phạm. Vậy, trường hợp một người cố ý làm trái gây thiệt hại đến 99 triệu đồng sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu người này chưa bị xử lý kỷ luật hoặc đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm nhưng không gây hậu quả nghiêm trọng. Trong khi đó, trong tội thiếu trách nhiệm thì cứ gây thiệt hại từ 50 triệu đồng trở lên thì đã phạm tội rồi.
Tương tự, tại Điều 145 BLHS quy định về tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản, theo đó, người nào vô ý gây thiệt hại cho tài sản của người khác có giá trị từ 50 triệu đồng trở lên cũng phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Người phạm tội theo Điều 145 BLHS không cần phải có chức vụ, quyền hạn gì, phạm tội với lỗi vô ý… Trong khi đó, người phạm tội cố ý làm trái là người có chức vụ, quyền hạn; phạm tội với lỗi cố ý… Rõ ràng, việc một người có chức vụ, quyền hạn mà phạm tội thì phải nguy hiểm cho xã hội hơn so với người bình thường.
Vẫn biết, mọi sự so sánh chỉ là tương đối, nhất là trong lĩnh vực pháp luât hình sự. Tuy nhiên, pháp luật phải được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất, mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật. Vì thế, việc Bộ luật Hình sự có những quy định bất hợp lý như nói ở trên cần sớm được nghiên cứu, sửa đổi cho phù hợp.
Hồ Lưu
