Quá nhiều loại giấy phép con được “cắt giảm” sau khi Luật đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài có hiệu lực giờ đây“tái xuất” khiến cho hoạt động của các doanh nghiệp XKLĐ gặp phải muôn vàn khó khăn.
 |
| Lao động Việt Nam làm việc tại Malaysia- ảnh PV |
Khó từ thẩm định khó đi
“ Thấy thị trường Isarel có nhiều tín hiệu khả quan nên doanh nghiệp chúng tôi đã tiếp cận và có đơn hàng. Tuy nhiên, khi trình đơn hàng lên Cục Quản lý lao động ngoài nước ( QLLĐNN) thì Cục trả lời là đang cho làm thí điểm nên chỉ có 6 DN được phép làm. Chúng tôi không nằm trong 6 DN đó”, giám đốc một đơn vị XKLĐ thuộc “top” đầu trong lĩnh vực XKLĐ phàn nàn.
Trường hợp DN này không phải hy hữu. Mỗi khi có thị trường mới, các DN đều khá vất vả để thâm nhập được thị trường, trong đó có “khâu’ thẩm định hợp đồng tại Cục QLLĐNN. Trước thị trường Isarel, thị trường LiBi cũng có “điều tiếng” bởi một số DN có đơn hàng nhưng không được phép khai thác thị trường. Các thị trường trước đây như Nga, Séc, Slovakia hay Canada…cũng có nhiều DN có đơn hàng mà không được triển khai.
Điều này hơi “ngược” với những quy định trong Luật đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài. Trong Luật này, DN được chủ động khai thác thị trường khi có giấy phép hoạt động XKLĐ. Thực tế, Cục QLLĐNN nhiều lần giải thích với DN cũng như báo giới rằng việc thẩm định là nhằm sàng lọc những đơn hàng không tốt, ảnh hưởng tới quyền lợi của người lao động chứ không phải là một động thái gây khó khăn cho DN. Tuy nhiên, các DN không “tâm phục khẩu phục” bởi trừ thị trường Libi có một “barem” xác định DN có những điều kiện như thế nào thì mới được tham gia thị trường này. Còn lại các thị trường khác đều không có những “chuẩn” công khai để DN biết mình có đáp ứng được các điều kiện đó hay không.
“ Nếu như có chuẩn để căn cứ vào đó cho phép DN nào được thực hiện hợp đồng, DN nào không thì Cục phải thông báo công khai và xét duyệt khách quan. Mỗi thị trường có những tiêu chí riêng và DN sẽ căn cứ vào tiêu chí đó để quyết định mình có nên đầu tư vào thị trường đó không. Tránh tình trạng đầu tư rồi nhưng về lại bị “ách” lại không được thực hiện hợp đồng”, giám đốc một DN khác thẳng thắn phản ảnh.
Nhưng kể cả khi có “chuẩn” cho các thị trường thì nhiều DN vẫn “hồ nghi” tính khách quan khi xét duyệt. Thực tế đã xảy ra hiện tượng nhiều đơn hàng Cục QLLĐNN đã thẩm định kỹ càng nhưng khi thực hiện vẫn đổ vỡ và người gánh chịu hậu quả chính là DN. Một loạt các hợp đồng đưa lao động sang Nga của các đơn vị đầy “tai tiếng” như Vinahancorp vừa qua là một ví dụ. Có những đơn hàng lớn như đơn hàng đưa lao động đi làm bảo vệ ở UAE cũng đổ vỡ dù được thẩm định kỹ càng. Những đơn hàng ở các thị trường mới như Thụy Điển mới đây của công ty TTLC cũng đổ vỡ dù đã được thẩm định.
“ Thẩm định HĐ như vậy thì có tác dụng gì? Tại sao không cải cách thủ tục này? Thay cơ chế xin- cho bằng cơ chế báo cáo hợp đồng? Người thẩm định HĐ là cán bộ của Cục QLLĐNN, ngồi tại Việt Nam để thẩm định như vậy thì làm sao biết được thực tế thị trường như thế nào? Việc cho hay không cho làm đơn hàng nào đó liệu có căn cứ vào những gì cán bộ thẩm định thu thập được từ chính nước đưa lao động tới hay “phụ thuộc vào thái độ” của DN”, một DN nêu nghi vấn.
Địa phương : mỗi nơi “hành” một kiểu
Trong bối cảnh chung là thị trường ngoài nước khó khăn, nhiều DN cho biết có được đơn hàng đã khó, qua được khâu thẩm định đã khó nhưng về địa phương tuyển được lao động lại càng khó hơn. Nhiều địa phương không đóng cửa với DN xuất khẩu lao động nhưng “hành tỏi” đủ kiểu.
Tỉnh Nghệ An là một ví dụ điển hình, hiện tại vẫn áp dụng cơ chế cấp giấy phép cho các DN về xã, huyện tuyển lao động. Không có giấy phép này, DN không bước chân về được nơi có nguồn lao động. Oái oăm ở chỗ giấy phép chỉ có thời hạn 3 tháng cho nên DN cứ loay hoay với việc đổi và gia hạn giấy phép, chẳng còn triển khai được hoạt động nào dài hơi ở địa phương để thu hút được người lao động.
Khác với Nghệ An, tỉnh Thái Nguyên có “cởi mở” hơn nhưng tại đây diễn ra cuộc cạnh tranh khốc liệt giữa các trung tâm giới thiệu việc làm và DN XKLĐ. Các trung tâm này được “bật đèn xanh” nên mặc dù không có chức năng đưa người đi XKLĐ nhưng vẫn công khai đưng sra làm “trung gian” tuyển nguồn rồi mặc nhiên “bán lại” cho các DN XKLĐ. Hệ quả là DN không về được tới xã tuyển nguồn mà phải “lấy” qua các trung tâm này với phí môi giới cao và nguồn lao động phụ thuộc hoàn toàn vào các trung tâm này.
Tại tỉnh Bắc Giang, ngân hàng chính sách xã hội tỉnh này lại có văn bản “tréo ngoe” bắt lao động vay vốn đi XKLĐ phải có thế chấp. Trong khi đối tượng này theo hướng dẫn của Ngân hàng chính sách xã hội T.Ư thì được vay vốn ưu đãi mà không cần thế chấp. Không vay được vốn, nhiều DN phải cay đắng dừng xuất cảnh dù đối tác giục giã đưa lao động sang.
Gỡ khó cho doanh nghiệp : từ đâu?
Thực trạng “giấy phép con” cũng như những “rào cản” trong khâu thẩm định đơn hàng, cho phép DN vào các thị trường mới đang gây nhiều khó khăn cho hoạt động của các DN XKLĐ. Thực trạng này đã được Đoàn giám sát công tác XKLĐ của Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội ghi nhận. Đoàn giám sát đã kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các đại phương không tạo ra các “giấy phép con” trong tuyển dụng lao động tại địa phương. Đồng thời có chính sách ưu đãi trong XKLĐ cho hộ cận nghèo vì hiện các hộ này chưa được hưởng ưu đãi trong vay vốn XKLĐ.
Các DN thì kiến nghị rằng Cục QLLĐNN nên xem xét lại khâu thẩm định đơn hàng và bình đẳng hơn trong chính sách cho DN tiếp cận các thị trường mới trên nguyên tắc thực sự khách quan, tránh cơ chế xin-cho làm hạn chế sự phát triển của các DN cũng như thị trường XKLĐ.
Thanh Lương
