Triển khai toàn quốc mô hình phòng xử thân thiện

84% các vụ xâm hại trẻ em là xâm hại tình dục

Theo Báo cáo của Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, 5 tháng đầu năm 2018, trên toàn quốc phát hiện 682 vụ xâm hại 735 em, trong đó xâm hại tình dục là 572 vụ. Trẻ em bị xâm hại tình dục bởi người thân trong gia đình (bố đẻ, bố dượng, anh, em họ...) là 21,3%; bởi thầy giáo, nhân viên nhà trường là 6,2%; bởi người quen, hàng xóm là 59,9%, người lạ là 12,6%. Vẫn theo báo cáo, việc xử lý một số vụ việc liên quan đến bạo lực, xâm hại trẻ em chưa được giải quyết kịp thời, chưa thỏa đáng, còn kéo dài dẫn đến bức xúc trong xã hội. 

Phát biểu tại phiên họp, đại biểu (ĐB) Nguyễn Tạo (Đoàn Lâm Đồng) cho rằng tình trạng bạo hành, bạo lực, xâm hại đối với trẻ em đã và đang trở thành mối quan tâm chung của toàn xã hội. Theo ĐB Tạo, khung hành lang pháp lý để xử lý hành vi vi phạm pháp luật này từng bước đã được QH, Chính phủ quan tâm xây dựng cơ bản hoàn thiện như Luật Bảo vệ trẻ em, Luật Hình sự… nhưng cử tri vẫn băn khoăn chưa đủ lực để đẩy lùi vấn nạn này, chưa đủ sức răn đe, phòng ngừa có hiệu quả, bảo vệ trẻ em một cách hoàn thiện hơn trong môi trường lành mạnh để phát triển toàn diện. “Vậy, với trách nhiệm của mình Bộ trưởng có suy nghĩ gì và có những giải pháp đồng bộ gì để giải quyết vấn đề trên một cách hiệu quả hơn trong thời gian sắp tới?”, ĐB Tạo đặt vấn đề.

Trả lời câu hỏi này, ông Dung cho biết, tại Việt Nam, mỗi năm bình quân xảy ra khoảng 2.000 vụ bạo lực nhằm vào trẻ em nhưng con số thực tế có thể tăng thêm vì nhiều trường hợp không được thông tin. Ông Dung cũng khẳng định chúng ta hoàn toàn đầy đủ khung pháp lý để bảo vệ trẻ em. “Đặc biệt là sau khi tình hình bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em gia tăng, Thủ tướng đã có Chỉ thị 18, quy định và phân công rất rõ trách nhiệm của từng cấp, từng ngành, từng địa phương. Chúng ta cũng đã tiến hành nhiều giải pháp khác nhau, từ tuyên truyền vận động, mở đường dây nóng 111 và xử lý nghiêm một số vụ việc. Một số vụ việc nổi cộm, trực tiếp lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước có ý kiến. Bộ LĐ,TB&XH cũng đã trực tiếp đôn đốc theo dõi các vấn đề này”, ông Dung nhấn mạnh. 

Cũng quan tâm vấn đề này, ĐB Nguyễn Quang Tuấn (Đoàn Hà Nội) nêu thực trạng các vụ xâm hại tình dục trẻ em có tỉ lệ lớn là do hàng xóm, người thân gây ra. Trước đề nghị cho biết giải pháp căn cơ để ngăn ngừa tình trạng đau lòng này được ĐB Tuấn đưa ra, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, với việc phân loại được 59,9% những người xâm hại trẻ em là người quen, thời gian tới cần quan tâm nhiều hơn tới nhóm đối tượng này để ngăn chặn. Ông Dung tiếp tục nêu ra 5 giải pháp nhưng ĐB Nguyễn Quang Tuấn đã nhấn nút tranh luận vì chưa hài lòng với các giải pháp mà ông Dung đưa ra và cho rằng trong các giải pháp đó chưa có giải pháp nào đủ mạnh. 

Đề cập đến các vụ trẻ em bị xâm hại tình dục nhưng nạn nhân nói không ai nghe, chỉ đến khi nạn nhân tự tử thì mới khởi tố vụ án, ĐB Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre) đề nghị “không nên để những câu chuyện như thế tiếp tục xảy ra”. Theo ĐB Nhưỡng, chúng ta đang có 17 cơ quan phụ trách vấn đề bảo vệ trẻ em chứ không chỉ Bộ LĐ,TB&XH, nhưng dường như các gia đình các nạn nhân rất đơn độc. Do đó, ông Nhưỡng mong Bộ LĐ,TB&XH có thái độ kiên quyết hơn nữa để cùng các cơ quan khác vào cuộc. 

ĐB Ngô Thị Minh (Đoàn Quảng Ninh) thì cho rằng vấn đề tư pháp thân thiện cho trẻ em chưa quan tâm tháo gỡ kịp thời. “Luật Tư pháp cho người chưa thành niên Bộ Tư pháp soạn từ 2016 đến nay vẫn chưa được đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2019. Nhiều trẻ em đã bị xâm hại lại bị xâm hại thêm lần nữa bởi cơ quan điều tra xét hỏi không thể hiện tính thân thiện với trẻ em”, ĐB Minh nhận xét.

Còn theo ĐB Lê Thị Nga (Đoàn Thái Nguyên), trong các vụ việc xâm hại trẻ em, có những vụ cơ quan chức năng xử lý không tích cực. “Như vụ ở Cà Mau phải có Thủ tướng Chính phủ có ý kiến rồi dư luận lên án thì mới vào cuộc sau khi cháu bé tự tử. Đối với vụ Nguyễn Khắc Thủy thì phải có Chủ tịch nước có ý kiến và dư luận lên án. Như vậy có phải là sau có ý kiến, sau dư luận lên án thì cơ quan điều tra tích cực thì mới vào cuộc và xử lý được. Vậy những vụ mà dư luận không lên án, lãnh đạo cấp cao không vào cuộc thì sao?”, ĐB Nga nói.

Hướng tới các tòa án thân thiện

Người dưới 18 tuổi tham gia tố tụng tại phiên tòa được ngồi cạnh người đại diện, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ

Tham gia giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm cho biết, trong số 682 vụ xâm hại trẻ em xảy ra trong 5 tháng đầu năm 2018 có 84% số việc là xâm hại tình dục. Theo Bộ trưởng Lâm, số vụ xâm hại tình dục trẻ em trong 5 tháng đầu năm 2018 giảm gần 8% so với cùng kỳ nhưng diễn biến của hành vi xâm hại tình dục trẻ em hiện rất phức tạp. “Không chỉ trẻ em gái mà cả trẻ em trai cũng bị xâm hại tình dục và không chỉ đối tượng người Việt Nam mà thậm chí có cả đối tượng người nước ngoài, từ nước ngoài vào Việt Nam để có những hành vi phạm tội này tại Việt Nam”, ông Lâm nói.

Bộ trưởng Bộ Công an đã chỉ ra 4 nguyên nhân khiến việc đấu tranh, ngăn chặn chưa giảm được nhiều xâm hại tình dục đối với trẻ em, trong đó có việc tố cáo, trình báo tội phạm xâm hại tình dục trẻ em chậm khiến công tác điều tra, khám nghiệm hiện trường, thu thập dấu vết, chứng cứ gặp rất nhiều khó khăn. Cùng với đó, nạn nhân và người thân thường giấu kín, không tố giác; không có nhân chứng trực tiếp... Trong các phương hướng chỉ đạo nhằm góp phần ngăn chặn, hạn chế các vụ xâm hại thời gian tới, Bộ trưởng Tô Lâm đề nghị có quy trình điều tra, xét xử đặc biệt để tạo điều kiện cho việc điều tra, xét xử kịp thời hơn.

Cũng tham gia giải trình tại phiên họp, Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Minh Trí khẳng định quy định pháp luật liên quan đến bảo vệ trẻ em khỏi nguy cơ bị xâm hại đã hoàn thiện, đòi hỏi hiện nay là phải có sự đồng bộ trong việc thực thi pháp luật. “Như ĐBQH nói có 17 cơ quan chức năng liên quan đến vấn đề này nên việc phối hợp là hết sức quan trọng. Sắp tới các cơ quan có lẽ phải cân nhắc về “nhạc trưởng” của sự phối hợp trong công tác phòng, phát hiện, xử lý vấn đề này để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật”, ông Trí đề nghị. 

Về phía tòa án, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình thông tin, theo thống kê, từ 2013-2017, tòa án đã giải quyết 8.100 tội phạm liên quan đến xâm hại tình dục trẻ em, bao gồm 5 tội danh khác nhau được quy định trong Bộ luật Hình sự năm 1999. Trong đó, số vụ trả hồ sơ là 549 vụ, bằng 6%. Các vụ xét xử đúng người, đúng tội đạt khoảng 93%, tương đương hơn 7.600 vụ. 

Theo ông Trí, dù số vụ phải trả hồ sơ, hủy sửa không nhiều nhưng gây bức xúc trong xã hội. Để giảm số vụ trả hồ sơ, hủy sửa, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, TANDTC đã thực hiện nhiều giải pháp, trong đó có việc ra thông tư yêu cầu tòa án địa phương, trong đó có các tòa án cấp huyện đủ điều kiện hình thành tòa chuyên trách về hôn nhân gia đình và vị thành niên. 

Ngoài ra, TANDTC cũng đã triển khai mô hình phòng xét xử thân thiện dành cho trẻ vị thành niên ở một số địa phương và trong năm nay sẽ triển khai trên toàn quốc. Theo mô hình này, đối với những vụ xâm hại tình dục thì có thể xử kín, người bị hại không phải ra tòa, thậm chí thẩm vấn qua micro để đảm bảo ổn định tâm lý.