Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nhấn mạnh Ủy ban Tư pháp nhận thấy năm 2018, Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành trong đó lực lượng Công an làm nòng cốt triển khai nhiều phương án, kế hoạch phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật, đã giải quyết những điểm nóng về an ninh, trật tự do các đối tượng phản động kích động, xuyên tạc chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước .
Các cơ quan chức năng đã xử lý nghiêm nhiều cán bộ, trong đó có cả cán bộ cấp cao có hành vi phạm tội, tiếp tay, bao che cho các đối tượng phạm tội… Nhìn chung, các biện pháp phòng ngừa xã hội được triển khai đồng bộ đã tạo chuyển biến tích cực trong công tác phòng, chống vi phạm pháp luật và tội phạm; một số loại tội phạm giảm sâu so với cùng kỳ năm trước.
Cán bộ tạo các “tổ chức bình phong” để mua, nhà, đất công với giá rẻ
Tuy nhiên, Ủy ban Tư pháp nhận thấy công tác này vẫn còn một số hạn chế. Bà Nga cho biết, năm 2018, số người chết do hậu quả của các hành vi vi phạm pháp luật và tội phạm thuộc lĩnh vực xâm phạm trật tự xã hội tăng (1.187 người chết, tăng 1,63%); tội phạm hiếp dâm tăng 7,11%, tội phạm giết người do nguyên nhân xã hội tăng 2,18%, trong đó có một số vụ án giết nhiều người với thủ đoạn dã man, tàn bạo gây bức xúc, lo lắng trong xã hội.
Đã xảy ra một số vụ án có sự tiếp tay và tham gia của một số sỹ quan cấp cao trong lực lượng Công an. Một số cá nhân, doanh nghiệp đã móc ngoặc với cán bộ có chức vụ, quyền hạn tại một số địa phương để tạo các “nhóm lợi ích” hoặc lợi dụng công tác nghiệp vụ để tạo các “tổ chức bình phong” nhằm dùng ảnh hưởng để mua, bán, chuyển nhượng tài sản công (nhất là nhà, đất công) với giá rẻ không qua bán đấu giá, không đúng thẩm quyền xảy ra tại một số địa phương, có dấu hiệu vi phạm pháp luật, gây thất thoát lớn cho tài sản, đất đai của Nhà nước ; một số vụ vi phạm về quản lý nhà nước về đất đai kéo dài trong nhiều năm đến nay mới được phát hiện, xử lý.
Một số đối tượng lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ làm sai lệch kết quả thi trung học phổ thông quốc gia năm 2018 ở các tỉnh Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình gây bất bình trong xã hội, làm mất lòng tin của người dân, nhất là giới trẻ về sự công bằng, nghiêm minh, khách quan đối với kỳ thi.
Tình trạng đánh bạc và tổ chức đánh bạc diễn ra công khai trên mạng viễn thông, mạng Internet, lôi kéo nhiều người tham gia; việc lợi dụng mạng viễn thông, mạng Internet, mạng xã hội để lừa đảo chiếm đoạt tài sản bằng nhiều thủ đoạn vẫn diễn ra tràn lan nhưng chưa được ngăn chặn hiệu quả .
Tội phạm và vi phạm pháp luật có liên quan đến hoạt động “tín dụng đen” với lãi suất rất cao, kéo theo tình trạng siết nợ, cưỡng đoạt tài sản, bắt giữ người trái pháp luật... rất phức tạp tại nhiều địa phương nhưng việc đấu tranh, ngăn chặn vẫn chưa hiệu quả .
Việc làm giả hồ sơ bệnh án tâm thần để một số đối tượng trốn tránh trách nhiệm hình sự sau khi thực hiện hành vi phạm tội đã xảy ra từ nhiều năm trước, đã được UBTP kiến nghị từ năm 2013 nhưng đến nay vẫn chưa có giải pháp khắc phục triệt để và đang có dấu hiệu diễn biến trầm trọng hơn .
Tình trạng mua bán người đã xảy ra ở cả 63 tỉnh, thành phố, trong đó có nhiều phụ nữ và trẻ em ở các vùng miền núi, vùng dân tộc thiểu số bị mua bán ra nước ngoài; hiện nay vẫn còn 519 người đã được xác định là nạn nhân mà chưa được giải cứu.
Đạo đức xã hội, văn hóa ứng xử xuống cấp mức "báo động"
Về nguyên nhân, Ủy ban Tư pháp cho biết, cơ bản đồng tình với những nguyên nhân khách quan và chủ quan đã được Chính phủ đề cập trong Báo cáo. Tuy nhiên, Ủy ban Tư pháp nêu một số nguyên nhân nổi lên. Cụ thể, là do, công tác quản lý cán bộ trong lực lượng chức năng nói chung và lực lượng phòng, chống tội phạm nói riêng vẫn còn sơ hở.
Trong khi đó, công tác đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật ở một số loại tội phạm như cướp, cướp giật, trộm cắp tài sản còn chưa phù hợp với tình hình và đặc điểm của loại tội phạm này ở một số địa phương.
Quy trình tổ chức kỳ thi trung học phổ thông quốc gia còn nhiều sơ hở dẫn đến một số đối tượng đã lợi dụng để thực hiện hành vi phạm tội, can thiệp, sửa điểm của thí sinh. “Không những thế, tình trạng xuống cấp về đạo đức xã hội, văn hóa ứng xử ở mức rất đáng “báo động” là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc một số đối tượng sẵn sàng sử dụng vũ lực để giải quyết mâu thuẫn, kể cả mâu thuẫn nhỏ đang diễn ra ngày càng phổ biến, nhất là tình trạng bạo lực học đường, bạo lực tại cơ sở y tế …”, bà Nga nhấn mạnh.
