Tham dự Hội nghị có Phó trưởng Ban Nội chính Trung ương Phạm Gia Túc cùng Thứ trưởng Bộ Tư pháp Trần Tiến Dũng, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến cùng đông đảo những người làm quản lý, giám định viên.
Phục vụ tốt hoạt động tố tụng
Tổng kết 5 năm Luật giám định tư pháp, Bộ Tư pháp cho biết, Luật đã đi vào đời sống xã hội, tiếp tục nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành ở Trung ương và địa phương về ý nghĩa, vai trò của công tác giám định tư pháp, tạo cơ sở pháp lý thuận lợi cho việc tiếp tục hoàn thiện hệ thống các quy định về giám định tư pháp ở các lĩnh vực, tiếp tục hoàn thiện thiết chế tổ chức, cơ chế hoạt động và quản lý nhà nước về giám định tư pháp; đưa công tác này ngày càng đi vào nền nếp, có hiệu quả, phục vụ tốt hơn cho hoạt động tố tụng.
Theo báo cáo của các Bộ, ngành và địa phương, hoạt động giám định tư pháp chủ yếu là được thực hiện theo trưng cầu của cơ quan điều tra trong Công an nhân dân và Quân đội nhân dân, còn lại là trưng cầu giám định của các cấp tòa án, cơ quan điều tra thuộc Viện kiểm sát nhân dân tối cao
Lĩnh vực giám định được trưng cầu chủ yếu là pháp y, pháp y tâm thần và kỹ thuật hình sự (90%), các lĩnh vực giám định về: xây dựng, tài chính,ngân hàng, thông tin và truyền thông, kế hoạch và đầu tư... có xu hướng tăng lên trong những năm gần đây.
 |
| Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long phát biểu tại Hội nghị |
Hiện nay, tổng số giám định viên tư pháp ở các lĩnh vực là 6.154 người; số người giám định tư pháp theo vụ việc được lựa chọn, công bố là 1.630 người trong các lĩnh vực xây dựng, tài chính, ngân hàng, tài nguyên môi trường, giao thông vận tải... Đội ngũ giám định viên tư pháp, người giám định tư pháp theo vụ việc có sự phát triển ngày càng nhanh cả về số lượng và chất lượng.
Cả nước mới chỉ có 1 Văn phòng giám định
Tuy nhiên, theo bà Đỗ Hoàng Yến, Cục trưởng Cục Bổ trợ Tư pháp, sau 5 năm thi hành, Luật đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Mặc dù đã có rất nhiều văn bản hướng dẫn thực hiện Luật giám định tư pháp được ban hành (trên 40 văn bản từ Nghị định đến Thông tư, Thông tư liên tịch) nhưng vẫn còn chưa đầy đủ, chất lượng một số văn bản hướng dẫn thực hiện cũng còn hạn chế như chưa rõ ràng, cụ thể nên khó thực hiện.
Theo quy định tại Điều 12 của Luật giám định tư pháp thì tổ chức pháp y có ở cả ngành y tế, công an và quân đội, nhất là ở địa phương, vừa có Trung tâm pháp y - tổ chức giám định tư pháp công lập và cũng có giám định viên pháp y làm giám định pháp y tử thi ở Phòng Kỹ thuật hình sự. Điều này dẫn đến có sự trùng lặp, chồng chéo nhất định về chức năng, nhiệm vụ giữa hai lực lượng này, nhất là trong mấy năm gần đây, ngành công an đã thực hiện nhiều giải pháp tăng cường mạnh mẽ đội ngũ giám định viên pháp y ở công an các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ươngnhưng ở nhiều địa phương không có sự phối hợp tốt, mất cân đối trong việc tiếp nhận trưng cầu, thực hiện giám định pháp y giữa hai lực lượng pháp y y tế và công an
Một số lĩnh vực có nhu cầu giám định ngày càng cao như tài chính, ngân hàng... nhưng không có tổ chức giám định đầu mối chuyên trách dẫn đến việc trưng cầu gặp khó khăn.
 |
| Bà Đỗ Hoàng Yên, Cục trưởng Cục Bổ trợ Tư pháp cho biết sau 5 năm thi hành, Luật đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. |
Đặc biệt, điều 14 của Luật giám định tư pháp quy định cho phép thành lập Văn phòng giám định tư pháp ở lĩnh vực tài chính, xây dựng, ngân hàng và 3 chuyên ngành của lĩnh vực văn hóa là cổ vật, di vật, bản quyền tác giả. Tuy nhiên, đến nay cả nước chỉ mới có 01 Văn phòng giám định tư pháp Sài Gòn được thành lập ở lĩnh vực tài chính tại Thành phố Hồ Chí Minh nhưng hoạt động cũng rất cầm chừng, hạn chế, còn nhiều khó khăn, vướng mắc.
Cũng theo đánh giá của các địa phương và Bộ, ngành có liên quan lĩnh vực mà xã hội thực sự có nhu cầu lớn, thường xuyên, cần cho phép thành lập Văn phòng giám định tư pháp như giám định tài liệu, AND, số khung, số máy… thì lại không được thành lập. Do đó, nhiều địa phương cho rằng quy định như vậy là không phù hợp với thực tế và kiến nghị cần phải sửa đổi theo hướng mở rộng phạm vi lĩnh vực cho phép thành lập Văn phòng giám định tư pháp cho phù hợp với yêu cầu thực tế và có tính khả thi.
Phần lớn đội ngũ người làm giám định tư pháp tại một số lĩnh vực chưa được các Bộ, ngành chuyên quản đào tạo nghiệp vụ chuyên sâu, chủ yếu dựa vào kiến thức chuyên môn thuần túy để thực hiện giám định, nên còn lúng lúng, khó khăn nhất định khi thực hiện giám định. Các giám định viên kiêm nhiệm thì chủ yếu tập trung vào công tác chuyên môn, không đủ thời gian và điều kiện tập trung vào công tác giám định khi được cử làm giám định, có tâm lý e ngại, không muốn làm giám định vì trách nhiệm pháp lý rất cao, trong khi các điều kiện để thực hiện giám định chưa bảo đảm.
Cạnh đó, nhiều loại việc trong một số lĩnh vực giám định mà địa phương không giám định được như xây dựng, sở hữu trí tuệ, tài chính, ma túy tổng hợp, vật liệu nổ... cơ quan tiến hành tố tụng phải trưng cầu tổ chức giám định ở cấp Trung ương, gây quá tải cho tổ chức đó và làm kéo dài thời gian làm giám định, ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết vụ án.
Đề xuất chính sách thu hút giám định viên giỏi
Làm rõ hơn thực trạng “muôn vàn khó khăn” của người làm công tác giám định, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến cho biết, tuyển đầu vào giám định viên hiện nay rất khó khăn “ngành y khám cho người sống đã khó huống hồ bắt người chết phải nói lên sự thật khó hơn rất nhiều”. Bởi lẽ, theo Thứ trưởng Tiến hiện nay các bác sỹ giỏi đều không muốn vào lĩnh vực này. Thực tế, Bộ muốn lập thêm một số Viện Pháp y ở một số khu vực nhưng không thể tìm kiếm được nhân lực. Do đó, Thứ trưởng cho rằng vấn đề cần quan tâm đó là nguồn nhân lực, kinh phí và trang thiết bị phục vụ giám định.
 |
| Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến cho biết, tuyển đầu vào giám định viên hiện nay rất khó khăn |
Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Tài chính Nguyễn Thu Thủy phản ánh tình trạng quá tải ở cấp Trung ương do Luật Giám định Tư pháp không có quy định về phân cấp. Trong khi nhiều vụ việc khó khăn, phức tạp nhưng bị khống chế bởi thời gian hoàn thành giám định. “Cần bổ sung quy định về phân cấp theo hướng cơ quan tiến hành tố tụng ở TW tiến hành trưng cầu ở Trung ương, địa phương thì trưng cầu ở địa phương”, bà Thủy nói.
 |
| Nhiều ý kiến tâm huyết phát biểu tại Hội nghị |
Cũng là tình trạng quá tải, đại diện Phòng Kỹ thuật hình sự, Công an Hà Nội cho biết, hiện phòng có 2 giám định viên, trong khi mỗi năm phải giám định khoảng 400 vụ án, giám định pháp y là công việc vô cùng vất vả, trong khi chế độ đãi ngộ còn nhiều bất cập, do đó rất khó thu hút cán bộ vào ngành. Đồng tình với nhiều kiến nghị phải nghiên cứu thận trọng việc mở rộng phạm vi xã hội hóa hoạt động giám định, đại diện này cho rằng, những việc liên quan đến pháp luật thì phải giám định công lập làm. Đồng thời, cần có quy định chặt chẽ các tiêu chí lập Văn phòng giám định như phải đảm bảo về số lượng, chất lượng giám định viên, cơ sở vật chất...
 |
| Phó Trưởng Ban Nội chính TW Phạm Gia Túc nhấn mạnh cần tiếp tục hoàn thiện thể chế về giám định tư pháp |
Phó Trưởng Ban Nội chính TW Phạm Gia Túc cũng nhấn mạnh: Cần tiếp tục hoàn thiện thể chế về giám định tư pháp tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, thống nhất, đồng bộ, khả thi cho tổ chức, hoạt động, quản lý giám định tư pháp đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và phòng chống tham nhũng trong tình hình mới. Nhất là, khẩn trương nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Giám định tư pháp năm 2012 theo hướng khắc phục các sơ hở, bất cập, vướng mắc trong thực tiễn thời gian qua, bảo đảm sự phù hợp, thống nhất với BLTTHS và các Luật có liên quan và đáp ứng yêu cầu công tác đấu tranh PCTN trong tình hình mới. Trong đó, bổ sung quy định về thời hạn tối đa thực hiện giám định để tránh tình trạng giám định chậm trễ, kéo dài hoặc có trường hợp Cơ quan trưng cầu ấn định thời gian quá ngắn, chưa phù hợp.
Còn theo Cục trưởng Cục Bổ trợ Tư pháp Đỗ Hoàng Yến, để khắc phục những bất cập của Luật Giám định tư pháp hiện hành, cần phải sửa luật theo hướng bổ sung quy định mang tính nguyên tắc về thời hạn giám định, quy định trách nhiệm của các Bộ, ngành chuyên quản lĩnh vực giám định trong việc ấn định thời hạn giám định cụ thể đối với từng loại việc giám định trong quy trình giám định để bảo đảm tính đồng bộ, tương thích với quy định của pháp luật tố tụng, đặc biệt là khắc phục tình trạng chậm trễ trong tiếp nhận, thực hiện giám định trong thời gian qua, gây ảnh hưởng đến tiến độ xử lý các vụ án, vụ việc về tham nhũng, kinh tế.
Đồng thời, bổ sung một số quy định về căn cứ, cách thức trưng cầu giám định, đánh giá, sử dụng kết luận của các cơ quan tiến hành tố tụng cũng như trách nhiệm của các cơ quan trưng cầu giám định để khắc phục tình trạng lạm dụng giám định tư pháp để gây khó khăn cho công tác điều tra, truy tố và xét xử.
Bên cạnh đó, nghiên cứu mở rộng phạm vi xã hội hóa giám định tư pháp theo hướng cho phép thành lập Văn phòng giám định tư pháp ở một số lĩnh vực, chuyên ngành giám định thực sự có nhu cầu lớn, thường xuyên như giám định dấu vết tài liệu... để đáp ứng nhu cầu bức thiết của các đương sự trong các vụ án dân sự, hành chính và một số cơ quan nhà nước như thanh tra, kiểm toán, ngân hàng... nhằm phát huy mạnh mẽ các nguồn lực xã hội cho giám định tư pháp, bảo đảm đáp ứng tốt hơn nữa yêu cầu giám định tư pháp của hoạt động tố tụng trước yêu cầu đẩy mạnh cải cách tư pháp, giảm gánh nặng cho đầu tư của nhà nước.
