Những năm gần đây, mặc dù là một ngành mới nhưng cứ vào mùa tuyển sinh là ngành Công tác xã hội (CTXH) lại thu hút được một số lượng đáng nể thí sinh dự thi với tỷ lệ chọi khá cao (khoảng 1/10). Đây là tín hiệu rất tốt cho ngành nghề mới xuất hiện ở Việt Nam, nghề được xem như “bác sỹ xã hội” với rất nhiều yêu thương dành cho cộng đồng...
Tìm lại những ấm áp
Chị Thanh - quê Bắc Giang, một phụ nữ bị lừa bán sang Trung Quốc, khi trở về mới cay đắng biết mình có bầu và đã nhiễm HIV. Không những thế, đứa trẻ chị mang trong bụng cũng đã bị nhiễm qua mẹ. Chị Thanh rơi vào hoang mang, khủng hoảng cùng cực khi bị khinh rẻ, kỳ thị tại chính nơi chôn rau cắt rốn của mình. Lúc đó chị chỉ muốn chết...
Và rồi, nhờ có sự vào cuộc của nhân viên CTXH, chị đã được chăm sóc y tế và liên hệ để hòa nhập cộng đồng. Sau một thời gian sinh con, chị Thanh giờ đã lấy lại tinh thần và trở thành một tuyên truyền viên HIV năng động, thấy mỗi ngày của mình trở nên có mục đích và ý nghĩa.
Tương tự, tại TP.Hồ Chí Minh, chị Bình, một phụ nữ lấy chồng Đài Loan, nhưng do lỡ dở đã phải nhỡ nhàng về nước. Vấn đề đặt ra với chị là làm sao để nuôi con, để hòa nhập với cộng đồng. Sau một thời gian được các nhân viên CTXH giúp đỡ, bây giờ thì mọi chuyện đã trở nên dễ dàng hơn với chị.
Một câu chuyện khác tại Trung tâm 15/5, chị Hồng từ một cô gái bán hoa đã tìm được hạnh phúc đích thực của mình. Từ tay trắng và tưởng như cuộc đời đã không còn gì để mất hơn được, vợ chồng chị Hồng hiện đã là một trong những cơ sở làm thú nhồi bông với mức lương mà trước đây chỉ là mơ ước...
Tỉnh Vĩnh Phúc có một xã rất nghèo nhưng số trẻ em vi phạm pháp luật tại địa phương lại là một vấn nạn cực kỳ nhức nhối. Đơn cử như trường hợp của em N.V.T. Do mẹ em mất sớm, bố mắc bệnh tâm thần, lúc tỉnh, lúc bất thường nên anh lớn của T. hư, phải gửi sang ông bác.
T. học lớp 8, là một trong những học sinh giỏi của lớp, bỗng một ngày đi ăn cắp xe để bán mua đồ, mua quần áo, nghiện game... Tuy vậy, sau khi bỏ ra nhiều công phu, cán bộ CTXH đã giúp bố con họ thay đổi nhận thức và tự cân bằng được cuộc sống của mình. Do đất vườn của gia đình rộng, họ đã phát triển trồng chuối, ông bố lúc tỉnh cũng đã cùng các con lao động và có thu nhập ổn định.
Đó là một trong những câu chuyện mà chuyên gia CTXH Lê Thị Bích – Trung tâm Nghiên cứu Dân số và CTXH (Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn Hà Nội) đã trực tiếp tham gia khi đi tập huấn cho cán bộ tại các địa phương. Bây giờ, chị đã trở thành “mẹ” của nhiều đứa trẻ. Có những đứa trẻ câm đã bật lên tiếng gọi “mẹ” với chị, một số cháu khác thì thỉnh thoảng lại bắt xe buýt từ quê lên thăm “mẹ” Bích, tay lễ mễ xách theo những món quà quê hồn hậu...
Chung con đường như chị Bích là chị Phước, một Việt kiều ở Anh. Trở về Sài Gòn, chỉ trong vòng 1-2 ngày, nhân viên CTXH này đã dễ dàng hòa nhập với trẻ em đường phố bởi ở chị có sức hút kì lạ. Chị cùng lăn lê bò toài ở công viên, cùng ăn những chiếc bánh mà lũ trẻ kiếm được và điều quan trọng là chị đã gợi mở và lắng nghe những tâm sự, những câu chuyện của đám trẻ để cùng thảo luận, giúp các em đưa ra phương án giải quyết vấn đề.
Nghề mới - nghề hot
Hiện Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã được Chính phủ giao cùng các bộ, ngành, tổ chức có liên quan xây dựng đề án phát triển nghề CTXH, lộ trình thực hiện giai đoạn 2010-2020.
Theo đó, từ nay đến năm 2020, nước ta cần trên 20.000 cán bộ, nhân viên làm CTXH có trình độ đại học, cao đẳng. Đề án sẽ tập trung xây dựng lực lượng cán bộ, nhân viên CTXH cốt cán ở tám khu vực kinh tế, đặt mục tiêu mỗi huyện có ít nhất hai người, mỗi trung tâm CTXH có 10 người tham gia quản lý nhằm xây dựng lực lượng nòng cốt cho mạng lưới CTXH cơ sở.
Bên cạnh đó, hiện cả nước đã có khoảng 35.000 cán bộ, nhân viên đang công tác trong các lĩnh vực xã hội, nhưng đa phần chưa qua đào tạo, hầu hết không có chế độ đãi ngộ và đang phải chờ chủ trương mới của Chính phủ.
Theo PGS.TS.Nguyễn An Lịch - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Dân số và CTXH, nghề CTXH bao gồm tất cả các hoạt động nuôi dưỡng, chăm sóc người già cô đơn, chăm sóc trẻ nhiễm HIV, phục hồi nhân phẩm, trẻ em vi phạm pháp luật.
 |
| PGS. TS Nguyễn An Lịch |
Rồi nữa là ở nước ta, khi người dân phải đối diện với thiên tai lũ lụt, thực trạng trẻ con mồ côi, bạo lực gia đình... thì rất cần tới các kỹ năng và sự hỗ trợ để những đứa trẻ, những người bị nhiều tổn thương, hoặc những đứa trẻ phạm pháp được giúp đỡ lâu dài, để chúng phát triển hoàn thiện chứ không chỉ mang ra xét xử.
Những công việc nêu trên đã trở nên phổ biến ở các nước phát triển, và đang trong giai đoạn hình thành ở Việt Nam. Thống kê cho thấy, hiện cả nước có gần 16 triệu người trong diện cần được Nhà nước hỗ trợ hàng tháng, trong đó có khoảng 7,5 triệu người cao tuổi và khoảng 5,3 triệu người tàn tật do hậu quả để lại của chiến tranh và các di biến khác.
Tuy nhiên, cũng theo PGS.TS.Nguyễn An Lịch thì hiện nay đang có cách hiểu chưa đúng về nghề CTXH: “Chúng ta thường sử dụng thuật ngữ CTXH cho các hoạt động xã hội. CTXH tuy có xuất phát điểm từ làm từ thiện, nhưng thực ra không phải là “ban ơn”, không làm từ thiện, không phải là cho con cá mà điều quan trọng là tạo cho những người thiệt thòi kém may mắn cái cần để câu cá”. Vì thế, xã hội cần phải hiểu đúng đây là một khoa học và cũng là một nghề để không bị lẫn lộn sang các ngành nghề khác.
Và để có được đội ngũ nhân viên CTXH chuyên nghiệp, trước mắt, trong điều kiện Việt Nam còn thiếu giảng viên chuyên ngành, có thể sử dụng những ngành khác gần ngành CTXH như Luật, Xã hội học... nhưng cần phải đào tạo lại để trang bị cho họ những kiến thức cơ bản về CTXH.
Có thể sử dụng các chuyên gia trong nước kết hợp với chuyên gia nước ngoài để đào tạo trong nước, có áp dụng thực tiễn của Việt Nam và chương trình phải là của Việt Nam chứ không phải áp đặt hoàn toàn của nước ngoài.
Đồng thời, chúng ta cần có nhiều người được đào tạo tại các trường chuyên nghiệp ở nước ngoài hơn nữa. Bởi theo ông, đào tạo nhiều nhưng không có tay nghề thì không thể đóng góp cho xã hội, thậm chí sẽ tạo ra những vấn đề xã hội mới. Hơn nữa, ở các nước khác, khi CTXH được coi là một ngành nghề thì họ đã có chế độ chính sách cùng với luật pháp bảo vệ.
Cho bạn, cho tôi!
Tại các trường đào tạo ngành CTXH ở Việt Nam, mỗi mùa tuyển sinh có khoảng 3.000 hồ sơ đăng ký. Ngay năm đầu, năm 2003 - ĐH Công Đoàn thí điểm tuyển sinh đã có 5.000 hồ sơ đăng ký, trong khi khóa đó chỉ tuyển 70 chỉ tiêu. Theo PGS.TS.Nguyễn An Lịch, hầu hết các cử nhân CTXH này sau khi ra trường đều đã có công việc ổn định khi tham gia vào các tổ chức phi chính phủ, các tổ chức xã hội hoặc ở lại trường làm giảng viên...
Hiện nay, ngoài các trường thuộc khối Bộ LĐ-TB-XH thì các trường công lập khác như ĐH KHXH&NV TP.Hồ Chí Minh cũng vừa chính thức tuyển sinh năm đầu tiên cho ngành CTXH. Từ năm 2004, sau khi Bộ Giáo dục và Đào tạo có quyết định ban hành Chương trình Khung giáo dục đại học ngành CTXH đến nay đã có khoảng 38 trường ĐH, CĐ trong cả nước chính thức đào tạo ngành CTXH.
Song theo PGS.TS.Lịch, những ai chọn nghề CTXH phải là những người thực sự đam mê với ngành nghề này, và đặc biệt, phải có trái tim nhân hậu. Bởi theo PGS, đây là một nghề gần như tình nguyện đi chăm sóc con người với đạo đức phẩm chất trong sáng, không tìm lợi ích cho riêng mình.
“Khi đó, bạn sẽ biết lắng nghe với sự đồng cảm và tạo sự tin cậy để thân chủ giải bầy và tìm ra cách giải quyết. Đồng thời, những người trẻ phải cần phải có ngoại ngữ, bắt nhịp với khoa học hiện đại và gắn bó với dân tộc, với cộng đồng và nhịp sống hiện đại” - PGS.TS.Lịch nói.
Uyên Na
