Khám nghiệm hiện trường và giám định dấu vết cháy nổ là một trong những công tác chuyên môn rất quan trọng của Viện Khoa học hình sự (KHHS) - Bộ Công an. Cùng với sự phát triển của kinh tế xã hội, các vụ cháy nổ đang xảy ra ngày một nhiều, gây bao thiệt hại về người và tài sản. Tìm hiểu nguyên nhân, đề xuất biện pháp phòng tránh kịp thời rủi ro do hỏa hoạn chính là nhiệm vụ rất lớn của công tác giám định kỹ thuật hình sự dấu vết cháy nổ.
Kiến thức chuyên môn quan trọng hàng đầu
Vài năm trở lại đây, Viện KHHS ngày càng tiếp nhận nhiều yêu cầu hỗ trợ, trưng cầu giám định của các địa phương trên cả nước về các vụ việc liên quan đến cháy, nổ. Báo cáo cho thấy, năm 2008, số lượng vụ cần hỗ trợ là 32 vụ và 195 vụ cần trưng cầu giám định. Đến năm 2009, con số này lần lượt là 38 và 275 vụ. Đến năm 2010, con số đã tăng lên 49 và 294.
 |
| Kiểm tra hiện trường một vụ cháy. |
Tổng kết cho thấy, đa phần các vụ cháy, nổ thường xảy ra trong không gian rộng, gây thiệt hại ở mức độ lớn nên công tác giám định là vô cùng quan trọng. Còn với các vụ cháy, nổ có liên quan đến tài sản cá nhân như ôtô, công xưởng, thiết bị..., các giám định viên cũng phải vào cuộc để tìm ra nguyên nhân gây nên tai nạn (chủ ý hay rủi ro), từ đó các công ty bảo hiểm mới đưa ra được phương án đền bù thỏa đáng cho thân chủ.
Từ nhu cầu thực tiễn như trên, cùng với việc về mặt tâm lý xã hội thì các vụ cháy, nổ thường thu hút sự quan tâm đặc biệt của công chúng, thế nên trong nhiều năm qua, Viện KHHS luôn chú ý đào tạo, mở lớp bồi dưỡng cán bộ cơ sở có đầy đủ trình độ chuyên môn, kịp thời đáp ứng nhu cầu điều tra, kịp tiến độ công việc theo thời gian quy định.
Nói về chuyên môn của mình, cán bộ chiến sĩ kỹ thuật hình sự chuyên khám nghiệm hiện trường và giám định dấu vết cháy nổ cho rằng, xác định hiện trường cháy nổ luôn là một công việc khó khi tiến hành điều tra. Trước hết, hiện trường cháy nổ có tới 5 loại hiện trường khác nhau, bao gồm: Hiện trường cháy đơn thuần; Hiện trường các vụ nổ vật liệu như nổ kho thuốc súng, bom, mìn; Hiện trường các vụ nổ vật lý như nồi hơi, thiết bị nén khí; Hiện trường các vụ nổ hỗn hợp khí là các chất cháy khí như gas, cacbon và hơi các chất lỏng cháy được như xăng, dầu ở một nhiệt độ thích hợp; Hiện trường các vụ nổ hỗn hợp bụi của tất cả các chất rắn khi trộn với oxy.
Một giám định viên chia sẻ: “Về cơ bản, nếu cán bộ không có đầy đủ kiến thức chuyên môn cần thiết sẽ rất khó phân biệt cháy nổ thuộc dạng nào vì cả 5 loại hiện trường trên chỉ có những đặc điểm giống và khác nhau rất nhỏ”.
Ngoài khó khăn trong phân biệt hiện trường cháy nổ, việc truy tìm nguyên nhân và phân tích cơ chế phát sinh các vụ cháy sau khi xảy ra nổ hỗn hợp bụi, hỗn hợp khí, nổ vật liệu... cũng không hề đơn giản. Nhiều vụ cháy, nổ sau đó lại tạo ra một vụ cháy, nổ khác, thế nên nếu lực lượng chức năng không kịp thời điều tra, thu thập thông tin thì không thể ngăn chặn những hậu quả khó lường.
Những vụ án khó quên
Ngày 29/10/2010, tại tòa nhà 9 tầng đang xây dựng của Thanh tra Chính phủ tại lô D29 khu đô thị mới Cầu Giấy đã xảy ra một vụ cháy nổ lớn. Thời điểm đó, công trình đang ở được gấp rút hoàn thiện để bàn giao. Giờ nghỉ trưa, đường ống xả rác bằng nhựa Compoxit cốt sợi thủy tinh thuộc nửa nhà phía Đông Bắc bị cháy, sau đó nổ lớn làm đổ tường xung quanh buồng đổ rác và vệ sinh. Vụ nổ đã làm hư hỏng cửa kính, các thiết bị ở tầng 8 và tầng 9. Rất may vụ nổ đã không gây thiệt hại về người. Tuy nhiên, nhiều tin đồn thất thiệt về “khủng bố”, có kẻ phá hoại và phần tử quá khích trong nội bộ cơ quan... đã được kẻ xấu tung ra nhằm làm xao động tinh thần nhân dân địa phương.
Nhận định cần phải làm rõ những nguyên nhân để tránh tin đồn ác ý lan tỏa, ảnh hưởng đến an ninh địa bàn, Công an TP.Hà Nội, Công an quận Cầu Giấy cùng lực lượng giám định viên Viện KHHS đã vào cuộc. Qua khám nghiệm hiện trường, các giám định viên đã xác định nguyên nhân vụ cháy nổ là do ai đó bất cẩn vứt tàn lửa cùng giấy và rác dễ cháy vào đường ống xả rác.
Chính vì thế đã dẫn đến cháy ở đường ống tại tầng 1 (trong khi tất cả các cửa đổ và xả rác đều đóng). Quá trình này dẫn đến việc thiếu khí oxy, sinh ra nhiều khí cacbonic. Luồng khí cacbonic này bị đối lưu đẩy lên và tích tụ ở tầng 8, tầng 9 tạo thành hỗn hợp nổ, khi gặp luồng nhiệt đang cháy phía dưới đã gây ra một vụ cháy nổ.
Giám định viên Nguyễn Viết Nội (cán bộ Viện KHHS) cho rằng, ngoài kiến thức chuyên môn chuyên sâu và tinh thần ham học hỏi thì kiến thức về hóa học đối với các giám định viên cháy nổ là rất quan trọng.
Điển hình cho nhận định này là vụ nổ xảy ra tại Công ty Cổ phần Bột giặt Đức Giang ngày 18/6/2010. Việc sớm tìm ra nguyên nhân gây nổ đã trở thành nhiệm vụ cấp bách của lực lượng giám định viên vì khi đó, toàn bộ công nhân đều lo lắng cho rằng môi trường làm việc có thể gây nguy hiểm cho họ. Sự việc bắt nguồn từ việc một công nhân đang hàn trong xy-tec chuyên chở axit sunfuric thì xảy ra nổ khiến công nhân tử vong tại chỗ.
Vào cuộc điều tra, các giám định viên trăn trở: Trong trường hợp này, xy-tec bằng inox còn mới và chuyên dùng chở axit sunfuric thì tại sao lại nổ? Sau đó, lời giải dựa trên kiến thức Hóa học lập tức được đưa ra: Thực chất, đây là vụ nổ hỗn hợp khí hydro với oxy có trong không khí. Khí hydro sinh ra do axit sunfuric tác dụng với bụi bẩn và gỉ sắt, tích tụ trong khoang kín, khi gặp nguồn nhiệt đã gây đột ngột nổ.
Thông thường, các vụ cháy, nổ kể trên chỉ là hiện trường cháy, nổ thông thường. Các giám định viên kỹ thuật hình sự không chỉ xác định nguyên nhân dẫn đến vụ việc mà còn phải hướng dẫn đơn vị xảy ra hỏa hoạn có biện pháp bảo vệ và phòng ngừa kịp thời, tránh gây ra những vụ việc tương tự. Song, ở nhiều vụ án, còn có những “bí mật” đằng sau sự ghé thăm của “bà hỏa”.
Đức Minh
(Còn tiếp)
