Nỗi khổ phía sau nơi an cư
Cuối năm 2017, dư luận hết sức bất ngờ trước sự việc một chủ đầu tư tại Hà Nội có văn bản gửi UBND thành phố đề nghị được phá dỡ cụm công trình gồm 3 tòa nhà với 150 căn hộ TĐC để xây dựng nhà thương mại. Lý do được đơn vị này đưa ra là bởi công trình được xây dựng từ hơn 10 năm trước, nay đã xuống cấp, không còn phù hợp với nhu cầu hiện tại của người dân.
Đây có thể coi là một thí dụ điển hình về những bất cập trong việc xây dựng và quản lý nhà TĐC. Nói cách khác, trong khi không ít người dân bị giải phóng mặt bằng phục vụ cho xây dựng, phát triển đô thị đang rất cần nhà ở, rồi hàng loạt dự án phải “án binh bất động” vì chưa kịp triển khai chỗ TĐC thì lại có những tòa nhà xây xong để không, mặc cho cỏ dại xâm lấn.
Một ví dụ điển hình là chung cư 4A phố Tạ Quang Bửu cao 20 tầng với gần 160 căn hộ, nằm sát đường Đại Cồ Việt (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội). Dù được đánh giá là “khu đất vàng” nhưng suốt nhiều năm nay, điểm TĐC này vẫn chưa bàn giao cho dân. Bên cạnh việc bị “chê” vì lãng phí, hiện ở các khu TĐC còn tồn tại một thực trạng khác, đó là không gian chung đang bị “xà xẻo”, chiếm dụng.
Minh chứng dễ thấy nhất là tình trạng vi phạm trật tự đô thị, vệ sinh môi trường, không gian chung bị lấn chiếm.… gây mất mỹ quan đô thị. Cụ thể, tại khu Trung Hòa – Nhân Chính thuộc địa bàn phường Trung Hòa (quận Cầu Giấy) và phường Nhân Chính (quận Thanh Xuân) phần lớn diện tích chung, hành lang ở các tòa nhà N5C, N5D, N6A đều được người dân tận dụng để kinh doanh cơm, phở, bún, ốc, nước mía, trà đá… Vào giờ cao điểm, khách đông ngồi tràn đặc kín sảnh hành lang và gầm cầu thang bộ.
Khu TĐC Vĩnh Phúc (gồm hơn 20 khối nhà chung cư) nằm trên địa bàn phường Vĩnh Phúc, Ba Đình, Hà Nội với tổng diện tích trên 7,2ha) đã từng được nhiều ý kiến đánh giá là một hình mẫu bởi được quy hoạch khá ngăn nắp, bố trí hài hòa, có diện tích, không gian cây xanh, đường phố rộng rãi, thoáng mát cho cư dân.
Tuy nhiên, theo ghi nhận của PV, ngoài việc biến không gian chung thành hàng quán, tại một số khu vực khu TĐC Vĩnh Phúc (như sân chơi giáp ranh nhà D và nhà C) trở thành điểm họp chợ, đỗ xe. Tình trạng trên còn xảy ra ở đoạn đường giáp ranh khu nhà G vì ô tô đỗ tràn lan dưới lòng đường. Đáng nói, ngoài việc gây cản trở giao thông cứ mỗi chiều khi vãn chợ, rác thải lại xả ra tràn lan gây ảnh hưởng môi trường.
Ngoài chuyện khổ sở vì bị lấn chiếm, tại khu TĐC Đồng Tàu, công trình xuống cấp cũng khiến nhiều người dân hết sức bất an. Được đưa vào sử dụng năm 2007, khu TĐC Đồng Tàu gồm các dãy nhà được đánh số thứ tự từ N1 đến N10, nằm dưới sự quản lý của Xí nghiệp Quản lý Dịch vụ và Khai thác khu Đô thị (trực thuộc Công ty Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội).
Sau hơn10 năm đưa vào sử dụng, khu TĐC Đồng Tàu đã có nhiều hạng mục hư hỏng nặng. Tình trạng sụt, lún diễn ra rất nhanh khiến nhiều hộ dân lo lắng khi nguy cơ đổ sập có thể xảy ra. Theo quan sát, tại nhà N5, N7 hiện tượng bong tróc, nẻ, lún trở nên nghiêm trọng với những khoảng rỗng lớn. Toàn bộ khu nhà N2, N5, N6 đã rêu mốc, tường ẩm ướt, gạch nền tầng 1 thì sụt lún, móng tầng 1 nứt toác “biến dạng” hở cả đường ống thoát nước ngầm.
Giải pháp gì?
Hà Nội từ lâu được biết đến như một địa phương đi đầu cả nước về vấn đề phát triển nhà ở. Theo đó, mục tiêu của UBND thành phố đề ra là đến năm 2015 diện tích nhà ở bình quân toàn thành phố phải đạt 23,1 m2/người. Đến năm 2020 con số này tăng lên 26,3 m2 và 2030 là 31,5 m2. Đó là mục tiêu chung nhằm nâng cao chất lượng “an cư” trước nhu cầu ngày càng lớn về nhà ở của người dân.
Tuy nhiên, có một thực tế nảy sinh, ngoài chất lượng xây dựng kém, nhiều dự án nhà TĐC còn thiếu tiện ích cần thiết như: không có trường học, không có chợ, bệnh viện, thậm chí không có đường vào... đã khiến nhiều người dân không mấy mặn mà với loại hình nhà ở này. Cụ thể, theo thống kê của các ban ngành, trong số 173 tòa nhà chung cư TĐC tại Hà Nội đã bàn giao và đưa vào sử dụng, có đến 103 tòa nhà không có nhà sinh hoạt cộng đồng, 54 tòa nhà không có diện tích kinh doanh, dịch vụ. Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, cơ chế “hàng đổi hàng” như hiện tại, nghĩa là thu nhà và trả lại căn nhà khác nhưng thậm chí chất lượng kém hơn cũng là nguyên nhân nảy sinh bất cập, khiến người dân thờ ơ.
Bàn về giải pháp giúp nhà TĐC trở nên hấp dẫn hơn với người dân, mới đây UBND TP Hà Nội đề xuất cơ chế đặt hàng xây dựng nhà ở TĐC phục vụ công tác giải phóng mặt bằng. Theo cơ chế này, thành phố sẽ tạo quỹ đất, tổ chức lựa chọn nhà đầu tư có đủ năng lực để xây dựng nhà ở TĐC theo quy hoạch, kiến trúc được phê duyệt. Nhà đầu tư sau khi được giao đất để thực hiện dự án, được quản lý, vận hành, bảo trì công trình và được hưởng 10% lợi nhuận định mức hoặc được phép bán 20% quỹ nhà ra thị trường. Thành phố ký hợp đồng đặt hàng với nhà đầu tư. Nhà đầu tư ký hợp đồng bán nhà, thu tiền người mua nhà. Sau 9 đến 12 tháng kể từ khi đủ điều kiện bố trí TĐC, nếu thành phố chưa giới thiệu người được mua nhà thì nhà đầu tư được bán nhà ra thị trường để thu hồi vốn và nộp tiền sử dụng đất theo quy định.
Về giải pháp để khắc phục những bất cập từ nhà TĐC, trao đổi với báo chí, TS. Phạm Sỹ Liêm, Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam cho rằng, cần linh hoạt và đẩy mạnh chính sách TĐC như đền bù giá cả thỏa đáng để người dân tự tìm chỗ ở.
Rõ ràng, chính sách hỗ trợ nhà TĐC là một chủ trương đúng của Nhà nước. Những giải pháp khắc phục tồn tại, hạn chế liên quan đến nhà TĐC đã có, đặc biệt là đề xuất ký hợp đồng đặt hàng với nhà đầu tư của thành phố. Thiết nghĩ, nếu có sự linh hoạt và điều chỉnh đúng hướng, về lâu dài nhà TĐC sẽ trở nên hấp dẫn trong mắt người dân, những nghịch lý liên quan cũng sẽ sớm được tháo gỡ.
