Thách thức với lợi thế lao động dồi dào, giá rẻ

Đến năm 2045, khoảng 2 triệu việc làm sẽ mất đi

Thông tin tại Hội thảo “Xu hướng thị trường lao động trong kỷ nguyên số” mới đây, ông Nguyễn Xuân Sơn, Giám đốc vận hành toàn quốc, khoán việc và cho thuê lại lao động - ManpowerGroup Việt Nam chia sẻ, tại Việt Nam, chuyển đổi số diễn ra nhanh và mạnh mẽ, trong đó những lĩnh vực chứng kiến sự chuyển đổi mạnh mẽ nhất bao gồm: sản xuất – chế biến chế tạo, tài chính – ngân hàng, thương mại, dịch vụ vận tải và logistics, chăm sóc sức khỏe ...

Dưới tác động kép của đại dịch và kỷ nguyên số, thế giới việc làm tại Việt Nam trong tương lai sẽ chứng kiến những thay đổi lớn liên quan đến người lao động (NLĐ) và địa điểm, cách thức làm việc. “Những xu hướng nổi bật như tầm quan trọng ngày càng lớn của lực lượng lao động thời vụ/ngắn hạn, nỗ lực của doanh nghiệp (DN) trong việc nâng cao năng lực làm việc cho nhân viên thông qua các chương trình đào tạo kỹ năng, hoặc việc triển khai ngày càng rộng rãi mô hình làm việc linh hoạt… sẽ chiếm ưu thế trong thời gian tới” - ông Sơn cho biết.

Dưới sự tăng tốc của chuyển đổi số, nhiều công việc truyền thống sẽ dần biến mất hoặc bị thay thế, trong khi một số vị trí mới sẽ ra đời. Với tỷ lệ lao động kỹ năng cao chỉ đạt 11,6%, lao động Việt Nam được đánh giá là kém cạnh tranh hơn về trình độ kỹ năng so với một số thị trường khác trong khu vực như Thái Lan, Philippines hay Malaysia. Ngân hàng Thế giới (WB) ước tính rằng nếu tỉ lệ lao động kỹ năng cao tại Việt Nam quá thấp và không đủ để đáp ứng với tốc độ phát triển của chuyển đổi số, khoảng 2 triệu việc làm tại nước ta sẽ bị mất đi tính đến năm 2045.

Chia sẻ về các kỹ năng số tại Việt Nam, bà Nguyễn Thị Nga, chuyên gia việc làm của WB cho biêt, kỹ năng số bao gồm các kỹ năng, khả năng, kiến thức và thói quen làm việc cho phép con người tiếp cận và sử dụng công nghệ số. Đây là một trong những yếu tố quan trọng đối với NLĐ trong bối cảnh các hình thái công việc và tính chất công việc không ngừng thay đổi.

Theo thống kê tại Việt Nam, 68% công việc hiện đòi hòi kiến thức với những kỹ năng số cơ bản, trong khi đó 1/5 công việc cần các kỹ năng số đặc biệt chuyên sâu. Bên cạnh đó, việc sử dụng kỹ năng số ở các mức độ khác nhau tại Việt Nam cũng có sự khác biệt so với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới.

Cần giải pháp toàn diện

Theo bà Lê Thu Huyền, đại diện Trung tâm Nghiên cứu Dân số, Lao động – Việc làm, Viện Khoa học, Lao động – Xã hội (ILSSA - thuộc Bộ LĐ-TB&XH), mặc dù khung khổ pháp lý đã có những điều chỉnh ban đầu dành cho NLĐ làm việc dựa trên các nền tảng công nghệ, tuy nhiên, các quy định pháp lý hiện vẫn chưa đủ để bảo vệ NLĐ làm việc trong nền kinh tế tự do một cách đầy đủ và rõ ràng. “Việt Nam đang thiếu một cơ chế pháp lý toàn diện và minh bạch để điều chỉnh mối quan hệ giữa các DN công nghệ với NLĐ. Một số quy định pháp lý được ban hành thiếu sự nhất quán, “mập mờ”, gây tranh cãi trong thực hiện…” - bà Huyền thẳng thắn.

Lấy nghiên cứu về một số việc làm sử dụng nền tảng kỹ thuật số để kết nối lao động tự do với khách hàng nhằm cung cấp các dịch vụ ngắn hạn – ví dụ như tài xế công nghệ hay giúp việc gia đình, đại diện ILSSA đã đưa ra những đề xuất để quản lý hiệu quả hơn nhóm lao động này cũng như đảm bảo an sinh xã hội cho NLĐ thuộc nền kinh tế tự do tại Việt Nam. Để làm được tốt những điều này đòi hỏi sự quan tâm và phối hợp của cả Nhà nước, người sử dụng DN và các đơn vị liên quan.

Tại sự kiện, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Nguyễn Bá Hoan nhấn mạnh: “Đảm bảo việc làm và tăng cường kỹ năng cho NLĐ trong bối cảnh chuyển đổi số là một trong những mục tiêu quan trọng đối với mỗi quốc gia. Sự bùng nổ ứng dụng công nghệ số, thiết bị thông minh và xu hướng ứng dụng robot vào sản xuất kinh doanh như hiện nay đang đặt ra thách thức đối với thị trường lao động với trình độ kỹ năng còn nhiều hạn chế như Việt Nam…”.

Thứ trưởng lưu ý, nguồn lao động dồi dào, giá rẻ sẽ không còn là yếu tố tạo nên lợi thế cạnh tranh và thu hút đầu tư nước ngoài. “Trong bối cảnh đó, thị trường lao động trong nước sẽ cần những giải pháp toàn diện từ tất cả các bên liên quan để hướng tới nâng cao chất lượng tuyển dụng và đào tạo nguồn nhân lực trong tình hình mới” - Thứ trưởng nhấn mạnh.

Dưới góc độ DN, ông Andree Mangels – Tổng Giám đốc ManpowerGroup Việt Nam chia sẻ: “Công nghệ không ngừng thay đổi đồng nghĩa với yêu cầu liên tục cập nhật kỹ năng số cho NLĐ. DN cần linh hoạt áp dụng các chương trình nâng cao kỹ năng, đồng thời cũng cần xây dựng một chiến lược đào tạo có tầm nhìn dài hạn sao cho NLĐ có thể đảm nhiệm tốt những công việc hiện tại và cả những vị trí sẽ xuất hiện trong tương lai”.