Pháp luật Việt Nam đã dành sự quan tâm đặc biệt để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của phụ nữ thông qua nhiều văn bản quan trọng như Hiến pháp 2013, Luật Bình đẳng giới 2006, Luật Phòng chống bạo lực gia đình 2022, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017), Bộ luật Lao động 2019, và nhiều quy định khác.
Bình đẳng giới và quyền lao động
Hiến pháp 2013, tại Điều 16, khẳng định nguyên tắc bình đẳng giữa nam và nữ trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội.
Luật Bình đẳng giới 2006 cũng cụ thể hóa quyền của phụ nữ trong chính trị, kinh tế, xã hội và gia đình. Phụ nữ có quyền tham gia bầu cử, ứng cử vào các cơ quan nhà nước, và có quyền bình đẳng trong lao động, học tập, và tiếp cận các dịch vụ y tế.
Trong lĩnh vực lao động, Bộ luật Lao động 2019 đảm bảo quyền bình đẳng giới, đặc biệt là về tuyển dụng, lương bổng và thăng tiến. Theo Điều 90, mức lương phải được trả công bằng dựa trên năng lực, không phân biệt giới tính. Điều này giúp phụ nữ tránh bị trả lương thấp hơn so với nam giới khi cùng trình độ và công việc.
Phụ nữ mang thai và nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi được hưởng các chế độ ưu đãi như không phải làm thêm giờ, làm đêm hoặc đi công tác xa nếu không đồng ý (Điều 137). Người sử dụng lao động phải đảm bảo môi trường làm việc không gây hại cho sức khỏe sinh sản và cung cấp bảo hiểm thai sản đầy đủ (Điều 136).
Luật Bảo hiểm xã hội 2014 cũng đảm bảo an sinh xã hội cho phụ nữ trong các trường hợp thai sản, ốm đau, nghỉ hưu. Theo đó, phụ nữ được bảo vệ quyền lợi khi tham gia bảo hiểm xã hội và được hưởng các chế độ thai sản đầy đủ.
Phòng chống bạo lực gia đình
Bạo lực gia đình là vấn nạn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của phụ nữ. Luật Phòng chống bạo lực gia đình 2022, có hiệu lực từ ngày 1/7/2023, quy định rõ các hành vi bạo lực như bạo lực thể chất, tinh thần, kinh tế, và tình dục. Luật mở rộng phạm vi bảo vệ, bổ sung các biện pháp ngăn chặn và hỗ trợ nạn nhân.
Luật này cũng quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc phòng, chống bạo lực gia đình, ưu tiên bảo vệ quyền lợi của phụ nữ mang thai, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, người cao tuổi, người khuyết tật…
Ngoài ra, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định xử lý nghiêm minh các hành vi bạo lực gia đình. Điều 185 quy định về tội ngược đãi, hành hạ người thân bao gồm các hành vi bạo lực đối với phụ nữ. Những kẻ có hành vi này sẽ bị trừng phạt nghiêm khắc.
Bảo vệ quyền lợi trong hôn nhân và gia đình
Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 điều chỉnh các quan hệ hôn nhân, bảo vệ quyền và nghĩa vụ của vợ chồng, cũng như quyền lợi của phụ nữ khi ly hôn. Điều 81 của luật quy định ưu tiên giao con dưới 36 tháng tuổi cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ khi người mẹ không đủ điều kiện nuôi con. Quy định này giúp đảm bảo phụ nữ có quyền nuôi con sau khi ly hôn.
Ngoài ra, Điều 59 về chia tài sản chung khi ly hôn đảm bảo công bằng giữa vợ chồng, giúp bảo vệ quyền lợi của phụ nữ trong tài sản gia đình.
Bảo vệ danh dự, nhân phẩm và an toàn của phụ nữ
Pháp luật Việt Nam rất nghiêm khắc với các hành vi xâm phạm an toàn, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của phụ nữ.
Bộ luật Hình sự 2015 từ Điều 141 đến Điều 147 quy định xử lý nghiêm các tội liên quan đến hiếp dâm, cưỡng dâm, dâm ô. Các tội này đều bị xử phạt nặng để bảo vệ quyền lợi của phụ nữ.
Điều 155 của Bộ luật Hình sự về tội làm nhục người khác và Điều 156 về tội vu khống cũng là các quy định bảo vệ danh dự, nhân phẩm của phụ nữ.
Ngoài ra, Điều 32 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về quyền của cá nhân đối với hình ảnh. Theo đó, việc sử dụng hình ảnh của người khác phải được người đó đồng ý. Quy định này giúp bảo vệ phụ nữ khỏi việc bị sử dụng hình ảnh trái phép, xâm phạm đời tư.
Chống quấy rối tình dục
Quấy rối tình dục là một trong những vấn đề nghiêm trọng, gây ảnh hưởng lớn đến phụ nữ cả trong công việc lẫn đời sống.
 |
Bộ luật Lao động 2019 yêu cầu các doanh nghiệp thiết lập cơ chế xử lý khiếu nại về quấy rối tình dục tại nơi làm việc (Điều 118).
Các hành vi quấy rối tình dục dù là qua lời nói, hành động hay ám chỉ đều bị nghiêm cấm và có thể dẫn đến xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Bảo vệ phụ nữ trong không gian số
Cùng với sự phát triển của công nghệ, phụ nữ phải đối mặt với nguy cơ bạo lực trực tuyến, bao gồm quấy rối, đe dọa và lạm dụng thông tin cá nhân. Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân quy định các tổ chức và cá nhân phải bảo mật thông tin và không được tiết lộ nếu không có sự đồng ý của người bị ảnh hưởng. Điều này giúp bảo vệ phụ nữ khỏi các hành vi xâm phạm quyền riêng tư trực tuyến.
Các nền tảng mạng xã hội như Facebook, TikTok và Instagram cũng đã đưa ra các biện pháp bảo vệ người dùng khỏi quấy rối trực tuyến. Tại Việt Nam, các quy định về an ninh mạng và bảo vệ quyền riêng tư cũng đang dần được hoàn thiện để đảm bảo an toàn cho phụ nữ trong không gian số. Nghị định 15/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông và công nghệ thông tin đã quy định mức phạt nặng đối với các hành vi phát tán thông tin cá nhân trái phép hoặc quấy rối trên mạng.
Để pháp luật thực sự trở thành "khiên chắn" vững chắc, mỗi phụ nữ cần chủ động trang bị cho mình kiến thức pháp luật, nắm vững các quy định liên quan đến quyền và lợi ích của bản thân. Khi quyền lợi bị xâm phạm, phụ nữ cần mạnh dạn lên tiếng, tìm kiếm sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền.
Bên cạnh đó, việc tham gia các hoạt động xã hội, nâng cao nhận thức về bình đẳng giới và phòng, chống bạo lực đối với phụ nữ cũng góp phần quan trọng vào việc bảo vệ phụ nữ và xây dựng một xã hội công bằng, văn minh.
