Lô Lô Chải thoát nghèo nhờ du lịch
Nằm ở miền cực Bắc Tổ quốc, Lô Lô Chải đã vươn mình trở thành điểm du lịch nổi bật. Sau 10 nỗ lực tỷ lệ hộ nghèo tại Lô Lô Chải đã giảm từ 80% xuống còn 10% và hết 2025 chỉ còn 2 hộ nghèo.
Mở lối thoát nghèo
Ngược dòng Lô Giang, cách trung tâm tỉnh Tuyên Quang khoảng 330 km, xã Lũng Cú là miền đất sở hữu địa danh thiêng liêng cực bắc của Tổ quốc. Xã Lũng Cú mới được hình thành trên cơ sở sáp nhập 3 xã gồm Lũng Cú, Lũng Táo và Má Lé (thuộc huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang trước đây). Sau khi thành lập, xã Lũng Cú có diện tích 95,2km2 với quy mô dân số 15.155 người.
Nằm nép mình dưới chân núi Rồng hùng vĩ, cách Cột cờ Lũng Cú khoảng chừng 1km, làng Lô Lô Chải ẩn hiện giữa mây trời, thêu dệt nên bức tranh yên bình giữa điệp trùng đá núi. Ngôi làng bé nhỏ này là mái nhà chung của đồng bào dân tộc Lô Lô và dân tộc Mông cùng chung sống bao đời nay.
Miền đất địa đầu Tổ quốc này luôn thường trực nỗi lo “khát” nước nên ước mong được “rồng phun nước” không chỉ là ước nguyện giản dị, mà còn là tiếng lòng chân thành. Trong đó, nét nổi bật văn hóa nổi bật của người Lô Lô được thể hiện rõ nét hình tượng cá và rồng truyền thống gửi gắm trong từng họa tiết, từng nếp nhà.
Câu chuyện “sống trên đá, chết nằm
trong đá” chẳng phải câu ca xa gần mà là câu chuyện thường ngày của những người
dân vùng cao nguyên đá
Bồi hồi nhớ về những tháng ngày khởi nghiệp, anh Sình Dỉ Gai (sinh năm 1976, trưởng thôn Lô Lô Chải – xã Lũng Cú – tỉnh Tuyên Quang) kể lại vào năm 2009, sau chuyến đi học tập ở Sa Pa, trên con đường trở về anh đã tự hỏi tại sao Lô Lô Chải mình không thể làm du lịch như người ta. Thế là khi về nhà, anh Gai bàn với gia đình sửa sang lại căn nhà trình tường cũ, giữ nguyên nếp kiến trúc truyền thống, kê thêm vài tấm đệm, sắm bộ chăn sạch để đón khách. Homestay đầu tiên ở Lô Lô Chải ra đời trong sự ngỡ ngàng của dân bản.
Từ một homestay nhỏ, anh Gai mở rộng thêm hai ngôi nhà trình tường và mời bà con đến xem, cùng tham gia vào chuỗi cung ứng dịch vụ phục vụ du khách. Anh Gai kiên trì vận động, hướng dẫn đồng bào đón khách, dạy trẻ con chào hỏi, người già kể chuyện bản, phụ nữ may trang phục truyền thống. Dần dà, người dân Lô Lô Chải hiểu rằng du lịch không phải việc của riêng ai mà là con đường hy vọng để miền đá thoát nghèo.
Hành trình anh Gai mở lối đã đánh thức khát vọng thoát nghèo của người dân nơi miền đá tai mèo. Trên hành trình ấy, anh Gai có sự đồng hành của bà con dân bản, tất thảy cùng chung tay vun đắp giấc mơ no ấm hơn, sung túc. Bản sắc văn hóa và thiên nhiên hoang vu của Lô Lô Chải đã thức giấc trở thành tài sản vô giá, biến miền đá hoang lạnh trở thành điểm đến đặc biệt trên bản đồ du lịch tỉnh Tuyên Quang.
Đá tai mèo nở hoa
Suốt hơn một thập kỷ, từ vài hộ dân ban đầu bắt tay phát triển du lịch thì tới nay Lô Lô Chải đã có 56 hộ làm du lịch cộng đồng. Triết lý phát triển du lịch nhưng không đánh mất bản sắc đã giúp gìn giữ nguyên vẹn gần 40 ngôi nhà trình tường, mái ngói âm dương, hàng rào đá xếp tay tại Lô Lô Chải. Du khách đến Lô Lô Chải sẽ được trải nghiệm không gian nguyên bản, được sống cùng, ăn cùng người dân, thưởng thức mèn mén, gà đen, bánh đá, cải nương tự trồng, thịt treo, lạp xưởng hun trấu, cùng lao động trên nương đá như dân bản chính hiệu.
Du lịch phát triển, du khách tìm đến khiến đời sống người dân Lô Lô Chải thay da, đổi thịt. Thống kê sơ bộ cho thấy thu nhập trung bình hàng tháng của các hộ dân ở Lô Lô Chải không dưới 20 triệu đồng. Có việc làm, có nguồn thu trẻ em được học hành đàng hoàng, người lớn biết giao tiếp tiếng Anh, nhiều homestay thân thiện với môi trường được xây dựng. Không chỉ giữ được nét văn hóa nguyên sơ, Lô Lô Chải nay đã lột xác “hóa rồng” biến miền đá hoang lạnh nở hoa.
Suốt 10 năm qua, gia đình chị Lù Thị Vấn (trú thôn Lô Lô Chải) sống sung túc nhờ vào nguồn thu đến từ quán Cà phê Cực Bắc. Theo chị Vấn, vào năm 2014 một du khách Nhật Bản đến Lô Lô Chải thăm quan thấy ngôi nhà trình tường cổ kính nên đã hỗ trợ 200 triệu đồng để chi Vấn mở quán với điều kiện phải bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của người Lô Lô. Nhờ quán cà phê, con gái chị Vấn có điều kiện để đi học đại học Bách Khoa ở Hà Nội và tới năm 2024 sau khi tốt nghiệp, Dìu Thị Hương - con gái chị Vấn đã trở về giúp mẹ quản lý và phát triển quán cà phê.
Trong không gian cổ kính và ấm cúng của quán Cà phê Cực Bắc, Dìu Thị Hương chia sẻ nhờ bác Sình Dỉ Gai đặt những bước chân đầu tiên giúp dân bản phát triển du lịch để thoát nghèo. Qua đó, gia đình Hương may mắn gặp được bác Ogura, một người Nhật yêu Cao nguyên đá Đồng Văn đã rộng tay đầu tư để biến căn nhà cổ của gia đình không chỉ thành nơi thưởng thức đồ uống, mà còn là điểm đến bảo tồn và lan tỏa văn hóa của người Lô Lô. Từ những suy nghĩ như thế nên sau khi tốt nghiệp đại học, Hương quyết định trở về miền núi đá giúp mẹ quản lý quán cà phê và mở thêm dịch vụ homestay để hiện thực hóa quyết tâm “Cafe Cực Bắc - Hành trình gìn giữ Văn hóa”.
Sau 10 năm chuyển đổi sang làm dịch vụ du lịch, tỷ lệ hộ nghèo của bản Lô Lô Chải giảm từ trên 80% xuống còn dưới 10% vào năm 2024, dự kiến đến hết năm 2025 chỉ còn 2 hộ nghèo. Thu nhập bình quân đầu người năm 2024 đạt 46 triệu đồng/năm. Dịch vụ lưu trú homestay đạt chuẩn 3 sao du lịch cộng đồng OCOP đón hàng nghìn lượt khách trong và ngoài nước mỗi năm. Mô hình phát triển du lịch cộng đồng tại bản Lô Lô Chải đang thực sự là điển hình, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho người dân trên địa bàn xã Lũng Cú.
Ngày 17/10/2025 trở thành dấu mốc ấn tượng khi làng Lô Lô Chải được Tổ chức Du lịch Liên hợp quốc (UN Tourism) vinh danh là “Làng du lịch tốt nhất thế giới 2025”. Giải thưởng này nhằm tôn vinh các điểm đến nông thôn có thành tích xuất sắc trong bảo tồn văn hóa, thiên nhiên, phát triển du lịch bền vững và nâng cao sinh kế cho cộng đồng. Danh hiệu được xét chọn dựa trên hệ thống tiêu chí nghiêm ngặt về quản trị, sáng tạo, bền vững, môi trường và đóng góp cho các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên hợp quốc.
Vào tháng 11 và tháng 12 hàng năm, tam giác mạch trổ hoa phủ kín những dãy đá tai mèo tạo nên cảnh sắc tuyệt vời cho Lô Lô Chải. Năm nay, hoa đào cũng gọi nhau thức dậy sớm điểm tô miền đất cực bắc yên bình nét chấm phá khác biệt. Đây cũng là thời khắc du khách rủ nhau kéo về ngắm miền đá núi nở hoa. Ánh đèn homestay sáng rực mỗi đêm, tiếng khèn hòa cùng tiếng hát vọng ngân báo hiệu mùa du lịch ấm no cho dân bản Lô Lô Chải.
Trao đổi với PV, ông Trần Đức Chung - Chủ tịch UBND xã Lũng Cú (tỉnh Tuyên Quang) cho biết, từ ý tưởng nhen nhóm cách đây 10 năm, trưởng thôn Sình Dỉ Gai đã kiên trì cùng người dân Lô Lô Chải xây dựng thành công mô hình phát triển du lịch cộng đồng dựa trên nền tảng bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa. Với những nỗ lực không ngừng nghỉ của người dân, thôn Lô Lô Chải đã thực sự thoát nghèo và có cuộc sống ấm no sung túc ngay trên chính miền núi đá tai mèo.
Trong thời gian tới đây, chính quyền xã Lũng Cú sẽ triển khai công tác quy hoạch lại tài nguyên du lịch, làm tốt công tác quản lý xây dựng, quản lý đất đai, gắn với bảo tồn kiến trúc truyền thống của địa phương, giữ gìn bản sắc văn hóa của các dân tộc. Bên cạnh đó, xã cũng tổ chức đào tạo nghề, dạy ngoại ngữ, dạy kỹ năng giao tiếp cho người dân, xây dựng chính sách hỗ trợ khởi nghiệp, hỗ trợ đầu tư phát triển hạ tầng gồm đường giao thông, hệ thống xử lý nước thải, rác thải, hệ thống cấp nước sinh hoạt, trồng cây cảnh quan. – Chủ tịch UBND xã Lũng Cú cho biết.