Làm sao để kinh tế tăng trưởng cao vẫn 'không bỏ qua' người nghèo?

Làm sao để kinh tế tăng trưởng cao vẫn 'không bỏ qua' người nghèo?
(PLO) - Gia tăng bất bình đẳng xã hội sẽ làm giảm hiệu quả các thành tựu phát triển. Vì vậy mục tiêu “xóa đói giảm nghèo”, xóa bất bình đẳng trong xã hội luôn nằm trong các chính sách phát triển của Đảng và Nhà nước. Song đến nay, ở nước ta, khoảng cách giàu nghèo trong xã hội vẫn đang ngày càng rộng, đi kèm với bất bình đẳng về tiếng nói và cơ hội, khiến nhóm nghèo nhất bị “lề hóa” khi lợi ích tập trung vào nhóm giàu. 

Khoảng cách giàu – nghèo ngày càng lớn

Trong những năm gần đây, thu nhập trung bình tăng và số người nghèo giảm đều và rõ rệt. Gần 30 triệu người đã vượt chuẩn nghèo chính thức từ thập niên 1990 và chỉ số phát triển con người của Việt Nam tăng đáng kể. Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập trung bình thấp vào năm 2009 và cũng đạt hầu hết các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ. Tuy vậy, bất bình đẳng về kinh tế lại đang tăng. Mức độ thay đổi khoảng cách giàu nghèo trong xã hội giữa nhóm giàu nhất và nghèo nhất khá lớn.

Số liệu của Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy, bất bình đẳng thu nhập ở Việt Nam tăng trong hai thập kỷ qua và đáng chú ý là số người giàu đang chiếm phần lớn thu nhập. Từ năm 2004, khoảng cách về thu nhập giữa nhóm 20% người giàu nhất và các nhóm khác đang gia tăng và số người siêu giàu cũng tăng. Năm 2014, 210 người siêu giàu (có tài sản trên 30 triệu USD) ở Việt Nam có tổng tài sản khoảng 20 tỷ USD (tương đương 12% GDP cả nước). 

Các chuyên gia kinh tế ước tính, thu nhập trong một năm của nhóm 210 người siêu giàu dư sức để đưa 3,2 triệu người thoát nghèo, chấm dứt nghèo cùng cực trên cả nước… Người giàu nhất Việt Nam có thu nhập một ngày cao hơn thu nhập của người nghèo nhất trong 10 năm. Trong một giờ, người giàu nhất Việt Nam có thu nhập từ nguồn tài sản cao hơn gần 5.000 lần thu nhập của nhóm 10% nghèo nhất chi hàng ngày cho các nhu cầu thiết yếu. Báo cáo tài sản năm 2016 của Công ty Knight Frank – một trong những công ty tư vấn tài sản hàng đầu thế giới cũng ước tính, số người siêu giàu ở Việt Nam sẽ tăng đáng kể, đến năm 2025 có thể lên đến 403 người. 

Chuẩn nghèo của Việt Nam dựa trên thu nhập và chủ yếu để xác định đối tượng cho các chương trình hỗ trợ xã hội. Chuẩn nghèo đã được nâng lên đáng kể. Từ 400.000 đồng/người/tháng ở nông thôn và 500.000 đồng/người/tháng ở thành thị giai đoạn 2011-2015 lên 700.000 đồng/người/tháng ở nông thôn và 1.000.000 đồng/người/tháng ở thành thị  từ tháng 6/2016

Nhóm nghèo nhất bị “lề hóa”

Vấn đề nghiêm trọng của các dạng bất bình đẳng là bất bình đẳng kinh tế sẽ đi kèm với bất bình đẳng về tiếng nói và cơ hội, khiến nhóm nghèo nhất bị “lề hóa”, không được tiếp cận với các dịch vụ công như y tế và giáo dục do thu nhập thấp và đôi khi bị phân biệt đối xử... Người nghèo cũng có xu hướng sử dụng các dịch vụ y tế ít hơn người khá giả, trong khi các nhóm thu nhập cao hơn có thể sử dụng nhiều loại dịch vụ nội và ngoại trú và cũng có nhiều cơ hội khám và điều trị hơn. 

Các hộ nghèo tuy đã được Nhà nước hỗ trợ thông qua cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí song các chi phí trong quá trình khám chữa bệnh ngoài danh mục bảo hiểm vẫn thực sự là gánh nặng cho các hộ nghèo.

Cùng với bất bình đẳng kinh tế là sự duy trì tình trạng bất bình đẳng giới. Lao động nam có thu nhập trung bình cao hơn 33% so với lao động nữ, được quyền kiểm soát đất đai, tài sản có giá trị, chưa có nhiều nữ lãnh đạo trong lĩnh vực kinh doanh và chính trị dù Nhà nước đã có nhiều chính sách để khuyến khích, tạo cơ hội “trao quyền cho phụ nữ” trong các lĩnh vực. Ngoài ra, thực tế đã cho thấy nhiều trường hợp, một hay hai trẻ trong gia đình, thường là trẻ em gái, phải “hy sinh con đường học hành của mình” vì kinh tế gia đình. 

Thậm chí, trong cộng đồng doanh nghiệp, sự bất bình đẳng kinh tế cũng thể hiện rõ khi DN nhỏ và vừa “DNNVV, đặc biệt là DN siêu nhỏ chịu rất nhiều thiệt thòi so với các DN “đại gia”, nhất là thuế, phí vẫn là gánh nặng khiến các DN này không phát triển được” - bà Phạm Chi Lan, chuyên gia kinh tế nhận định. Theo Bà Babeth Ngọc Hân Lefur, Giám đốc Quốc gia Tổ chức Oxfam tại Việt Nam, nghèo đói và bất bình đẳng không phải là vấn đề tất yếu. Mô hình kinh tế của Việt Nam thời kỳ sau đổi mới đã rất thành công trong việc tạo ra mức tăng trưởng cao, trong khi vẫn giúp phần lớn người dân Việt Nam thoát nghèo và có cuộc sống khá giả hơn. 

Tuy nhiên, khung chính sách hiện hành chưa đủ để giải quyết các dạng bất bình đẳng đang ngày càng phổ biến trong xã hội Việt Nam, như bất bình đẳng theo vùng, giữa các giới và nhóm dân tộc, và các dạng chênh lệch về tiếng nói và cơ hội. Nghĩa là chính sách giảm nghèo chưa tính đến khoảng cách giàu - nghèo, hệ thống thuế chưa công bằng và tiến bộ trong giải quyết vấn đề bất bình đẳng, bỏ sót nhóm đối tượng có thu  nhập cao…

Cần cái nhìn mới về bất bình đẳng

Như vậy các dạng bất bình đẳng vẫn tồn tại, thậm chí mở rộng cùng với sự phát triển kinh tế nếu Nhà nước không tập trung cải cách hiệu quả bốn trụ cột của khung chính sách về bình đẳng, bao gồm hệ thống thuế, “xã hội hóa” các dịch vụ công, chi tiêu công cho y tế và giáo dục và chính sách cho người lao động. Các chính sách hiện hành của Việt Nam theo bốn lĩnh vực này cho thấy cả điểm mạnh và những điểm cần cải thiện. Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, điểm yếu nhất cần khắc phục là thể chế để đảm bảo bình đẳng trong xã hội và kinh tế. 

Lấy hình ảnh trên một chuyến bay, ông Nguyễn Hoàng Mai - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội nhấn mạnh, dù ở mức giá nào, mọi người trên chuyến bay đều được thụ hưởng những điều kiện cơ bản như nhau.  Như vậy bình đẳng trong xã hội cũng cần đảm bảo cho mọi người, nhất là những người yếu thế, người nghèo cũng có điều kiện được hưởng các các dịch vụ xã hội, phúc lợi xã hội như nhau để giảm khoảng cách giàu - nghèo trong xã hội. 

Các chuyên gia nước ngoài đánh giá, mô hình tăng trưởng của Việt Nam tương đối bình đẳng, có lợi cho mọi thành phần xã hội và hướng tới người nghèo có thể phát triển bền vững lâu dài. Các chính sách kinh tế và xã hội hiệu quả, gồm đầu tư công cho nông nghiệp, cơ sở hạ tầng và giáo dục là những yếu tố quan trọng để đạt mục tiêu “giảm nghèo bền vững”. Tuy nhiên, các dạng bất bình đẳng vẫn đang tồn tại, đe dọa đến cơ hội cho những người nghèo, người yếu thế trong xã hội và mục tiêu giảm nghèo. “Nếu không có cách tiếp cận mới sẽ dẫn đến tình trạng lợi ích tiếp tục được tích lũy vào nhóm giàu và bỏ qua nhóm nghèo” –Tổ chức Oxfram khuyến nghị.

Do đó, “để ngăn chặn nghèo và giảm nghèo mạnh hơn nữa, Chính phủ cần nhìn nhận tất cả các dạng bất bình đẳng về kinh tế và cơ hội đang gia tăng tại Việt Nam và có các biện pháp chính sách để giảm bất bình đẳng. Nếu không, những người nghèo nhất và những người thiệt thòi, sẽ không được hưởng lợi từ thành quả phát triển kinh tế” - bà Lefur phát biểu.  

Qua những phân tích đa chiều về bất bình đẳng. để giảm thiểu khoảng cách giàu - nghèo đang gia tăng nghiêm trọng hiện nay, Việt Nam cần thực hiện ngay các chính sách tiến bộ về quản trị nhà nước, hệ thống thuế, chi tiêu công, dịch vụ công, quyền của người lao động và sự tham gia của người dân. Nhu cầu này ngày càng cấp thiết khi tăng trưởng kinh tế ngày càng tạo hiệu ứng bất bình đẳng trong xã hội, xuất phát từ sự phân hóa giàu – nghèo.

Thế giới đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng bất bình đẳng chưa từng có. Trong 40 năm qua, khoảng cách giữa nhóm giàu và các nhóm khác tăng đáng kể khi các luật lệ kinh tế thiên về nhóm “chóp bu giàu có và quyền lực”. Năm 2015, chỉ 62 người giàu sở hữu số tài sản bằng nửa số tài sản của dân số nghèo nhất trên thế giới và nhóm 1% giàu nhất sở hữu nhiều tài sản hơn tài sản của 99% dân số thế giới cộng lại. Từ đầu thế kỷ 21, 50% nhóm nghèo nhất của dân số thế giới chỉ nhận được 1% trong tổng số tăng của tài sản toàn cầu.

Nghiên cứu của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB)  cho thấy, bất bình đẳng kinh tế đang cản trở công cuộc giảm nghèo. Ước tính có trên 240 triệu người trong khu vực có thể thoát nghèo cùng cực trong 20 năm qua nếu tăng trưởng không đi kèm tăng bất bình đẳng. Mức độ bất bình đẳng có thể khiến nhóm nghèo nhất có khả năng không thoát nghèo.

Tin cùng chuyên mục

Đọc thêm

Nâng cao an toàn bảo mật hệ thống ngân hàng

Tại nhiều ngân hàng thương mại, có tới 97% số lượng giao dịch được thực hiện qua kênh số.

(PLVN) - Dịch vụ ngân hàng số đang phát triển rất mạnh mẽ, kéo theo nhiều tiềm ẩn rủi ro về an ninh, bảo mật. Ngân hàng Nhà nước cũng đã có nhiều biện pháp để đảm bảo an toàn hệ thống nhưng trước sự tinh vi của các đối tượng, các tổ chức tín dụng cần không ngừng nâng cao bảo mật, an toàn.

Đề xuất bổ sung thẩm quyền hoàn thuế đối với doanh nghiệp lớn

Để được hoàn thuế, DN lớn phải quay về Cục Thuế địa phương làm thủ tục.
(PLVN) - Thay vì phải chuyển hồ sơ về Cục Thuế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quản lý theo quy định hiện hành, nếu được Quốc hội thông qua, các doanh nghiệp (DN) do Cục Thuế DN lớn (Tổng cục Thuế) quản lý phát sinh hoàn thuế sẽ do Cục Thuế DN lớn trực tiếp giải quyết thủ tục…

Vai trò then chốt của phụ nữ trong thị trường Halal

Vai trò then chốt của phụ nữ trong thị trường Halal
(PLVN) - Thị trường Halal toàn cầu đang bùng nổ, và phụ nữ không chỉ là người tiêu dùng chủ chốt mà còn là lực lượng sản xuất, kinh doanh, tiếp thị và lãnh đạo quan trọng, thúc đẩy sự phát triển vượt bậc của thị trường này.

Dồn sức giải phóng mặt bằng dự án cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng

Thi công cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng.
(PLVN) - Dự án đường bộ cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn nằm trong danh sách các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành Giao thông vận tải. Xác định rõ tầm quan trọng của dự án, các địa phương có dự án đi qua đang nỗ lực thực hiện công tác giải phóng mặt bằng (GPMB).

Thủ tướng chỉ đạo về điều hành giá điện và xem xét nhập khẩu điện nước ngoài

Ảnh minh hoạ.
(PLVN) -  Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các đơn vị căn cứ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền điều hành giá điện theo lộ trình phù hợp, không "giật cục", phù hợp với tình hình kinh tế xã hội và mức chi trả của người dân. Bên cạnh đó, xem xét khả năng tăng cường nhập khẩu điện từ Trung Quốc để bổ sung điện cho hệ thống nếu cần.

Phó Tổng giám đốc Vietnam Airlines: Bình đẳng giới là một trong những cơ sở cho sự phát triển bền vững của của doanh nghiệp

Ông Lê Đức Cảnh - Phó Tổng giám đốc Vietnam Airlines
(PLVN) - Không chỉ là hãng hàng không quốc gia, Vietnam Airlines còn là đơn vị tiên phong trong thúc đẩy bình đẳng giới với những chuyến bay đặc biệt "Tô cam", "Tô hồng" lan tỏa thông điệp mạnh mẽ đến cộng đồng, chia sẻ về những chương trình hành động mạnh mẽ này, ông Lê Đức Cảnh - Phó Tổng giám đốc Vietnam Airlines – khẳng định đây là một trong những cơ sở cho sự phát triển bền vững của xã hội và của doanh nghiệp.

Cần áp thuế VAT với phân bón để thúc đẩy quá trình nội địa hóa, nông nghiệp bền vững

Ảnh minh họa (https://baochinhphu.vn)
(PLVN) - Nghị trường quốc hội đang bàn về dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi). Một trong những nội dung được các đại biểu quan tâm là quy định thuế VAT đối với phân bón. Nhiều ý kiến cho rằng, cần phải sửa đổi quy định hiện hành, cần áp thuế VAT đối với phân bón để thúc đẩy quá trình nội địa hóa.

Bạc Liêu: Nhân rộng mô hình luân canh tôm - lúa

Từ 2001, Bạc Liêu đã bắt đầu tổ chức sản xuất mô hình tôm - lúa. (Ảnh: Thái Đào)
(PLVN) - Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Bạc Liêu vừa phối hợp với Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới (WWF) tổ chức Hội thảo “Giải pháp nâng cao hiệu quả canh tác nông nghiệp bền vững thích ứng biến đổi khí hậu” với sự tham gia của nhiều chuyên gia nông nghiệp.