Văn hóa & Pháp luật

Củng cố thực thi quyền sở hữu trí tuệ: Động lực của thị trường văn hóa nghệ thuật

Nhiều website nghe nhạc bị tố vi phạm bản quyền nhạc số.
Nhiều website nghe nhạc bị tố vi phạm bản quyền nhạc số.
0:00 / 0:00
0:00
(PLVN) -  Để có thể khai thác được tiềm năng của thị trường văn hóa, nghệ thuật trong bối cảnh số hóa và khoa học công nghệ phát triển, cần triển khai và thực thi tốt luật pháp về bảo vệ bản quyền.

Vi phạm bản quyền - “lực cản” cho sự phát triển

Việt Nam đã thông qua Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT) ngày 29/11/2005, sửa đổi, bổ sung vào các năm 2009 và 2019. Gần đây nhất, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT đã được Quốc hội biểu quyết thông qua trong năm 2022, có hiệu lực từ ngày 1/1/2023.

Cùng với đó, Việt Nam đã gia nhập các điều ước quốc tế có liên quan trực tiếp đến đảm bảo quyền SHTT trong lĩnh vực phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, đơn cử như Công ước Berne năm 1886 về bảo hộ tác phẩm văn học và nghệ thuật; Hiệp định về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền SHTT (TRIPS) năm 1994 trong khuôn khổ các văn kiện của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO);…

Dù vậy, mức độ thực thi luật bản quyền và các quyền liên quan trên thực tế chưa cao, tình trạng phát triển sơ khai, tự phát, vi phạm bản quyền, quyền SHTT vẫn diễn ra. Theo nhiều chuyên gia văn hóa, vi phạm bản quyền chính là một “lực cản” cho phát triển thị trường nghệ thuật, là một trở ngại cho các động lực sáng tạo, đầu tư vào các ngành công nghiệp nghệ thuật nước nhà.

Cụ thể, theo thống kê của Dự án “Củng cố việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam” do Viện Văn hoá Nghệ thuật quốc gia Việt Nam phối hợp với Cục Bản quyền tác giả (Bộ VH,TT&DL) thực hiện từ tháng 3/2022 – 3/2023 dưới sự hỗ trợ của Quỹ quốc tế vì Đa dạng Văn hóa quốc tế của UNESCO, trong hơn 10 năm (từ năm 2006), đã có 158 vụ tranh chấp về quyền tác giả, 10 vụ tranh chấp về quyền Sở hữu Công nghiệp. Trong số các sản phẩm văn hóa, sáng tạo bị xâm phạm thì âm nhạc chiếm 76,9%, điện ảnh là 71,6%, xuất bản 50,7%. Các quyền sở hữu trí tuệ bị xâm phạm gồm sao chép (64,9%), làm tác phẩm phái sinh (37,8%), quyền nhân thân (27%).

Kết quả khảo sát cũng chỉ ra nhận thức, mức độ am hiểu về các quyền SHTT của các chủ thể sáng tạo mới chỉ dừng lại ở mức độ trung bình hoặc yếu. Cụ thể, nhận thức về quyền tác giả và quyền của chủ sở hữu tác phẩm hiện tại chỉ là 43,1%; nhận thức về quyền tác giả, quyền liên quan đối với từng loại hình tác phẩm được bảo hộ là 36,2%.

Bên cạnh những hạn chế trong hiểu biết của người dân nói chung và cộng đồng sáng tạo nói riêng về ảnh hưởng tiêu cực của việc vi phạm các khuôn khổ pháp lý hiện hành về quyền SHTT và bản quyền sẽ gây ra cho các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo ở Việt Nam; nhiều trường hợp vụ lợi, lợi dụng môi trường số để cố tình vi phạm bản quyền. Trong khi đó, còn thiếu sự chủ động của chủ thể quyền trong bảo vệ quyền của mình; các tổ chức quản lý tập thể chưa đủ mạnh để tự bảo vệ quyền của các chủ thể quyền tác giả và quyền liên quan...

Yêu cầu tất yếu của hội nhập quốc tế

Đảm bảo thực thi quyền SHTT là một yêu cầu quan trọng trong hội nhập quốc tế, được các quốc gia quan tâm thông qua việc ban hành các chính sách, tăng thêm các chế tài và biện pháp bảo hộ, đẩy mạnh tuyên truyền phổ biến nâng cao nhận thức trong thực thi pháp luật về SHTT. Điển hình trong khu vực ASEAN, Chính phủ Philipines đã thông qua Đạo luật Phát triển Công nghiệp sáng tạo vào năm 2022, đồng thời thành lập Hội đồng bao gồm các cơ quan khác nhau sẽ giúp cho việc thúc đẩy phát triển các lĩnh vực sáng tạo khác nhau hướng đến bối cảnh toàn cầu mới.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hoá Nghệ thuật quốc gia Việt Nam cho biết, các ngành công nghiệp văn hoá và sáng tạo đang nhanh chóng trở thành những ngành có đóng góp mạnh mẽ cho nền kinh tế quốc gia với hơn 8.081 tỷ USD (chiếm 3,61%) tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào năm 2018 và mang lại công việc cho hơn 3 triệu lao động (chiếm 6,1%) tổng lao động có việc làm trên cả nước vào năm 2019. Dù có tiềm năng trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam nhưng các ngành văn hoá nghệ thuật đang gặp phải nhiều thử thách, trong đó vấn đề vi phạm bản quyền vẫn diễn ra tràn lan, chưa được giải quyết triệt để trong nhiều năm qua.

Để phát triển thị trường nghệ thuật Việt Nam, PGS.TS. Đỗ Thị Thanh Thủy, Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, từng nêu rõ một số thách thức trong khuôn khổ Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 như: tính minh bạch, tính cạnh tranh, sự bình đẳng giữa doanh nghiệp Nhà nước và tư nhân vẫn chưa thực sự được bảo đảm; sự hợp tác của nhiều chủ thể, thành phần chính trong quy trình sản xuất còn rời rạc, tự phát; hệ thống luật pháp liên quan tới mô hình kinh doanh, đầu tư, kiểm duyệt, chính sách bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cần được Nhà nước tiếp tục hoàn thiện.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT, những chính sách có hiệu lực kể từ năm 2023 bao gồm: Nâng cao hiệu quả của hoạt động bảo vệ quyền SHTT; Bảo đảm thi hành đầy đủ và nghiêm túc các cam kết quốc tế của Việt Nam về bảo hộ SHTT trong quá trình hội nhập… Cụ thể, pháp luật hiện hành đã bổ sung thẩm quyền chủ động áp dụng biện pháp kiểm soát tại biên giới nếu trong quá trình kiểm tra, giám sát và kiểm soát cơ quan hải quan phát hiện căn cứ rõ ràng để nghi ngờ hàng hóa xuất, nhập khẩu là hàng giả mạo SHTT; Sửa đổi, bổ sung một số nội dung liên quan đến biện pháp công nghệ bảo vệ quyền và thông tin quản lý quyền để đảm bảo thực thi trong môi trường số; Sửa đổi, bổ sung một số quy định về quyền, trách nhiệm của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian trên môi trường mạng Internet và mạng viễn thông…

Như vậy, hành lang pháp lý về quyền SHTT trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật ngày càng được hoàn thiện, yêu cầu cấp thiết trên thực tế là đưa những quy định này vào thực tế. Thông qua những dự án như dự án “Củng cố việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam” có thể góp phần xây dựng và nâng cao nhận thức chung và hiểu biết thực tiễn về khuôn khổ pháp lý SHTT cho các ngành văn hóa và sáng tạo, cải thiện hiệu quả thực thi quyền SHTT ở Việt Nam. Đặc biệt là nâng cao năng lực thể chế trong bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cho các lĩnh vực văn hóa sáng tạo thông qua một chuỗi các khóa đào tạo dành cho cán bộ Nhà nước các cấp, các ngành liên quan. Đồng thời, mỗi nghệ sĩ và người hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo cũng cần nắm rõ các quy định pháp luật về quyền SHTT trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật để tuân thủ đúng pháp luật, góp phần tạo nên một môi trường văn hóa nghệ thuật văn minh, lành mạnh.

Về lâu dài, nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng, cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức trong thực thi pháp luật về SHTT. Trong đó, cần xây dựng và thắt chặt mối liên kết giữa Nhà nước; tổ chức đại diện tập thể quyền tác giả, quyền liên quan; chủ sở hữu sản phẩm văn hóa sáng tạo và cộng đồng. Bên cạnh đó, cần phát huy được vai trò của các hiệp hội, tổ chức trong lĩnh vực văn hóa, sáng tạo, tăng cường hợp tác quốc tế, ứng dụng khoa học và công nghệ hiện đại hiệu quả.

Đọc thêm

Đại hội đại biểu toàn quốc Hội LHTN Việt Nam lần thứ IX: Làm mới hành trình “Tôi yêu Tổ quốc tôi”

Ông Nguyễn Tường Lâm phát biểu tại chương trình Họp báo. Ảnh Như ý

(PLVN) - Trong 2 ngày 17-18/12, tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia- Hà Nội, 980 đại biểu thanh niên sẽ tham dự Đại hội đại biểu toàn quốc Hội LHTN Việt Nam lần thứ IX, nhiệm kỳ 2024 -2029. Phiên trọng thể Đại hội có sự tham dự của các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước… Chương trình được truyền hình trực tiếp trên sóng Đài Truyền hình Việt Nam và phát thanh trực tiếp trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam…

Công an Kiên Giang ra quân thực hiện đợt cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm

Ông Lâm Minh Thành - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh tặng hoa chúc mừng Ban Giám đốc Công an tỉnh tại Lễ ra quân.
(PLVN) - Sáng 15/12, Công an tỉnh Kiên Giang tổ chức Lễ ra quân thực hiện đợt cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm, bảo đảm an ninh, trật tự, bảo vệ Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025. Dự và chỉ đạo Lễ ra quân có ông Lâm Minh Thành - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh; Đại tá Nguyễn Văn Hận - Ủy viên BTV Tỉnh ủy, Giám đốc Công an tỉnh chủ trì Lễ ra quân; cùng dự có các Phó Giám đốc Công an tỉnh; đại diện lãnh đạo một số sở, ban, ngành tỉnh.

Tân cảng Sài Gòn và Cục Cảnh sát giao thông sơ kết công tác phối hợp bảo đảm an toàn giao thông, trật tự xã hội năm 2024

Tân cảng Sài Gòn và Cục Cảnh sát giao thông sơ kết công tác phối hợp bảo đảm an toàn giao thông, trật tự xã hội năm 2024
(PLVN) - Ngày 14/12, tại TP. Hồ Chí Minh, Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn (TCSG), Quân chủng Hải quân phối hợp với Cục Cảnh sát giao thông (CSGT), Bộ Công an tổ chức hội nghị sơ kết 1 năm thực hiện kế hoạch phối hợp. Thiếu tướng Nguyễn Văn Mừng, Phó cục trưởng CSGT và Đại tá Bùi Sĩ Tuấn, Phó Tổng Giám đốc TCSG chủ trì hội nghị.

Làng Nủ hồi sinh!

Làng Nủ hồi sinh!
(PLVN) -  Sáng 15/12, Bộ Quốc phòng đã tổ chức lễ bàn giao nhà cho người dân thôn Làng Nủ, xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên (Lào Cai). Thượng tướng Hoàng Xuân Chiến - Thứ trưởng Bộ Quốc phòng đến dự và tặng quà người dân Làng Nủ.

Người dùng mạng bắt buộc xác thực thông tin cá nhân: Liệu có rủi ro?

Đã có một số mạng xã hội yêu cầu người dùng xác thực tài khoản bằng căn cước công dân/chứng minh nhân dân. (Ảnh: Duyên Phan)
(PLVN) - Từ ngày 25/12/2024, người dùng mạng xã hội sẽ bắt buộc phải xác thực tài khoản bằng số điện thoại hoặc mã số định danh. Đây được đánh giá là bước tiến quan trọng trong việc tăng cường quản lý không gian mạng và bảo vệ người dùng. Tuy nhiên, quy định này cũng đặt ra những lo ngại, bao gồm nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân và việc làm giảm khả năng tiếp cận mạng xã hội của một số đối tượng.

Tìm lối đi cho phân luồng học nghề phổ thông

Kỳ thi tốt nghiệp THPT, tuyển sinh ĐH, CĐ luôn là mục tiêu của HS, phụ huynh. (Ảnh minh họa: PV)
(PLVN) - Tiến sĩ Lê Viết Khuyến, Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho biết, để chủ trương “Đẩy mạnh phân luồng sau trung học cơ sở; định hướng nghề nghiệp ở trung học phổ thông” tại Nghị quyết số 29 sớm trở thành hiện thực, vừa qua Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đã kiến nghị Thủ tướng và Bộ Giáo dục và Đào tạo cần bổ sung thêm luồng trung học hướng nghiệp vào chương trình giáo dục phổ thông 2018…

Dịch bệnh bí ẩn bùng phát ở Congo, nhiều quốc gia lo ngại nguy cơ lây lan

Đã có hơn 100 trường hợp mắc bệnh X thiệt mạng ở Congo được ghi nhận. (Ảnh: Africa CDC)
(PLVN) - Cộng hòa Dân chủ Congo đang phải đối mặt với một dịch bệnh bí ẩn, được gọi là bệnh X. Tính đến ngày 11/12, có 416 ca bệnh được báo cáo, trong đó có hơn 100 ca tử vong. Có hơn 50% số ca tử vong là trẻ em, đặc biệt là trẻ suy dinh dưỡng. Căn bệnh này bùng phát từ khu vực y tế Panzi, tỉnh Kwango, vào cuối tháng 10/2024 và đang trở thành tâm điểm chú ý trên toàn cầu.

Học sinh Thủ đô và niềm vui cống hiến cho cộng đồng

Người tham gia “The Hunger Games 2024” giao các suất ăn tới CLB Thanh, thiếu niên khuyết tật vườn Hướng Dương. (Ảnh: Hanoi Food Rescue)
(PLVN) - Với lòng nhiệt huyết và trái tim đầy yêu thương, các bạn học sinh Thủ đô đã cùng nhau chung tay thực hiện nhiều hoạt động cộng đồng ý nghĩa. Những hoạt động này không chỉ góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp mà còn lan tỏa niềm vui tới mọi người xung quanh, đồng thời khiến các bạn học sinh tìm thấy hạnh phúc từ chính những việc làm của mình.

Bảo vệ trẻ em trước “bóng ma xâm hại” trên không gian mạng

Trẻ em dễ trở thành đối tượng bị bạo lực và lạm dụng tình dục trên mạng. (Ảnh: Getty)
(PLVN) - Năm 2016, “Thử thách cá voi xanh” (Blue Whale Challenge) từng là hiện tượng mạng nhanh chóng lan rộng ra khắp các nền tảng phổ biến khác trên toàn thế giới như Facebook, Instagram, Snapchat… Khi tham gia “Thử thách cá voi xanh”, trong vòng 50 ngày, người chơi sẽ phải làm theo những nhiệm vụ mà những “người quản lý” đưa ra, với mức độ từ dễ đến khó theo thời gian, cao nhất là tự sát. Đa số những người quản lý và người chơi đều ở độ tuổi đang đi học và đã có rất nhiều đứa trẻ đã chết khi tham gia “Thử thách cá voi xanh”…

Những bài học đau xót vì “anh hùng bàn phím”

Một trong những đối tượng bị tổn thương nhiều nhất do lực lượng “anh hùng bàn phím” trên mạng chính là các em thiếu niên. (Nguồn: TL)
(PLVN) - Trong thời đại số hóa, mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống. Tuy nhiên, mặt trái của không gian ảo đang lộ rõ qua vấn nạn bạo lực mạng. Những lời chỉ trích, mỉa mai, hay công kích vô căn cứ từ những “anh hùng bàn phím” không chỉ gây tổn thương mà còn để lại những hậu quả khủng khiếp đối với tâm lý, tinh thần và sức khỏe của nạn nhân, đặc biệt là các bạn trẻ.

Chữa lành tổn thương từ “không gian ảo”

Cần phải tách bản thân ra khỏi “thế giới ảo”, gần gũi với thiên nhiên, cuộc sống thực để chữa bệnh do mạng xã hội gây ra. (Ảnh minh họa - Nguồn: Trekking-Camping)
(PLVN) - Theo thống kê, có khoảng 73% người Việt Nam sử dụng Internet. Trong đó, có rất nhiều người thường xuyên dùng các tài khoản mạng xã hội. Đây là một không gian tiện lợi để mọi người trò chuyện, kết nối, nhưng cũng ẩn chứa nhiều rủi ro. Trong đó, không ít cá nhân đã bị tổn thương tâm lý từ cộng đồng “ảo” trên mạng xã hội.