Chăm sóc người cao tuổi, nếu chỉ có tâm thôi chưa đủ
Ở tuổi già 80, khi vợ đã mất, không có con, cụ Nguyễn Văn Thắng (quận Hoàng Mai – Hà Nội) dành tất cả số tiền tiết kiệm mà cụ đã có đăng ký vào Viện dưỡng lão để có người chăm sóc. Tại đó, cụ được chăm sóc chu đáo từ bữa ăn, giấc ngủ cho tới những căn bệnh mãn tính mà cụ đã mắc.
Khác với cụ Thắng, cụ Hoàng Tố Nhi (quận Thanh Xuân – Hà Nội) sống cùng con, cháu. Do bận công việc, ít có thời gian chăm sóc mẹ nên các con của cụ đã tìm cho cụ một người giúp việc tới chăm sóc cụ tại nhà, mỗi bữa cơm, mỗi viên thuốc cụ uống hàng ngày đều được người giúp việc chuẩn bị.
Tuy nhiên, những người có điều kiện kinh tế để được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc tại các viện dưỡng lão như cụ Thắng, cụ Nhi hiện nay vẫn chưa phải là nhiều. Đặc biệt trong tình hình thực tế hiện nay, số lượng NCT đang ngày càng tăng lên, trong khi đó các dịch vụ xã hội, chăm sóc y tế lại chưa đáp ứng đủ. Vẫn còn nhiều NCT phải tự chăm sóc cho mình hoặc được chăm sóc tại gia đình bởi những người chưa được đào tạo về công việc này. Trên thực tế, để làm tốt công việc chăm sóc NCT thì mỗi người làm công việc này cần phải có chữ tâm, chữ tình và nhất thiết phải được trang bị các kỹ năng chăm sóc chứ không phải chăm sóc theo cảm tính, tự phát, thiếu kỹ năng, thiếu kinh nghiệm.
Theo nghiên cứu của Bệnh viện Lão khoa Trung ương, năm 2016 trên 610 cụ trên 80 tuổi tại Sóc Sơn, trung bình 1 NCT mắc 6,9 bệnh; 33,6% lâm vào cảnh góa bụa, 8,2% cụ phải sống một mình, chỉ 17,7% sống với vợ hoặc chồng. Thu nhập trung bình của các cụ là 537,9 nghìn đồng/tháng, chủ yếu từ nguồn bảo trợ xã hội hoặc lương hưu.
Trong số này, chỉ gần 63% số cụ có bảo hiểm y tế, gần 28% cần sự trợ giúp trong các hoạt động cơ bản như vệ sinh cá nhân, mặc quần áo, đi vệ sinh, di chuyển, đại tiểu tiện không tự chủ, ăn uống. Cũng theo nghiên cứu này, có đến 90% số NCT cần sự trợ giúp trong các hoạt động có sử dụng công cụ, dụng cụ như sử dụng điện thoại, mua bán, nấu ăn, dọn dẹp nhà cửa, giặt giũ quần áo, sử dụng phương tiện giao thông. Kèm theo đó, nhóm tuổi này cũng thường gặp các vấn đề về bệnh mạn tính cũng như tăng nguy cơ tàn phế. Trong đó, người già thường dễ mắc các bệnh như tăng huyết áp, đái tháo đường, ung thư... phải điều trị suốt đời.
Theo TS. BS Nguyễn Trung Anh - Phó Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương, thách thức của già hóa dân số đối với hệ thống y tế là rất lớn. Già hóa dân số khiến gia tăng các bệnh mãn tính thường gặp ở NCT như bệnh mạch vành, tăng huyết áp, đột quỵ, đái tháo đường, ung thư, hen suyễn, thoái hóa khớp,… phải điều trị suốt đời.
Cần đa dạng hóa dịch vụ chăm sóc NCT
Thực tế, việc chăm sóc sức khỏe NCT tại bệnh viện có nhu cầu ngày càng lớn, nhất là trong bối cảnh già hóa dân số như hiện nay. Khi vào viện, trung bình mỗi NCT lại có tới 5-6 bệnh. Họ rất cần những dịch vụ, đội ngũ có chuyên môn trong việc chăm sóc chuyên biệt lão khoa. Chưa kể, họ cần cả những dịch vụ tư vấn tâm lý, giải thích bệnh tật cho chính bản thân họ và người thân của họ. Nhưng hiện nước ta vẫn chưa có nhân lực được đào tạo bài bản để đáp ứng công việc này. Đó là chưa nói đến việc thiếu cả bác sĩ, điều dưỡng lão khoa, thậm chí có tỉnh còn chưa có chuyên khoa lão.
Kết quả khảo sát thực trạng nhà dưỡng lão và trung tâm bảo trợ xã hội trên địa bàn Hà Nội (năm 2016-2017) cho thấy mô hình trung tâm bảo trợ xã hội còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Cụ thể, trên địa bàn Hà Nội hiện có 3 trung tâm bảo trợ xã hội. Không chỉ thiếu về nhân lực (10 người bệnh mới có 1 nhân viên chăm sóc), cơ sở vật chất tại các trung tâm cũng nghèo nàn, thiếu dụng cụ tập phục hồi chức năng.
Còn đối với mô hình nhà dưỡng lão có thu phí do các tổ chức ngoài công lập xây dựng và vận hành, điều kiện cơ sở vật chất được bảo đảm, đủ nhân viên, hộ lý, điều dưỡng, bác sĩ. Tuy nhiên, do mức phí ấn định từ 4 đến 9 triệu đồng/tháng tùy vào từng gói dịch vụ và mức độ cần được chăm sóc của NCT nên không phải ai cũng có điều kiện tiếp cận với những dịch vụ này.
GS.TS Phạm Thắng - Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương cho biết, hiện nay Việt Nam chưa có hệ thống nhân lực chăm sóc NCT. Điều dưỡng của chúng tôi phải kiêm cả công việc của người chăm sóc, đó là một áp lực quá lớn và không thể hoàn thành vai trò này. Người nhà bệnh nhân thường phải thuê người chăm sóc ngoài, vừa tốn kém, vừa không đảm bảo vì họ không có chuyên môn, không được đào tạo. Nhu cầu có một đội ngũ những người chăm sóc NCT là vô cùng lớn.
Trước thực trạng đó, đòi hỏi cần nâng cao năng lực của hệ thống y tế về chăm sóc NCT. Cụ thể là đưa lão khoa vào danh mục ưu tiên, triển khai quyết liệt việc thành lập khoa lão tại các bệnh viện, tổ chức phòng khám cho NCT tại các khoa khám bệnh. Cần tăng cường và đa dạng hóa dịch vụ chăm sóc NCT như: Phát triển hệ thống nhà dưỡng lão, đặc biệt là nhà dưỡng lão có chăm sóc y tế; khu chung cư dành cho người già, mở thêm trung tâm cung cấp dịch vụ xã hội ban ngày cho NCT,...
