Yêu sử qua lăng kính của giới trẻ

Không chọn sử có phải là không yêu nước?

Dịp Tết Đoan ngọ mùng 5/5 vừa qua, sau khi đi tour đêm “Giải mã Hoàng Thành Thăng Long”, tôi cùng một người bạn tên Diệu Ly ngồi cạnh nhau ăn một bát cơm rượu, uống cốc trà đá ở quán nước vỉa hè. Ly là người dễ say, ăn vài muỗng cơm rượu lớn đã ngà ngà, bạn “bon miệng” kể hết mọi chuyện. Diệu Ly chia sẻ, hồi đi học cô bạn rất ghét môn lịch sử: “Nếu phải học môn lịch sử, thà mình đọc “Những người khốn khổ còn hơn”. Môn gì đâu toàn sự kiện, nhiều nhân vật, suốt ngày nhớ mấy cái chi tiết tủn mủn, lằng nhằng, học thuộc thì lắm”. Khi được hỏi, truyện cũng nhiều sự kiện, nhân vật, sao bạn vẫn đọc hàng tá quyển. Thậm chí Diệu Ly còn tốt nghiệp văn bằng kép ngành Văn học và Sư phạm văn của trường ĐH Sư Phạm Hà

Nội 1. Ly chép miệng, nói: “Vì truyện đâu có khô như sử! Nhân vật của người ta có tính cách, số phận, suy nghĩ, ngoại hình. Đọc sử đau hết cả mắt, được một lúc là ngủ ngon hơn việc đếm cừu”...

“Không chọn sử có phải là không yêu nước? “ - Quang Hưng sinh viên khoa Lịch sử - ĐHKHXH & NV cho rằng điều này là không đúng: “Nếu như không chọn sử là không yêu nước, vậy thì chọn tiếng Anh là phản quốc? Thực tế, chúng ta từng có 20 năm ròng rã chống Mỹ cứu nước. Trong lịch sử cũng có thời kỳ nhà Trần với Trần Ích Tắc thông thạo sử sách, văn chương là vị hoàng tử toàn tài vẫn đầu hàng quân Nguyên Mông, bán nước theo giặc. Nhưng cũng có một Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật “bậc thầy ngoại ngữ của An Nam” lại là một trong những người có công lớn trong việc chống quân Nguyên. Vì vậy không thể dùng hiện tượng để quy chụp mọi thứ!”.

Còn Lưu Quang Vinh - sinh viên khoa Ngữ Văn trường ĐHSP Hà Nội, có ý kiến: “Việc lựa chọn lịch sử hay không, do định hướng nghề nghiệp của mỗi học sinh. Bạn không thể bắt một người có thiên phú toán, lý, hóa phải viết thơ làm văn, thuộc sử vanh vách được. Giỏi sử là rất tốt! Nhưng có những kẻ phản động lợi dụng lịch sử để tuyên truyền sai lệch, chống phá đất nước. Trong khi sau cách mạng tháng 8/1945, có đến 90% dân ta đều mù chữ! Có thể họ không thuộc lòng các sự kiện lịch sử, nhưng đó đều là những người đã hi sinh biết bao máu mủ, ruột thịt của mình. Đó là con em, cha anh họ đi qua hai cuộc kháng chiến trường kỳ, để bảo vệ đất nước! Biết bao bà mẹ Việt Nam đã tiễn chồng, tiễn con ra trận, và rồi những người lính ấy đã mãi mãi không thể trở về… ”.

lLưu Quang Vinh - ĐHSPHN.

Trần Phương – Thạc sĩ Xây dựng và công nghiệp cũng cho rằng, dù bạn chọn học ngành tự nhiên, không hề lựa chọn hay sử dụng môn sử trong những kì thi tốt nghiệp của mình. Nhưng bản thân Phương vẫn tìm hiểu về lịch sử, dù bộ môn không cho bạn nhiều kiến thức về công việc tại: “Với lịch sử Việt Nam, đó là lòng tự tôn, tự hào dân tộc. Tôi tin rằng, mỗi người dân trên thế giới đều tự hào về lịch sử quốc gia mình”. Phương cũng cho biết quan điểm của bạn về việc học môn sử không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với tình yêu nước: “Có những người không có nhiều kiến thức lịch sử dân tộc, nhưng khi kẻ thù xâm lược, họ vẫn sẵn sàng hi sinh tính mạng của mình để bảo vệ đất nước. Việc đó có phải là lòng yêu nước không? Lòng yêu nước được thể hiện qua nhiều hành động, việc làm. Những gì chúng ta làm có ích cho đất nước, đó là lòng yêu nước!”…

“Hãy coi lịch sử như câu chuyện về quá khứ của bố mẹ chúng ta”

Tâm sự với Lưu Quang Vinh – chàng trai đầy nghị lực của khoa Ngữ Văn (ĐHSP Hà Nội), bạn cho rằng có rất nhiều cách tiếp cận lịch sử trong thời hiện đại, bản thân không học sử thông qua những quyển sách giáo khoa: “Lần đầu tiên mình đến với môn sử là vào khoảng năm 2004 – 2005. Khi đó, xem VTV2 thường có những mẩu tin lịch sử nhỏ chạy ở dưới chương trình. Ban đầu chỉ coi cho vui thôi, nhưng sau bắt đầu thấy hay, rồi dần vỡ ra thời Lý, Trần cũng có nhiều điều thú vị như vậy. Mình bắt đầu tò mò, mua sách về đọc, quyển đầu tiên đến giờ vẫn nhớ đó là “Các triều đại Việt Nam” của Quỳnh Thư & Đỗ Đức Dục”.

Đặc biệt, Vinh cho biết một số kênh trên youtube về lịch sử rất hay, thông qua video, tranh vẽ minh họa, các nhân vật, sự kiện lịch sử trở nên gần gũi hơn, họ không còn là những người xa lạ, “tối cổ” nữa.

Quang Hưng cũng cho rằng, các nhân vật lịch sử vô cùng gần gũi. Bởi họ cũng từng như chúng ta, từng vui buồn, yêu thương, đau khổ. Không nên nhìn họ như những tượng đài để thế hệ con cháu “đúc tạc” thành khối đá vô tri, vô giác. Lịch sử không giống trong sách giáo khoa chỉ là những con số, thống kê. Đã từng có rất nhiều những “Câu chuyện phiếm”, “drama” giống chúng ta ngày nay. Có ai biết rằng Lý Thường Kiệt – vị tướng oai hùng một thời đã có lúc mang cái tên “thằng Cặt” (Chuyện phiếm sử học – Tạ Chí Đại Trường). Hay “nghi án đổ vỏ, ám sát chồng” của Thần phi Nguyễn Thị Anh, “drama” các vị phi tần “chí chóe đánh nhau” khiến cho vua Gia Long đau đầu kể khổ với vị đại thần người Pháp J.B.Chaigneau - Quang Hưng đã tò mò về tất cả những điều đó, cậu cảm thấy học sử: “Giống như việc bạn đọc được nhật kí thời trai trẻ của bố mẹ mình và phát hiện hóa ra họ cũng từng bồng bột như thế nào!”…

Có thể nói, việc học lịch sử đã trở thành nỗi trăn trở trong ngành giáo dục biết bao năm nay. Vào thời kỳ phong kiến, các sĩ tử cắp lều chõng đi thi trong đầu đã phải có cả “vò” kiến thức uyên thâm không chỉ về lịch sử dân tộc mà còn của các nước bạn. Ngày nay, môn sử thường xuyên “đội sổ” về thành tích trong những kì thi tốt nghiệp THPT. Theo thống kê năm 2021, trong kỳ thi tốt nghiệp THPT đợt 1, môn lịch sử có đến 637.005 thí sinh tham dự, điểm trung bình là 4.97, thấp nhất trong tất cả các môn. Con số thí sinh dưới trung bình là 52.03%, thậm chí số thí sinh đạt điểm liệt là 540 em.

Theo Tiến sĩ Phạm Thị Kim Anh – Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, có ba nguyên nhân chính khiến kết quả môn thi lịch sử luôn ở ngưỡng dưới trung bình. Trước hết đó là thái độ thờ ơ của một bộ phận học sinh không tha thiết với việc học lịch sử. Nhiều em rất lười học, thậm chí không muốn học lịch sử dẫn đến hiện tượng “mù” lịch sử. Những kiến thức cơ bản, nền tảng về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới hầu như bị trống rỗng.

Tiến sĩ Lịch sử - Phạm Thị Kim Anh.

Nguyên nhân thứ hai phải kể đến chương trình và sách giáo khoa hiện hành. Hơn nữa, chương trình học rất nặng với lượng kiến thức “đồ sộ” và có quá nhiều nội dung, khiến các em khó có thể nắm vững được kiến thức trong một thời gian ngắn. Trong khi đó cách truyền tải của sách giáo khoa lại rất khô khan, thiếu sinh động, không hấp dẫn với người học. Trong hầu hết các bài, học sinh ít thấy những câu chuyện thú vị, hấp dẫn về lịch sử gắn liền với các nhân vật một cách sống động. Các sự kiện lịch sử luôn diễn ra theo nghị quyết, hội nghị, chỉ thị, chủ trương, đường lối… vì thế nghiêng về lịch sử đảng và mang tính chính trị rất sâu đậm. Điều này khiến học sinh mệt mỏi, khó nhớ và không hứng thú với bộ môn.

Nguyên nhân thứ ba là do cách ra đề thi trắc nghiệm môn lịch sử. Chúng ta vẫn biết rằng, học lịch sử là để biết sự kiện, hiện tượng đó diễn ra như thế nào trong quá khứ, từ đó đánh giá, nhận xét và rút ra bài học kinh nghiệm của lịch sử. Thế nhưng, do tổ chức thi trắc nghiệm nên cả người dạy và người học chỉ chú tâm đến kĩ thuật trả lời câu trắc nghiệm và cố ghi nhớ máy móc kiến thức để đi thi. Hơn nữa cách ra đề thường đánh đố học sinh, hỏi những vấn đề không cơ bản, không trọng tâm, thậm chí có những câu hỏi đi vào những tình tiết mà cả người dạy và người học ít chú ý và không ngờ tới…