Xuất siêu cao nhưng vẫn lo

Nhiều yếu tố khiến xuất khẩu giảm mạnh

Theo báo cáo về tình hình sản xuất công nghiệp và thương mại mới nhất của Bộ Công Thương, trong 5 tháng đầu năm 2023, hoạt động xuất khẩu (XK) tiếp tục chịu ảnh hưởng từ những khó khăn trong sản xuất và sự sụt giảm đơn hàng XK nên kim ngạch ước đạt 136,17 tỷ USD, giảm 11,6% so với cùng kỳ năm trước.

Có 26/45 mặt hàng có kim ngạch XK giảm so với cùng kỳ năm trước, trong đó những mặt hàng chủ lực vẫn trong xu hướng giảm, như: Điện thoại các loại và linh kiện; Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện: giày dép, dệt may…

Trong đó giảm mạnh nhất là gỗ và sản phẩm gỗ với mức giảm 21,1%. Kim ngạch XK nhóm hàng công nghiệp chế biến trong tháng 5 tiếp tục giảm (ước đạt 115,9 tỷ USD, giảm 6,6% so với cùng kỳ) do chịu ảnh hưởng từ sự suy giảm kinh tế toàn cầu, tổng cầu giảm sút, nhu cầu của các thị trường XK lớn giảm mạnh. Bên cạnh đó, kim ngạch XK nhóm nhiên liệu khoáng sản cũng tiếp tục giảm mạnh.

Bên cạnh sự sụt giảm đơn hàng XK, giá hàng hoá XK giảm cũng là một trong những yếu tố làm giảm kim ngạch XK của Việt Nam trong 5 tháng đầu năm. Trong đó, giá XK bình quân nhiều mặt hàng giảm so với cùng kỳ năm trước (hạt tiêu giảm 34,3%, phân bón giảm 35,2%, chất dẻo nguyên liệu giảm 24,4%, cao su giảm 21,1%, chè giảm 7,9%…)

Tuy nhiên, có một “điểm sáng” trong 5 tháng đầu năm là số lượng mặt hàng đạt kim ngạch XK trên 1 tỷ USD gia tăng. Cụ thể, có 23 mặt hàng đạt kim ngạch XK trên 1 tỷ USD, cao hơn 3 mặt hàng so với 4 tháng đầu năm (trong đó có 7 mặt hàng XK trên 5 tỷ USD).

Đại diện Bộ Công Thương đánh giá, nhìn chung các ngành hàng đều gặp khó khăn về thị trường XK do tổng cầu trên thế giới giảm, nhất là là đối với hàng hoá tiêu dùng không thiết yếu, do vậy kim ngạch XK trong 5 tháng đầu năm 2023 của Việt Nam sang hầu hết các thị trường chủ lực đều giảm, tuy nhiên mức độ tác động đến XK từng ngành hàng có sự khác nhau.

Trong đó, những ngành hàng như dệt may, da giày, gỗ, thuỷ sản với thị trường XK chính là Mỹ, châu Âu... có mức sụt giảm nhiều nhất. Trong khi các ngành hàng như cao su, gạo, rau quả, hạt điều... với thị trường XK chính là châu Á ít chịu tác động hơn. Đồng thời, một số ngành hàng XK (như: thuỷ sản, gỗ và sản phẩm gỗ, sắt thép, sản phẩm nhựa…) đang đối mặt với các áp lực về điều tra phòng vệ thương mại. Vấn đề chi phí nguyên liệu vật tư đầu vào tăng đã ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của hàng hoá XK... cũng tạo ra những khó khăn về thị trường XK.

Vì sao xuất siêu cao?

Theo Bộ Công Thương, nhu cầu hàng hóa của thế giới giảm cũng ảnh hưởng đến kim ngạch nhập khẩu (NK) hàng hóa nguyên liệu phục vụ sản xuất đơn hàng XK của Việt Nam. Kim ngạch NK hàng hóa tháng 5/2023 dù tăng so với tháng trước nhưng tính chung, 5 tháng đầu năm 2023, kim ngạch NK hàng hóa ước đạt 126,37 tỷ USD, giảm 17,9% so với cùng kỳ năm trước.

Do những khó khăn về đơn hàng XK nên nhu cầu NK nhóm hàng cần NK (chủ yếu là nguyên phụ liệu phục vụ sản xuất trong nước) trong 5 tháng đầu năm 2023 giảm 18,7% so với cùng kỳ năm 2022. Một điểm cần ghi nhận là kim ngạch NK nhóm hàng cần hạn chế NK giảm 7,2% so với cùng kỳ năm trước. Những mặt hàng giảm mạnh như linh kiện phụ tùng ô tô dưới 9 chỗ, xe máy và linh kiện, hàng điện gia dụng và linh kiện, đá quý, kim loại quý và sản phẩm...

Do NK giảm mạnh hơn so với XK nên cán cân thương mại của Việt Nam trong tháng 5 tiếp tục xuất siêu khoảng 2,24 tỷ USD, nâng tổng xuất siêu trong 5 tháng năm 2023 là 9,8 tỷ USD (cùng kỳ năm trước xuất siêu 0,24 tỷ USD). Điều này góp phần nâng cao dự trữ ngoại hối, hỗ trợ công tác điều hành chính sách tiền tệ, ổn định tỷ giá.

Tuy nhiên, đại diện Bộ Công Thương cho rằng, xuất siêu cao do giảm NK và mức giảm mạnh hơn XK không phải là chuyện “đáng mừng” bởi không có hoạt động NK thiết bị, linh kiện thì sẽ không có nguyên liệu sản xuất, khiến cho lượng hàng hóa sản xuất giảm đi. Do đó, xuất siêu lý tưởng nhất vẫn là tỷ trọng tăng kim ngạch XK cao hơn kim ngạch NK.

Trước diễn biến này, Bộ Công Thương cho biết sẽ tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại hướng đến các thị trường mới, thị trường còn tiềm năng như Ấn Độ, châu Phi, Trung Đông và châu Mỹ La tinh, Đông Âu… và các thị trường ít bị ảnh hưởng bởi lạm phát và tăng trưởng khả quan (ASEAN). Bên cạnh đó, sẽ quyết liệt đột phá vào các thị trường mới, nơi có tầng lớp trung lưu gia tăng như các thị trường mới nổi E7 (Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Mexico và Indonesia; thị trường Halal (Trung Đông, Malaysia, Brunay)… để gia tăng kim ngạch XK trong các tháng tiếp theo.