Xử lý rác cũng độc quyền

Tư nhân khó len chân vào thị trường thu gom, xử lý rác
Tư nhân khó len chân vào thị trường thu gom, xử lý rác
(PLO) - Tại phần lớn các địa phương trên cả nước, công đoạn từ thu gom, vận chuyển đến xử lý rác hiện vẫn chủ yếu do các doanh nghiệp “chủ đạo” nắm giữ và có tính độc quyền nhóm khá cao, rất khó để các doanh nghiệp mới có thể tham gia vào thị trường béo bở này…
Vấn đề vừa được các chuyên gia của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội đưa ra trong một nghiên cứu mới đây về “Đánh giá hoạt động quản lý chất thải rắn đô thị tại Việt Nam”.
Khi rác là tiền
Theo thống kê, từ 2008-2015 khoảng 42-46% lượng chất thải rắn (CTR) phát sinh từ các đô thị, khoảng 17% từ các hoạt động sản xuất công nghiệp, số còn lại là của nông thôn, làng nghề và CTR y tế chỉ chiếm phần nhỏ. Theo dự báo, đến năm 2015 tỷ trọng này cho CTR đô thị và CTR công nghiệp sẽ lên tới 50,8 và 22,1%, khối lượng CTR phát sinh ước đạt khoảng 44 triệu tấn/năm và tập trung nhiều nhất ở các đô thị và khu công nghiệp. 
Theo UNEP (Chương trình Môi trường Liên Hợp quốc), tính đến năm 2010, toàn bộ  CTR  Việt Nam được xử lý bằng hình thức chôn lấp với 157 bãi rác và chỉ có 10,8% trong số đó được coi là bãi chôn lấp hợp vệ sinh.
“CTR thực chất là rác thải. Đừng tưởng rác là đồ bỏ đi, phải coi nó là nguồn tài nguyên, có thể kiếm tiền từ rác. Một khi đã kiếm được tiền thì hình thành thị trường…” - TS. Vũ Sỹ Cường, Trưởng nhóm nghiên cứu lưu ý. Ông dẫn chứng, có những “đường dây rác” tại TP HCM (chủ yếu hình thành từ trước năm 1975) được bán với giá 150 triệu đồng, thậm chí lên tới 200 triệu đồng nếu đường dây “ngon”. 
Những đường dây này kiếm tiền từ đâu? Ông Cường cho biết, từ hỗ trợ của ngân sách, phí do người dân đóng góp và những phế liệu thu gom được từ rác. Theo quy trình, rác được thu gom, vận chuyển đến nơi tập kết, sau đó được tái sinh, tái chế và xử lý… 
Doanh nghiệp nhà nước vẫn giữ vai trò “chủ đạo” (!?)
Khảo sát của nhóm nghiên cứu cho thấy ở khâu thu gom, ngoài một số ít các tổ thu gom rác sinh hoạt hoạt động trên quy mô nhỏ, thu gom ở một tổ, khu phố (chủ yếu ở TP HCM, các thành phố phía Nam và một số đô thị nhỏ phía Bắc), phần lớn “thị trường” vẫn nằm trong tay các doanh nghiệp nhà nước (DNNN). Cụ thể, tại Hà Nội có 18 DN tham gia thì ít nhất 12 DN là DNNN; TP HCM có  23 DN  tham gia, toàn bộ là DNNN.
Các DN này thực hiện thu gom trên các khu vực nhỏ, phân theo quận/huyện. Nguồn thu từ phí thu gom CTR sinh hoạt không thể bù đắp cho chi phí thu gom, rất khó có khả năng đầu tư các thiết bị có chất lượng. Mặc dù vậy, tính độc quyền về địa bàn  truyền thống  khá cao và đây có thể là nguyên nhân dẫn tới đấu thầu chỉ mang tính hình thức. 
“Các DN đang tồn tại trong thị trường sẽ đương nhiên là đơn vị trúng thầu và khó có đơn vị khác  tham  gia  thực  hiện, mặc dù lợi  nhuận  ở  khâu  thu  gom  là  thấp  so  với  các  khâu  khác  trong  thị trường CTR…”- báo cáo của VEPR cho biết. 
Ở khâu vận chuyển, thường thì các DN vừa thu gom vừa vận chuyển và thường lấy nguồn lợi từ vận chuyển để bù đắp cho thu gom bởi thu gom giúp cho họ có nguồn rác ổn định để vận chuyển. Nguồn thu của các DN này từ kinh phí ngân sách địa phương và khá ổn định, đặc biệt đối với các DN tham gia cả quá trình thu gom CTR. Giá vận chuyển thông thường được tính trên khối lượng (thể tích) rác vận chuyển và quãng đường, loại xe. Đơn giá do UBND tỉnh, TP ấn định. 
Đặc biệt, các DN vận chuyển CTR không chịu phí xử lý CTR khi đổ rác tại các khu xử lý CTR. Nhóm nghiên cứu cũng cho rằng, thị trường vận chuyển CTR có tính độc quyền nhóm khá cao và rất khó để các DN mới có thể tham gia do các DN thu gom CTR thường thực hiện luôn công đoạn vận chuyển (trừ HTX Công Nông, TP.HCM). 
Tuy nhiên, tại công đoạn “khó nhằn” nhất -  xử lý  CTR  đô thị, công đoạn đòi hỏi có nguồn tài chính khá lớn để đầu tư cho khu xử lý, số lượng DN tham gia khá ít và do đó cũng ít tạo ra thị trường độc quyền nhóm. Nguồn thu của các đơn vị xử lý CTR là từ ngân sách. Ở công đoạn này, trong khi các DNNN hoặc chính quyền đô thị thường đầu tư và vận hành vào các bãi rác hở và các bãi chôn lấp, chưa có  sự  minh bạch  trong cách tính chi phí  thực tế  và  tính  vệ  sinh của  các bãi  rác  này  thì DN tư nhân phải đầu tư để xử lý rác bằng phương pháp đốt, làm phân và chôn lấp hợp vệ sinh. 
Các DN này đang gặp phải những rào cản về lượng CTR xử lý rất thấp, không tận dụng được lợi thế quy mô khiến chi phí xử lý tăng lên; thêm vào đó, các ưu đãi cũng chưa được rõ ràng…
Mở cửa cho tư nhân
Thực tế, mô hình tư nhân tham gia thu gom, xử lý CTR đã được triển khai khá tốt ở một số địa phương. Tuy nhiên, theo Nhóm nghiên cứu, những mô hình như thế này chưa được nhân rộng bởi nhiều lý do, trong đó có nguyên nhân về cơ chế chính sách. Theo đề xuất của VEPR, cần có Thông tư hướng  dẫn  chi  tiết  hơn Nghị  định  130/NĐ-CP  về  cách  thức  thực  hiện  các  phương  pháp  đầu thầu/đặt hàng trong thu gom, vận chuyển CTR đô thị. 
Theo đó, Nhà nước chỉ nên thực hiện phương pháp đặt hàng cho DNNN tại vùng cần tính ổn định cao về chính trị, đảm bảo an toàn rác thải, các khu vực không có đơn vị tham gia đấu thầu để nhường lại khu vực khác cho các DN còn lại tham gia. Phương pháp đấu thầu sẽ được thực hiện tại các khu vực liên quận khác. 
Các DN tham gia  đấu  thầu  phải  đủ năng  lực  thu  gom - vận  chuyển,  năng  lực  về mặt tài chính,  kỹ thuật. Số lượng DN, liên doanh tham gia đấu thầu không nên quá nhiều để tăng khả năng kiểm soát về mặt kỹ thuật… Mặt khác, cần có cơ chế khuyến khích các DN liên doanh, sáp nhập thực hiện đấu thầu thu gom vận chuyển CTR  đô thị  trên địa bàn liên quận, huyện.  
Chính sách này sẽ thúc đẩy các DN sáp nhập lại thành các DN có quy mô lớn, tiêu chuẩn hóa hoạt động thu gom, định hình cấu trúc có tính tập trung trong tương lai. Cần có cơ chế chia sẻ mức gánh chịu về chi phí liên quan giữa các địa phương để thực hiện kiến nghị này…

Đọc thêm

Ông Hoàng Nam Tiến: 'Thế hệ làm chủ AI là thế hệ lãnh đạo tương lai'

Ông Hoàng Nam Tiến: 'Thế hệ làm chủ AI là thế hệ lãnh đạo tương lai'
(PLVN) - Tại chương trình FPT Leader Talk ngày 30/10, ông Hoàng Nam Tiến - Phó chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học FPT nhấn mạnh trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) đang ảnh hưởng sâu sắc đến môi trường học tập và làm việc, người làm chủ được AI sẽ là những lãnh đạo tương lai.

Nhờ đâu Hoa sen Group đạt lợi nhuận sau thuế hơn 500 tỷ đồng?

Nhờ đâu Hoa sen Group đạt lợi nhuận sau thuế hơn 500 tỷ đồng?
(PLVN) - Công ty Cổ phần Tập đoàn Hoa Sen (HOSE: HSG) vừa công bố báo cáo tài chính hợp nhất niên độ tài chính (NĐTC) 2023-2024 (từ ngày 1/10/2023 đến ngày 30/9/2024). Theo đó, trong NĐTC 2023-2024, doanh thu hợp nhất đạt 39.272 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế hợp nhất đạt 510 tỷ đồng.

Vietnam Airlines – nâng cánh bay vì quyền bình đẳng giới

Vietnam Airlines cũng đã có nhiều hoạt động để lan tỏa thông điệp vì bình đẳng giới tới xã hội thông qua các hoạt động thiết thực
(PLVN) - Trong hành trình phát triển của Tổng công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines), không chỉ có sắc màu của bông sen vàng nổi bật giữa nền xanh, mà màu cam của chuyến bay “tô cam”, màu hồng của chuyến bay “heforshe” đã cho thấy những nỗ lực của Hãng hàng không quốc gia trong công cuộc chung tay kiến thiết một xã hội bình đẳng giới với nhiều hoạt động thiết thực, ý nghĩa, có giá trị lan tỏa mạnh mẽ.

Nữ CEO Phạm Thị Giang: Phụ nữ có quyền theo đuổi ước mơ của riêng mình

Bà Phạm Thị Giang - Giám đốc điều hành Công ty TNHH Đại lý Thuế Việt Luật (Ảnh: NVCC)
(PLVN) - Là một phụ nữ thành công, dành nhiều tâm huyết cho công việc nhưng doanh nhân Phạm Thị Giang – Giám đốc Đại lý Thuế Việt Luật - vẫn luôn biết cách vun vén chu đáo cho gia đình. Chị cho rằng phụ nữ hiện đại có quyền theo đuổi ước mơ và luôn ủng hộ họ làm những điều họ cảm thấy hạnh phúc.

longformTìm thấy “bếp nhà mình” ở Caseyai Coffee & Food

Tìm thấy “bếp nhà mình” ở Caseyai Coffee & Food
(PLVN) - Tôi lạc vào không gian Caseyai Coffee & Food của chị Cao Hồng Vân - nữ doanh nhân đất Mỏ - vào một ngày thu rất đẹp của Hà Nội. Nhưng quả thực, sau cánh cửa, Caseyai lại có sức lôi cuốn lạ kỳ bởi cảm giác yên ả, tĩnh lặng giữa thiên nhiên hoang sơ của đại dương…

Binh đoàn 12 - 'Đội quân công tác' ở Làng Nủ

Ngôi nhà sàn bê tông đầu tiên ở Làng Nủ được Binh đoàn 12 cất nóc hôm 22/10 (Ảnh: Quốc Hồng).
(PLVN) -Thiếu tướng Nguyễn Hữu Ngọc - Tư lệnh Binh đoàn 12/Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn (Bộ Quốc phòng) cho hay, sau 1 tháng khởi công xây dựng, ngày 22/10, Bộ đội Trường Sơn đã cất nóc xong ngôi nhà đầu tiên tại khu tái định cư Làng Nủ (xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai).

'Tướng trận' Sông Đà kể chuyện băng rừng, vượt sông vì dòng điện đất nước

Sông Đà 11 đã thi công 4 cột (mỗi cột cao 145 mét, trọng lượng 426 tấn) vượt sông Hồng và Sông Luộc, đoạn qua Nam Định, Thái Bình, Hải Dương.
(PLVN) - “Trên đỉnh cột cao bằng đỉnh của một tòa nhà 40 tầng, trời nắng, gió to; phía dưới, sông Hồng nước vẫn cuộn chảy… nhưng lính thợ Sông Đà vẫn hô “Quyết tâm!”, để chinh phục cho được điểm cao 145 mét dựng cột, kéo dây đưa điện ra miền Bắc”, kĩ sư Nguyễn Văn Dũng - Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Sông Đà 11 nhắc lại những ngày không thể quên trên công trường đường dây 500kV mạch 3 Quảng Trạch - Phố Nối.

Tổng công ty Khí Việt Nam nỗ lực chuyển đổi xanh

Tàu hỏa chở khí LNG từ Nam ra Bắc bằng đường sắt.
(PLVN) - Tổng Công ty Khí Việt Nam (PV GAS) là doanh nghiệp dẫn dắt thị trường khí Việt Nam, đang nỗ lực chuyển đổi mô hình sản xuất, kinh doanh từ “đen” sang “xanh” nhằm phát triển doanh nghiệp một cách bền vững, bảo vệ môi trường.

Để Việt Nam có nhiều doanh nghiệp 'sếu đầu đàn'

Để Việt Nam có nhiều doanh nghiệp 'sếu đầu đàn'
(PLVN) -  Hiệp hội Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa Việt Nam đã có những đề xuất, “hiến kế” để cộng đồng doanh nghiệp nước ta ngày thêm lớn mạnh, đóng góp nhiều hơn nữa cho sự nghiệp phát triển toàn diện nước Việt Nam.

Khơi thông ‘điểm nghẽn’ tiếp cận vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Phiên thảo luận
(PLVN) - Một trong những khó khăn lớn nhất các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp phải là vấn đề tiếp cận vốn và tiếp cận thị trường.  150 nhà quản lý, chuyên gia và lãnh đạo các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Nghệ An vừa tham gia Hội thảo thảo luận về các giải pháp hữu hiệu giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận vốn hiệu quả.

Doanh nhân Việt và khát vọng Việt Nam hùng cường

Doanh nhân Việt và khát vọng Việt Nam hùng cường
(PLVN) -  Vào dịp ngày doanh nhân Việt Nam (13/10) năm nay, cộng đồng doanh nhân đón tin vui khi tiến sĩ, tỉ phú Nguyễn Thị Phương Thảo cùng hai nữ doanh nhân khác được Tạp chí uy tín Fortune (Mỹ) vinh danh trong danh sách “Những người phụ nữ quyền lực nhất châu Á năm 2024".

Doanh nhân Tân cảng Sài Gòn “Vững vàng bứt phá - Vượt sóng vươn xa”

Phó Đô đốc Trần Thanh Nghiêm và ông Nguyễn Hữu Nam tặng hoa chúc mừng Ban Lãnh đạo Tổng công ty Tân cảng Sài Gòn
(PLVN) - Tối 11/10, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn tổ chức gặp mặt kỷ niệm 20 năm Ngày Doanh nhân Việt Nam (13/10/2004 - 13/10/2024); tổng kết 10 năm “Quỹ phụng dưỡng suốt đời Mẹ Việt Nam anh hùng, thân nhân liệt sỹ”. Phó Đô đốc Trần Thanh Nghiêm, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Tư lệnh Hải quân dự chúc mừng.