Xử lý nghiêm các hành vi xâm phạm quyền con người, quyền công dân

Trong đó, việc xử lý nghiêm các hành vi xâm phạm quyền con người, quyền cơ bản của công dân, nhất là các đối tượng yếu thế trong xã hội là một trong các nội dung được Bộ luật đặc biệt chú trọng.

Thực hiện khoản 2 Điều 14 Hiến pháp năm 2013: “Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng” và tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan chức năng trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, Chương “Các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người” của BLHS năm 2015 đã được bổ sung và gồm có 34 Điều (từ Điều 123 đến Điều 156).

Chương này bảo vệ quyền sống, quyền bất khả xâm phạm về sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, danh dự của con người. So với BLHS năm 1999, Chương này của BLHS năm 2015 tăng 3 điều và có nhiều điểm được sửa đổi, bổ sung cơ bản theo hướng bảo đảm xử lý nghiêm các hành vi xâm phạm quyền con người, quyền cơ bản của công dân, nhất là đối với các đối tượng yếu thế trong xã hội.

Trên cơ sở lựa chọn những nội đã được thực tiễn kiểm nghiệm, khẳng định là còn phù hợp nhằm tăng tính minh bạch, rõ ràng, BLHS năm 2015 đã lượng hóa nhiều tình tiết định tính trong Chương XII của BLHS năm 1999. Cụ thể, BLHS 2015 đã cụ thể hóa các tình tiết định tội, định khung có tính chất trừu tượng như “hậu quả nghiêm trọng”, “rất nghiêm trọng”, “đặc biệt nghiêm trọng”, “nhiều người”, “nhiều lần”… trong cấu thành của các tội phạm. Chương này đã thay cụm từ “thương tật” bằng cụm từ “tổn thương cơ thể” ở hầu hết các điều luật cho phù hợp với thực tiễn và phù hợp với các văn bản của cơ quan quản lý chuyên ngành (Thông tư 20/TT-BYT ngày 12/6/2014 quy định tỷ lệ tổn thương cơ thể sử dụng trong giám định pháp y, giám định tâm thần). Đồng thời bổ sung nhiều tình tiết định khung tăng nặng mới phù hợp với yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn đấu tranh phòng, chống nhóm tội phạm.

Thực tiễn thời gian qua có nhiều vụ việc người phạm tội gây thương tích cho nạn nhân bằng cách tạt axit. Qua giám định thương tích, có thể tỷ lệ thương tích không lớn nhưng hậu quả để lại cho nạn nhân là vô cùng nghiêm trọng, hủy hoại cuộc sống, tương lai của nạn nhân, gây đau đớn về thể xác và tinh thần cho họ và người thân trong suốt cuộc đời. Những hành vi này gây hoang mang, bức xúc và bất bình lớn trong nhân dân nhưng mức hình phạt đối với hành vi này không tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội khi căn cứ vào tỷ lệ thương tích của nạn nhân. Do vậy, BLHS năm 2015 đã sửa đổi, bổ sung một cách toàn diện tội Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134).

Theo đó, đã bổ sung tình tiết “Dùng axit nguy hiểm hoặc hóa chất nguy hiểm” và bổ sung tình tiết tăng nặng “phạm tội trong thời gian đang chấp hành hình phạt tù, đang bị áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào trường giáo dưỡng, cơ sở cai nghiện bắt buộc” đồng thời, thay từ “thương tật” bằng cụm từ “tổn thương cơ thể”. Điều 134 đã cụ thể hóa tình tiết “nhiều người”, “phạm tội nhiều lần”, “trẻ em” bằng các tình tiết “từ 2 người trở lên”, “phạm tội từ 2 lần trở lên”, “đối với 2 người trở lên”, “đối với người dưới 16 tuổi”; sửa đổi tình tiết “phụ nữ đang có thai” bằng tình tiết “phụ nữ mà biết là có thai” để khẳng định ý thức chủ quan của người phạm tội. Điều luật cũng đã bỏ tình tiết phạm tội nhiều lần đối với cùng một người.

Ngoài ra, Điều luật này cũng đã cụ thể hóa các tình tiết dẫn đến chết nhiều người hoặc trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng khác bằng các tình tiết cụ thể, rõ ràng hơn. Về hình phạt, để cá thể hóa hình phạt, điều luật đã chia nhỏ khung hình phạt cho hợp lý hơn (BLHS năm 1999 có 4 khung hình phạt, BLHS năm 2015 có 6 khung hình phạt) và rút ngắn khoảng cách khung hình phạt.