Xu hướng 'ẩm thực app' của người Việt

Người Việt chi 90 tỷ đồng mỗi ngày để gọi đồ ăn online

Báo cáo về thị trường giao đồ ăn 6 nước ASEAN của Momentum Works về tổng giá trị hàng hóa (GMV) gồm tất cả đơn hàng được tạo qua ứng dụng và gửi cho nhà hàng, cả các đơn hàng bị hủy và hoàn tiền. Theo đó, năm 2023, số tiền người Việt đặt đồ ăn trên các ứng dụng Grab, Shopee Food là khoảng 90 tỷ đồng một ngày.

Hai ứng dụng Grab và Shopee Food đang thống lĩnh thị phần gọi đồ ăn giao tận nhà tại Việt Nam. Trong đó, Grab đứng đầu, chiếm 47% thị phần đặt đồ ăn giao tận nhà. Shopee Food chiếm 45% thị phần, 8% còn lại là qua BaeMin (đã dừng hoạt động tại Việt Nam từ cuối 2023) và GoJek. Giá trị đơn hàng đặt qua các ứng dụng tại Việt Nam năm ngoái tăng 30% so với năm trước đó, là mức tăng nổi bật so với các nước trong khu vực.

Năm 2022, theo báo cáo của Momentum Works, số tiền người Việt đặt đồ ăn trên các ứng dụng là 1,1 tỉ USD. Sự thay đổi lớn về thói quen sử dụng các ứng dụng đặt đồ ăn trực tuyến của người Việt bắt đầu tăng khi đại dịch COVID-19 bắt đầu năm 2020 khi dịch vụ ăn uống truyền thống gặp khó khăn do hạn chế về di chuyển. Và khi đã trở thành thói quen thì kể cả khi các hạn chế được dỡ bỏ vào năm 2022, cuộc sống dần trở lại bình thường, dịch vụ giao đồ ăn trực tuyến vẫn tiếp tục phát triển và trở thành ngành công nghiệp tỉ đô.

Không chỉ ở các thành phố lớn như TP HCM, Hà Nội, người dùng tại các tỉnh, thành nhỏ cũng bắt đầu chuyển sang sử dụng nền tảng số cho các nhu cầu gọi đồ ăn, thức uống trực tuyến. Năm 2022, tại Quảng Nam, số người dùng ShopeeFood đã tăng gấp đôi so với năm trước.

Với đà tăng trưởng này, dự kiến quy mô của thị trường dịch vụ đặt đồ ăn trực tuyến Việt Nam sẽ đạt 2,7 tỉ USD đến năm 2025, con số toàn cầu là 1,45 ngàn tỉ USD.

Ai thích “ăn qua app”?

Mua đồ ăn qua app làm phát sinh nguồn rác thải khổng lồ. (Ảnh minh họa - Nguồn: Ad VN)

Đại diện các nền tảng số gọi đồ ăn cho biết, lượng người dùng tích cực nhất trên các nền tảng này thường ở độ tuổi từ 18 - 22, với số lượng đơn đặt hàng luôn tăng trưởng đáng kể, vì họ có thể nhanh chóng tìm kiếm món ăn ngon tại các nhà hàng yêu thích, có nhiều lựa chọn đa dạng, đồng thời so sánh giá cả. Nhờ các chương trình ưu đãi và mã khuyến mãi, khách hàng không chỉ tiết kiệm chi phí mà cả thời gian di chuyển để thưởng thức bữa ăn.

Theo đại diện các nền tảng số, trong danh mục đồ ăn, đa số các món ăn được đặt nhiều nhất là các món thuần Việt như cơm, các món sợi, bún khô. Trong đó, món cơm Việt Nam kết hợp với đa dạng các loại đồ ăn, đặc biệt là với gà, được ưa chuộng nhất tại cả TP HCM và Hà Nội. Về sự khác biệt ở hai miền, món ăn Hàn Quốc lọt vào danh sách các món ăn được đặt nhiều nhất ở TP HCM, trong khi ở Hà Nội là món bánh mì truyền thống.

Trao đổi với truyền thông, T.L - nữ sinh viên Gen Z của một trường đại học ở TP HCM cho biết, hầu hết thời gian trong ngày, cô đi học hoặc làm thêm, nên ăn ở nhà trở thành điều xa xỉ. Trong tuần, nữ sinh viên thường chỉ có hai buổi tối cuối tuần là có thể ăn ở nhà. Còn lại, cô gọi đồ ăn bên ngoài hoặc đến hàng quán.

Bắt đầu sử dụng ứng dụng đặt thức ăn từ năm lớp 9 và đặt hàng nhiều nhất vào những năm cấp 3, T.L cho biết thói quen này hình thành do cô học bán trú khi suất ăn không đa dạng, trong khi có thể đặt đồ ăn bên ngoài với nhiều lựa chọn hơn.

Thói quen đặt đồ ăn online khiến chi phí ăn uống của T.L chiếm khoảng 30% tổng chi tiêu hằng tháng, ở mức từ 2 - 2,5 triệu đồng, là khá tốn kém so với thu nhập của cô. Bên cạnh tốn kém, nhiều lúc món ăn không như mong đợi. Khi thấy món ăn không đẹp hoặc có vẻ kém vệ sinh, T.L cho biết sẽ bỏ đi chứ không ăn. “Mình cũng dự định lên kế hoạch chi tiêu, hạn chế ăn bên ngoài bằng cách mang cơm theo, nhưng nhiều lúc không tiện. Mình không có thời gian, lười và cảm thấy việc mang đồ ăn theo rất rườm rà, lỉnh kỉnh” - cô giải thích.

Đặt đồ ăn oline - cần quan tâm gì?

Người Việt chi 90 tỷ đồng mỗi ngày để gọi đồ ăn online. (Ảnh minh họa - Nguồn: Mybest)

Cũng như T.L, nhiều tín đồ “ăn online” khác đều biết rõ việc ăn bên ngoài sẽ không tiết kiệm được, nhưng không thể. Cạnh đó vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm cũng không ổn, nhiều lúc phải “nhắm mắt cho qua”.

Trao đổi với truyền thông, bác sĩ Nguyễn Hoài Thu - Viện Y học ứng dụng Việt Nam cho biết, việc đặt đồ ăn qua các ứng dụng trực tuyến có nhiều ưu điểm nhưng cũng có một số vấn đề cần quan tâm.

Thứ nhất là chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm. Bởi không phải gian hàng nào bán thực phẩm trên các ứng dụng online cũng bảo đảm các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm. Bên cạnh đó, khi vận chuyển, nếu gặp cảnh tắc đường giờ cao điểm hay mưa gió thì thời gian giao hàng thường kéo dài. Nếu shipper không có dụng cụ chuyên chở bảo đảm vệ sinh thì thực phẩm có nguy cơ bị nhiễm khuẩn rất cao. Đồng thời, các dụng cụ chứa đựng thực phẩm ăn liền thường là hộp xốp, hộp nhựa. Nếu đựng thức ăn nóng, nhiều dầu mỡ hoặc đồ ăn chua, mặn… thì một số hóa chất từ nhựa, hộp xốp sẽ thôi nhiễm vào thực phẩm, gây ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe người sử dụng.

Vấn đề thứ hai, đó là dinh dưỡng. Các đồ ăn, thức uống được bán online đa số dựa trên thị hiếu của giới trẻ, giàu năng lượng nhưng lại nghèo nàn về dinh dưỡng và không đáp ứng được tiêu chí bảo đảm cơ cấu bữa ăn hợp lý và cân đối giữa các nhóm thực phẩm. Để tạo cảm giác ngon miệng cho thực khách, các món ăn này thường rất nhiều dầu mỡ, đặc biệt là các chất béo xấu, hàm lượng muối, hàm lượng đường rất cao. Khi sử dụng các đồ ăn kiểu này thường xuyên thì nguy cơ dẫn đến thừa cân béo phì cũng như các bệnh liên quan đến vấn đề rối loạn chuyển hóa sẽ tăng cao.

Mặt khác, khi những bữa ăn gia đình dần vắng bóng, thay vào đó là những suất ăn đặt sẵn, mỗi người tiện đâu ăn đấy thì cũng ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống của mỗi người. “Khi chúng ta không quan tâm đến dinh dưỡng qua mỗi bữa ăn, lâu dần sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như tạo nên những thói quen không tốt. Một số khảo sát cho thấy, khi đặt đồ ăn sẵn qua mạng nhiều hơn thì thói quen vận động hay là tham gia các hoạt động ngoài trời cũng giảm đi đáng kể. Bên cạnh đó, đối với người Việt, bữa ăn còn là khoảng thời gian kết nối, chia sẻ và tâm tình giữa các thành viên trong gia đình. Khi các ông bố, bà mẹ trẻ lười vào bếp và có thói quen đặt đồ ăn sẵn qua app, thì điều đó cũng sẽ ảnh hưởng đến lối sống của thế hệ tương lai” - bác sĩ Hoài Thu phân tích.

Theo Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, hộp xốp được sản xuất từ nhựa polystyrene (PS) là vật liệu an toàn nhưng có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng. Do vậy, đối với người tiêu dùng chỉ sử dụng hộp xốp chứa đựng, bảo quản thực phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, bảo đảm đúng các quy định về an toàn thực phẩm. Sử dụng hộp xốp theo đúng hướng dẫn, khuyến cáo của nhà sản xuất. Hộp xốp sản xuất từ PS chỉ dùng để chứa đựng, bảo quản thực phẩm đối với thực phẩm có nhiệt độ dưới 70oC. Ngoài ra, các loại hộp xốp chỉ nên dùng một lần và tạm thời, không dùng hộp xốp để chứa đựng và bảo quản thực phẩm trong thời gian dài ngày. Đặc biệt, không dùng hộp xốp chứa đựng các loại thức ăn, đồ uống đang nóng, thức ăn có nhiều mỡ, dầu ăn, nước sôi, đồ chua như dưa muối, salad trộn giấm, nước chanh,...

Mua đồ ăn qua app làm phát sinh nguồn rác thải khổng lồ

Hiện chưa có một thống kê đầy đủ nào về tình hình rác thải bao bì trên toàn cầu, nhưng theo trang Takeaway Packaging, ở quy mô toàn cầu, một chuỗi thức ăn nhanh nổi tiếng như McDonald trong mỗi phút sẽ tạo ra khoảng 3 tấn rác bao bì, gần 2 triệu tấn mỗi năm. Báo cáo về tình trạng rác thải bao bì của Nghị viện Châu Âu công bố trên trang web của cơ quan này vào tháng 3/2023 cho biết trong các năm 2009 - 2020 tổng lượng rác bao bì thải ra đã tăng 20% (tương đương mức tăng 13 triệu tấn) tại EU. Cụ thể, năm 2020, lượng rác bao bì là 79 triệu tấn (tương đương 177kg/người, so với mức trung bình 150kg/người vào năm 2009). Giấy và bìa các tông chiếm tỉ lệ lớn nhất trong các loại vật liệu bao bì (41%), kế đó là nhựa (19,5%), thủy tinh (19%), gỗ (15%) và kim loại (5%). Hai loại vật liệu bao bì có xu hướng tăng trưởng cao nhất kể từ năm 2009 tại EU là nhựa (tăng 27%) và giấy, bìa các tông (tăng 25%).

Tại Anh, mỗi năm ước tính khoảng 2,2 triệu tấn rác nhựa có nguồn gốc từ bao bì đóng gói đồ ăn giao nhanh được thải ra. Tại Hàn Quốc, nghiên cứu công bố trên trang Science Direct nhận thấy doanh số bán đồ ăn online đã tăng trưởng trung bình 85% trong vòng bốn năm tính tới năm 2020, đạt 14,3 tỉ USD doanh thu vào năm 2020, với khoảng 2,1 tỉ hộp đồ ăn làm từ nhựa đã được sản xuất cùng năm đó.