Xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại TP Hồ Chí Minh: Cần thể chế pháp lý minh bạch, thị trường vốn phát triển đa tầng

Cơ hội định vị “hub” tài chính mới trong khu vực

Trong bối cảnh toàn cầu hóa tài chính, việc hình thành các TTTCQT không chỉ mang ý nghĩa thúc đẩy sự phát triển của ngành dịch vụ tài chính mà còn góp phần nâng cao vị thế quốc gia trên bản đồ kinh tế toàn cầu. Các TTTCQT thành công tại Singapore, Hong Kong, Thượng Hải hay Bangkok đã chứng minh vai trò động lực của tài chính quốc tế đối với quá trình hội nhập, thu hút đầu tư và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Đối với Việt Nam, sự kiện Quốc hội thông qua Nghị quyết 222/2025/QH15 về việc xây dựng TTTCQT tại TP Hồ Chí Minh và Đà Nẵng đánh dấu một bước ngoặt quan trọng. Đây không chỉ là quyết tâm chính trị nhằm nâng tầm hệ thống tài chính, mà còn là cơ hội để Việt Nam định vị mình như một “hub” tài chính mới trong khu vực. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa các TTTCQT ở châu Á, việc học hỏi kinh nghiệm quốc tế và gắn kết với cơ sở lý luận từ các nghiên cứu học thuật trong và ngoài nước là điều kiện tiên quyết để hình thành định hướng phát triển bền vững.

Hiện Việt Nam chưa có một TTTCQT đạt chuẩn; các hoạt động tài chính tập trung tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh nhưng vẫn còn phân tán và thiếu kết nối quốc tế. Thị trường vốn, bao gồm chứng khoán và trái phiếu, đã phát triển nhanh trong hai thập kỷ qua nhưng vẫn hạn chế về chiều sâu so với các nền kinh tế ASEAN khác. Hệ thống ngân hàng vẫn là kênh cung ứng vốn chủ đạo; tín dụng đối với khu vực tư nhân chiếm hơn 130% GDP (BIS, 2022), phản ánh sự phụ thuộc lớn vào ngân hàng trong khi thị trường vốn chưa cân bằng.

Một trong những thách thức lớn là khung pháp luật và thể chế tài chính tại Việt Nam vẫn còn phân tán và thiếu tính minh bạch so với các chuẩn quốc tế; ví dụ, lĩnh vực fintech thường gặp khó trong việc tiếp cận vốn và bị hạn chế trong khung pháp lý hoạt động.

Cùng lúc đó, nguồn nhân lực tài chính chất lượng cao vẫn chưa đủ để đáp ứng yêu cầu của các dịch vụ mới như fintech, quản trị rủi ro hay sản phẩm phái sinh; báo cáo từ Dai Nam University trích dẫn các nghiên cứu cho thấy Việt Nam đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực trong lĩnh vực này.

Việt Nam cũng đang phải cạnh tranh mạnh mẽ với các TTTCQT trong khu vực, khi TP Hồ Chí Minh mới đây đã nổi lên trong bảng xếp hạng Global Financial Centres Index (GFCI) nhưng vẫn đứng sau Bangkok, Singapore và các trung tâm khác về nhiều tiêu chí.

Bài học từ Singapore, Hong Kong, Thượng Hải và Bangkok cho thấy rằng, một TTTCQT không thể hình thành trong thời gian ngắn, mà đòi hỏi sự kiên định chính sách, tính nhất quán thể chế và khả năng hội nhập linh hoạt.

Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy, không có một mô hình duy nhất áp dụng thành công cho mọi quốc gia trong xây dựng trung tâm tài chính quốc tế. Mỗi nền kinh tế đều dựa vào điều kiện lịch sử, thể chế và vị thế riêng để định hình chiến lược. Tuy nhiên, qua nghiên cứu so sánh Singapore, Hong Kong, Thượng Hải và Bangkok, có thể khẳng định rằng sự thành công đều gắn liền với năm yếu tố then chốt: Thể chế pháp lý minh bạch, thị trường vốn phát triển đa tầng, nguồn nhân lực chất lượng cao, chiến lược kết nối khu vực – toàn cầu, và mức độ hội nhập đồng bộ giữa tài chính với các chính sách kinh tế vĩ mô khác. Đối với Việt Nam, các yếu tố này cần được chuyển hóa thành định hướng hành động cụ thể.

 Những giải pháp bền vững

Trước hết, về thể chế, Việt Nam cần xây dựng một cơ chế pháp lý mang tính tiên phong, không chỉ tuân thủ mà còn tiệm cận các chuẩn mực quốc tế. Điều này bao gồm việc áp dụng chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS), chuẩn an toàn vốn Basel III, cũng như thiết lập một cơ chế giải quyết tranh chấp quốc tế tương tự như Tòa án Thương mại Quốc tế Singapore. Một khung pháp lý dự đoán được và minh bạch sẽ là điều kiện tiên quyết để thu hút các tập đoàn tài chính đa quốc gia đến hoạt động.

Về thị trường vốn, Việt Nam cần đa dạng hóa các kênh huy động vốn song hành với hệ thống ngân hàng. Kinh nghiệm từ Singapore và Hong Kong cho thấy sự cân bằng giữa thị trường cổ phiếu, trái phiếu, sản phẩm phái sinh và các nền tảng fintech đã giúp nâng cao chiều sâu tài chính. Đặc biệt, việc phát triển các công cụ tài chính xanh và bền vững sẽ giúp Việt Nam đón đầu xu thế toàn cầu, đồng thời đáp ứng nhu cầu vốn khổng lồ cho quá trình chuyển đổi năng lượng.

Còn về nhân lực, không thể hình thành một TTTCQT nếu thiếu một đội ngũ chuyên gia đạt chuẩn toàn cầu. Việt Nam cần có chính sách đặc thù nhằm thu hút nhân tài quốc tế, đồng thời nâng cấp chương trình đào tạo trong nước theo hướng hội nhập. Các chứng chỉ nghề nghiệp quốc tế như CFA, ACCA, FRM cần được khuyến khích rộng rãi. Việc hợp tác đào tạo giữa đại học Việt Nam với các định chế tài chính và trường ĐH quốc tế sẽ tạo ra nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của thị trường.

Cuối cùng, về hội nhập đồng bộ, xây dựng TTTCQT không chỉ là câu chuyện của ngành tài chính, mà phải được đặt trong mối liên kết tổng thể với chính sách thương mại, đầu tư, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững. Chỉ khi các chính sách này được kết hợp nhịp nhàng, Việt Nam mới có thể tận dụng tối đa dòng vốn quốc tế và gia tăng tính cạnh tranh trong dài hạn…