Tại phiên họp, các đại biểu đã nghe báo cáo, xem xét các dự thảo 4 chuyên đề thành phần được Ban Chỉ đạo Trung ương xây dựng Đề án “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền (NNPQ) xã hội chủ nghĩa (XHCN) Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” phân công cho Đảng đoàn Quốc hội (QH) chủ trì triển khai.
Cụ thể bao gồm: chuyên đề về “Chiến lược xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật đến năm 2023, định hướng đến năm 2045 đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện NNPQ XHCN Việt Nam”; chuyên đề về “Đổi mới tổ chức, nâng cao chất lượng hoạt động của QH đáp ứng yêu cầu xây dựng hoàn thiện NNPQ XHCN Việt Nam”; chuyên đề về “Hoàn thiện cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền tư pháp và giữa các cơ quan, tổ chức trong hoạt động tư pháp đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện NNPQ XHCN Việt Nam”; chuyên đề về “Hoàn thiện cơ chế bảo vệ Hiến pháp đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện NNPQ XHCN Việt Nam”.
Tại phiên họp, Chủ tịch QH Vương Đình Huệ - Trưởng Ban Chỉ đạo đánh giá cao sự chuẩn bị công phu, nghiêm túc của các Tiểu ban, cơ bản bám sát kế hoạch, tiến độ của Ban Chỉ đạo Trung ương và của Đảng đoàn QH. Trong điều kiện phải giãn cách xã hội để phòng, chống dịch Covid-19 nhưng các Tiểu ban đã tổ chức được nhiều hoạt động, với nhiều cách làm phù hợp để tham vấn, huy động các nhà khoa học, các chuyên gia tham gia nghiên cứu, đóng góp xây dựng các chuyên đề.
Ban Chỉ đạo của Đảng đoàn QH đánh giá cao nội dung, chất lượng của các chuyên đề, cơ bản đảm bảo về cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn, cơ sở chính trị và các định hướng, giải pháp, kiến nghị trong thời gian tới. Với cách làm này, Chủ tịch QH cho rằng, kết quả các chuyên đề sẽ đáp ứng được yêu cầu của Ban Chỉ đạo của Đảng đoàn QH cũng như Ban Chỉ đạo Trung ương.
Chủ tịch QH chỉ rõ một số nguyên tắc chung mà 4 chuyên đề cần tiếp tục rà soát, quán triệt. Trong đó, NNPQ là giá trị chung của nhân loại. Mô hình NNPQ XHCN Việt Nam vừa mang các giá trị phổ quát của nhân loại vừa có nét đặc thù của “định hướng XHCN”. Do đó, các Tiểu ban cần tiếp tục rà soát, thể hiện rõ các nguyên tắc này, bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo, các quan điểm, chủ trương lớn của Đảng.
Cùng với đó, các Tiểu ban tiếp tục đôn đốc, bám sát kế hoạch, tiến độ, tăng cường công tác phối hợp, kết nối thông tin giữa các tiểu ban của Đảng đoàn QH cũng như với các cơ quan khác được phân công xây dựng các chuyên đề thuộc Đề án “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện NNPQ XHCN Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” để bảo đảm tính kế thừa, đồng bộ, thống nhất trong tổng thể chung của Đề án.
Đánh giá cao chuyên đề về “Hoàn thiện cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền tư pháp và giữa các cơ quan, tổ chức trong hoạt động tư pháp đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện NNPQ XHCN Việt Nam”, Chủ tịch QH cũng lưu ý, phạm vi của chuyên đề này không nghiên cứu sâu về chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan, nhưng phải theo nguyên lý: để kiểm soát được quyền lực thì trước hết phải hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy nhằm kiểm soát ngay từ bên trong, tức là kiểm soát nội bộ ở từng cơ quan để tránh lạm quyền ngay từ quá trình thực thi nhiệm vụ.
Pháp luật chuyên ngành rất “ngại” việc quy định chức năng, nhiệm vụ vì có thực tế là cứ quy định chức năng, nhiệm vụ lại phát sinh tổ chức, bộ máy. Tuy nhiên, Chủ tịch QH cho rằng, chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy là hai vấn đề khác nhau, việc hoàn thiện hệ thống pháp luật cần phân định rành mạch chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan và chú trọng, tăng cường cơ chế kiểm soát nội bộ.
Cơ chế phân công, phối hợp cũng phải có quy định pháp luật rõ ràng, nếu vi phạm thì có chế tài gì, bảo đảm công khai, minh bạch trong quá trình thực hiện. Cùng với các cơ chế kiểm soát nội bộ, kiểm soát việc thực hiện quyền lực của các cơ quan nhà nước khác, Chủ tịch QH đề nghị tiếp tục rà soát, nghiên cứu cơ chế kiểm soát quyền lực của các thiết chế khác trong hệ thống chính trị như: kiểm tra, giám sát của Đảng, các tổ chức chính trị xã hội, giám sát, phản biện của nhân dân.
