Những trường hợp tử vong sau nhiều năm bị chó dại cắn
Tại Việt Nam đã ghi nhận rất nhiều trường hợp tử vong do bị chó dại, mèo dại cắn. Thông thường, thời gian ủ bệnh dại diễn ra từ vài ngày đến vài tháng, còn thời gian phát bệnh cho đến khi tử vong là 2 - 10 ngày. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp thời gian ủ bệnh sẽ kéo dài đến vài năm.
Tháng 10/2021, Cao Bằng ghi nhận một trường hợp tử vong sau hai năm bị chó dại cắn. Nạn nhân là một cô gái 18 tuổi, sau khi bị chó cắn không đi tiêm vaccine phòng dại. Thời gian phát bệnh đến tử vong chỉ trong 2 ngày.
Mới đây nhất là trường hợp người phụ nữ 44 tuổi trú tại Bắc Kạn tử vong sau khi bị chó dại cắn cách đây 4 năm và cũng không được tiêm phòng vaccine dại.
Đặc thù của bệnh dại là thời gian ủ bệnh dài và phát hiện bệnh muộn tùy tình trạng vết cắn. Hai bệnh nhân nêu trên phát dại sau 2 và 4 năm, khi đó, vết thương do chó cắn đã liền sẹo, thậm chí nhiều người quên từng bị chó cắn.
Theo các chuyên gia Cục Y tế dự phòng, thường thời gian ủ bệnh dại ở người từ 2-8 tuần, có thể ngắn khoảng 10 ngày hoặc dài trên một năm hoặc hai năm. Thời gian ủ bệnh phụ thuộc vào số lượng virus xâm nhập vào cơ thể, sự nặng nhẹ của vết thương, khoảng cách xa gần từ vết thương đến não bộ. Vết thương nặng, gần thần kinh trung ương thì thời gian ủ bệnh ngắn.
Ví dụ, nếu chó dại cắn ở vùng đầu, mặt, cổ..., gần hệ thần kinh trung ương thì thời gian ủ bệnh ngắn, còn nếu cắn ở vị trí tay, chân thì sẽ lâu phát bệnh hơn. Hai trường hợp trên có thể là do vị trí cắn xa hệ thần kinh trung ương nên thời gian ủ bệnh kéo dài đến vài năm.
Quan niệm sai lầm về bệnh dại
Hiện tại chưa có thuốc chữa được bệnh dại. Khi triệu chứng xuất hiện, người nhiễm virus dại có nguy cơ tử vong gần như 100%.
Theo thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Ngọc Anh Tuấn, Điều hành Trung tâm xét nghiệm Y sinh học lâm sàng và dịch vụ Khoa học kỹ thuật (Viện Pasteur TP HCM), hầu hết người tử vong vì bệnh dại là do không tiêm vaccine phòng ngừa sau khi bị động vật cắn, cào, liếm lên vùng da bị tổn thương.
Tại Việt Nam, từ đầu năm đến hết tháng 9-2022, cả nước ghi nhận 40 ca tử vong do bệnh dại, trong đó Bến Tre là địa phương đứng đầu với 11 ca tử vong. Theo Bộ Y tế, trong hai năm 2020 - 2021, bệnh dại có xu hướng tăng rõ rệt tại các tỉnh khu vực Tây Nguyên và miền Nam. Thời gian xảy ra rải rác vào các tháng trong năm, cao hơn vào các tháng nắng nóng (từ tháng 5 đến tháng 8).
Người dân thường nghĩ rằng chó mèo đã tiêm phòng rồi thì không sao, hoặc có thói quen theo dõi động vật cắn trước, nếu có vấn đề gì mới đến cơ sở y tế để tiêm phòng. Đây là các quan niệm không đúng vì tiêm ngừa dại là đặc biệt cần thiết, tiêm càng sớm càng tốt ngay sau khi bị động vật cắn.
"Tâm lý sợ tác dụng phụ của vaccine dại cũng là một rào cản khiến người dân ngại đi tiêm phòng sau khi phơi nhiễm. Tuy nhiên, vaccine dại thế hệ mới được sản xuất bằng công nghệ mới là công nghệ tế bào và đã được kiểm tra với các quy trình chặt chẽ, đảm bảo tính an toàn cho người tiêm và không có gì phải lo lắng về các tác dụng phụ của vaccine", bác sĩ Tuấn nhấn mạnh.
Phòng bệnh dại như thế nào?
Chuyên gia khuyến cáo, người dân cần thực hiện phối hợp nhiều biện pháp phòng bệnh dại, bao gồm: cảnh giác với động vật có nguy cơ lây bệnh dại; chích ngừa dại cho chó, mèo…; phòng bệnh trước tiếp xúc ở các đối tượng nguy cơ cao và phòng bệnh dại sau tiếp xúc.
Phòng bệnh dại sau khi tiếp xúc với động vật nghi dại/bị dại/mất theo dõi, được chia thành 3 nhóm.
Nhóm 1: Sờ, cho động vật ăn hoặc bị liếm trên da lành. Đây là nhóm không tiếp xúc và không cần dự phòng
Nhóm 2: Vết cắn trên da trần (chưa xuyên thấu da) hoặc vết xây xát nhỏ trên da không chảy máu. Đây là nhóm ít nghiêm trọng. Người bị cắn cần xử trí vết thương đúng cách và lập tức tiêm vaccine phòng dại. Ngưng tiêm nếu con vật vẫn khỏe mạnh sau 10 ngày theo dõi hoặc được xét nghiệm là không nhiễm virus dại.
Nhóm 3: Có một hoặc nhiều vết cắn xuyên thấu da hoặc liếm trên da bị tổn thương; Dính nước bọt trên niêm mạc (liếm) hoặc có các tiếp xúc với dơi. Theo bác sĩ Thủy, đây là nhóm nghiêm trọng.
Khi đó, người bị con vật cắn/liếm lập tức xử trí vết thương đúng cách, tiêm ngay vaccine và huyết thanh kháng dại (ngưng tiêm nếu con vật vẫn khỏe mạnh sau 10 ngày theo dõi hoặc được xét nghiệm là không nhiễm virus dại).
Cách xử trí đúng cách với vết thương do chó, mèo... gây ra, cụ thể như sau:
- Rửa ngay vết thương với xà phòng và dưới vòi nước chảy liên tục trong 10-15 phút. Nếu không có xà phòng, có thể rửa bằng nước sạch dưới vòi nước chảy liên tục 15 phút. Đây là phương pháp sơ cứu hiệu quả nhất để chống lại bệnh dại.
- Vết thương sau khi rửa bằng nước cần được rửa kỹ với cồn 70% hoặc cồn i-ốt, nếu có.
- Đưa ngay bệnh nhân đến cơ sở y tế để điều trị càng sớm càng tốt.
Người bị chó mèo cắn, cào, tuyệt đối không được:
- Đi lấy nọc, đắp thuốc nam, hoặc đắp lá cây, bã cà phê, ớt bột, nước ép , nhựa cây… lên vết thương.
- Rạch hoặc làm dập nát thêm vết thương. Không nên khâu kín vết thương. Trường hợp bắt buộc phải khâu thì nên trì hoãn hoặc chỉ nên khâu ngắt quãng/bỏ mũi.
