“Vụ trộm” bất thường
Cho đến nay, Richard Milhous Nixon vẫn là một trong những chính trị gia nổi bật nhất thế kỷ 20. Sự nghiệp dài hơi của ông bắt đầu từ năm 1947, khi ông được bầu vào Hạ viện Mỹ. Bước tiến nọ nối tiếp tiến bộ kia, năm 1952, Nixon được chọn là cấp phó đồng hành cùng ông Dwight Eisenhower trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng.
Liên minh Eisenhower - Nixon thành công, Nixon trở thành phó tổng thống Mỹ. Giữ chức này trong tám năm liên tục, đến năm 1960, ông được chọn làm đại diện của đảng Cộng hòa ra tranh cử tổng thống.
Song tại cuộc bầu cử đó, Nixon đã thất bại trước ứng viên John F. Kennedy của đảng Dân chủ và phải mất tám năm sau mới có cơ hội “phục thù”. Ra tranh cử trong bối cảnh chính trường Mỹ đang hỗn độn vì hai vụ ám sát chính khách liên tiếp xảy ra, Nixon đã giành được chiến thắng sít sao trước đối thủ, trở thành tổng thống thứ 37 của nước Mỹ. Ngày 20/1/1969, ông chính thức tuyên thệ nhậm chức.
Nắm quyền điều hành ở giai đoạn nước Mỹ đã qua thời kỳ thịnh vượng kéo dài sau Chiến tranh thế giới II và bắt đầu bước vào giai đoạn lạm phát và đặc biệt là nước Mỹ lún sâu vào cuộc chiến tranh phi nghĩa ở Việt Nam nhưng Nixon vẫn đã khéo léo chống chọi được hết nhiệm kỳ. Năm 1972, ông ra tái tranh cử nhiệm kỳ thứ hai.
Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 1972 diễn ra trong bối cảnh môi trường chính trị nước Mỹ đang đầy rẫy sự đối địch. Thêm vào đó, nước này cũng đang chia rẽ sâu sắc vì cuộc chiến ở Việt Nam. Vì vậy, nhóm cố vấn của Nixon cho rằng họ cần phải thực hiện một chiến dịch vận động tranh cử thật mạnh mẽ mới có cơ hội giành chiến thắng, không từ việc có thể phải phạm pháp.
Bê bối Watergate bắt đầu vào rạng sáng 17/6/1972, khi cảnh sát Mỹ bắt giữ năm người đàn ông đang đột nhập vào văn phòng của Ủy ban quốc gia đảng Dân chủ ở khu văn phòng Watergate tại Washington. Trong số đồ đạc của toán người, các điều tra viên phát hiện một số thiết bị nghe lén và đặc biệt là mảnh giấy ghi số liên lạc của một số thành viên trong Ủy ban vận động tái tranh cử của Tổng thống Nixon.
Tuy nhiên, Nhà Trắng đã nhanh chóng bác bỏ sự liên quan đến vụ việc. Trong bài phát biểu trước dân chúng Mỹ vào tháng 8/1972, Tổng thống Nixon tiếp tục khẳng định sự vô can của Nhà Trắng trong “vụ trộm” ở Watergate.
Hầu hết cử tri Mỹ lúc bấy giờ tin vào tổng thống. Vì vậy, tại cuộc bầu cử diễn ra vào tháng 11 cùng năm, Nixon đã tái đắc cử với một chiến thắng vang dội. Tháng 1/1973, khi Nixon nhậm chức, toán năm “tên trộm” cũng đã nhận tội đột nhập và trộm cắp.
“Kẻ trộm” được gửi 25 ngàn USD
Mọi việc có lẽ đã khép lại tại đó nếu không có chuyện các nhà báo và điều tra viên của Quốc hội Mỹ đã ghép nối các dữ kiện trong vụ đột nhập ở Watergate và phát hiện Nhà Trắng không thể nói không liên quan đến vụ việc.
Hai phóng viên trẻ của tờ Washington Post là Bob Woodward và Carl Bernstein với sự hỗ trợ của một nguồn tin giấu tên, về sau được xác định là điệp viên FBI Mark Felt, đã phát hiện được một tình tiết vô cùng quan trọng: Trong số những “tên trộm” đã bị bắt giữ có cựu nhân viên CIA James W. McCord, khi đó đang là điều phối an ninh cho chiến dịch tái tranh cử của Nixon.
Các nhà báo cũng phát hiện ra rằng, chỉ vài ngày sau vụ trộm, chiến dịch vận động tranh cử của tổng thống đã gửi 25.000 USD vào tài khoản của một trong những “tên trộm”. Không chỉ thế, nhóm nhà báo còn phát hiện ra Bộ trưởng Tư pháp John Mitchell đã được giao kiểm soát một quỹ bí mật chuyên chi tiền để do thám và dùng các “trò bẩn” nhằm vào các ứng viên tổng thống đảng Dân chủ nhằm ngăn họ đe dọa đến vị trí của Nixon.
Hàng loạt bài báo có nội dung “bom tấn” đó được công bố đã khiến giới chức Mỹ không thể khoanh tay đứng nhìn. Tháng 2/1973, Thượng viện Mỹ thành lập một ủy ban do Thượng nghị sỹ Sam Ervin đứng đầu để điều tra về các sự kiện xung quanh vụ Watergate cũng như các cáo buộc ủy ban vận động tái cử của tổng thống Nixon đã tiến hành hoạt động do thám chính trị, phá hoại.
FBI cũng vào cuộc. Quãng thời gian từ tháng 3 - 4/1973 là thời điểm những hành vi nhằm che giấu sai phạm của Nixon bắt đầu bị phanh phui.
Tháng 3/1973, Thẩm phán John Sirica, Chánh án trong phiên tòa xét xử năm “tên trộm”, công bố một bức thư do McCord viết, trong đó McCord nói rằng các quan chức ở Nhà Trắng đã gây áp lực buộc mình và những bị cáo khác trong vụ việc phải nhận tội. Khi bê bối dần lớn hơn, Nixon và các cố vấn còn bị tình nghi lạm quyền và cản trở công lý khi âm mưu chỉ đạo CIA cản trở cuộc điều tra của FBI về vụ việc.
Đến ngày 20/4 cùng năm, quyền Giám đốc FBI L. Patrick Gray từ chức sau khi thừa nhận dưới sự thúc ép của các cố vấn của Tổng thống Nixon đã hủy bằng chứng trong vụ Watergate. Mười ngày sau, bốn quan chức hàng đầu của Tổng thống cũng từ bỏ vị trí của mình, bao gồm Chánh văn phòng H.R. Haldeman; Trợ lý các vấn đề đối nội John Ehrlichman; Bộ trưởng Tư pháp Richard Kleindienst và cố vấn Tổng thống John Dean.
Giằng co và từ bỏ
Từ ngày 17/5/1973, Ủy ban của Thượng viện Mỹ bắt đầu tiến hành các phiên điều trần được truyền hình trực tiếp để làm rõ vụ việc. Một tháng sau đó, John Dean, cố vấn của tổng thống, thừa nhận Nhà Trắng đang che giấu các sai phạm và rằng cá nhân ông Nixon có liên quan đến việc chi tiền cho “nhóm trộm” và việc lập kế hoạch đột nhập Watergate.
Ba tuần sau, lại thêm một cố vấn khác của Nixon tiết lộ Tổng thống đã yêu cầu lắp các thiết bị nghe lén vào Phòng bầu dục từ mùa xuân năm 1971. Người này cho biết, hầu hết các cuộc thảo luận tại khu vực này kể từ đó đều đã bị ghi lại, tức nếu có được những đoạn băng ghi âm đó, ủy ban điều tra sẽ có bằng chứng về sai phạm của tổng thống. Vì vậy, một cuộc tranh giành những cuộc băng giữa ba nhánh quyền lực ở Mỹ đã nổ ra và kéo dài suốt một năm sau đó.
Tháng 10/1973, Ủy ban điều tra của Thượng viện Mỹ và công tố viên đặc biệt vụ Watergate Archibald Cox yêu cầu chính phủ bàn giao các đoạn băng ghi lại những cuộc hội thoại tại Nhà Trắng nhưng Nixon một mực từ chối.
Các luật sư của Nixon lập luận rằng đặc quyền điều hành của tổng thống cho phép ông ta giữ lại những đoạn băng. Không chấp thuận lập luận này, Công tố viên Cox đã đưa vụ việc lên Tòa án tối cao. Tòa này cũng đã ra phán quyết buộc Tổng thống Nixon phải bàn giao các đoạn băng.
Đến nước này, Nixon quay sang yêu cầu ông Cox phải dừng việc đòi tổng thống phải giao nộp những đoạn băng lại. Khi công tố viên đặc biệt từ chối đáp ứng yêu cầu, Nixon đã đòi sa thải ông này. Động thái này của tổng thống đã khiến Bộ trưởng Elliot Richardson, Thứ trưởng William Ruckelshaus cùng một vài quan chức hàng đầu khác của Bộ Tư pháp Mỹ từ chức để phản đối quyết định của tổng thống.
Diễn ra vào ngày thứ Bảy, 20/10/1973, sự kiện này được gọi là “Cuộc tàn sát tối thứ bảy”. Người thay thế ông Richardson là ông Robert Bork sau đó đồng ý thực hiện ý muốn của tổng thống và sa thải ông Cox. Có điều, chuỗi sự kiện này khi được công bố đã khiến cả nước Mỹ đã chấn động. Một số người đã lên tiếng đòi luận tội tổng thống.
Sau 10 ngày xem xét, ngày 30/10/1973, tiến trình luận tội Tổng thống Nixon bắt đầu ở Hạ viện Mỹ. Ủy ban tư pháp của viện này cũng bắt đầu cuộc điều tra riêng về vụ việc. Trước sự giận dữ của công chúng, Nixon sau đó đồng ý bàn giao một số đoạn băng.
Nhưng hai trong số những đoạn băng do ông ta bàn giao bị phát hiện đã bị hủy và một đoạn băng khác cũng bị mất đi 18 phút quan trọng ghi lại cuộc hội thoại giữa Tổng thống và Chánh văn phòng Haldeman ba ngày sau vụ đột nhập Watergate.
Để tránh phải nộp tất cả 42 đoạn băng cho Ủy ban tư pháp Hạ viện, Nixon đã công bố 1.254 trang gỡ băng. Tuy đã được chỉnh sửa nhưng những đoạn gỡ băng này cũng khiến người dân Mỹ ngỡ ngàng khi phát hiện ra một Tổng thống Nixon đa nghi và tục tĩu ẩn sau vẻ ngoài điềm đạm mà ông ta dày công gây dựng.
Đến cuối tháng 7/1974, Ủy ban tư pháp Hạ viện Mỹ bỏ phiếu thông qua việc luận tội Tổng thống Nixon về các tội cản trở công lý, lạm quyền, che giấu tội phạm và một số hành vi vi hiến khác. Đến ngày 5/8/1974, Tổng thống Nixon công bố tất cả các đoạn băng, cho thấy bằng chứng không thể chối cãi về sự liên quan của ông ta tới vụ Watergate.
Đứng trước nguy cơ gần như chắc chắn bị Quốc hội Mỹ luận tội, bốn ngày sau, Nixon từ chức, trở thành tổng thống đầu tiên và duy nhất của Mỹ từ chức khi đang tại nhiệm. Vụ bê bối chấn động cũng đã khiến tổng cộng 25 quan chức trong chính quyền của Nixon bị buộc tội và bị tống giam vì nhiều tội danh khác nhau.
