Viết tiếp câu chuyện Việt bằng ngôn ngữ nghệ thuật số

Nghệ thuật số trong dòng chảy nghệ thuật đương đại

Những năm qua, dưới sự tác động của công nghệ, chuyển đổi số, nghệ thuật số (digital art) đã trở thành một xu hướng sáng tạo, thay đổi cách con người sáng tác và tiếp nhận nghệ thuật. Khác với nghệ thuật truyền thống, nghệ thuật số sử dụng công cụ kỹ thuật số như máy tính, phần mềm đồ họa, công nghệ 3D, trí tuệ nhân tạo (AI), thực tế ảo (VR/AR),… để tạo nên những tác phẩm.

Nhờ sự giao thoa giữa nghệ thuật và công nghệ, nghệ thuật số mang đến những trải nghiệm độc đáo, giàu tính tương tác, cho phép công chúng không chỉ chiêm ngưỡng từ bên ngoài mà còn trực tiếp “bước vào” bên trong tác phẩm.

Dù được xem là tân binh trong dòng chảy nghệ thuật đương đại, nghệ thuật số nhanh chóng phát triển và phân nhánh mạnh mẽ. Từ tranh và video kỹ thuật số, âm nhạc điện tử cho đến trình diễn ánh sáng, 3D mapping trên công trình kiến trúc, triển lãm NFT (non-fungible token) hay các tác phẩm do trí tuệ nhân tạo hỗ trợ,… Tất cả mở ra không gian sáng tạo không giới hạn cho nghệ sĩ, nơi ranh giới giữa thực và ảo ngày càng trở nên linh hoạt.

Tại Việt Nam, nghệ thuật số vẫn còn là một lĩnh vực khá mới mẻ nhưng đang có những bước phát triển đáng khích lệ. Thế hệ trẻ đã bắt đầu tiếp cận và thử nghiệm với các công nghệ mới, tạo ra những tác phẩm độc đáo. Minh chứng là ngày càng nhiều triển lãm cho thấy sự pha trộn giữa yếu tố truyền thống và nghệ thuật số. Các họa sĩ, nhà điêu khắc, nhiếp ảnh gia khi bắt tay cùng công nghệ đã thổi một làn gió mới vào các buổi triển lãm, mang tới những hiệu ứng sống động, trải nghiệm đầy ấn tượng cho công chúng.

Đơn cử như triển lãm “See your Tết Sound”, nơi 25 nghệ sĩ trong và ngoài nước cùng thử nghiệm những phương tiện nghệ thuật mới mẻ, mang đến góc nhìn trẻ trung về Tết cổ truyền ở miền Nam. Hay triển lãm “Stream of Hanoi - Dòng chảy Hà Nội”, nơi hơn 200 câu chuyện về Thủ đô ngàn năm văn hiến được kể lại bằng nghệ thuật đa giác quan, kết hợp âm thanh, hình ảnh và không gian trình chiếu hiện đại.

Có thể thấy, dù là sản phẩm của công nghệ, mang đậm hơi thở hiện đại, nghệ thuật số vẫn có khả năng kết hợp hài hòa cùng các yếu tố truyền thống. Một hình ảnh trống đồng có thể được tái hiện bằng công nghệ đồ họa 3D sống động; một làn điệu dân ca có thể biến thành chất liệu cho âm nhạc điện tử; một bộ sưu tập áo dài có thể được trưng bày trong không gian thực tế ảo. Điều này cho thấy nghệ thuật số đã và đang dần vượt lên những phản chiếu đơn thuần của công nghệ, mở ra những đối thoại mới mẻ giữa truyền thống và hiện đại.

Thế hệ trẻ viết tiếp câu chuyện Việt

Trước những đóng góp ngày càng rõ nét vào dòng chảy nghệ thuật đương đại, nghệ thuật số được giới chuyên môn và công chúng thừa nhận như một loại hình nghệ thuật có giá trị và chỗ đứng riêng. Đáng chú ý, sự kết hợp giữa nghệ thuật số và các yếu tố truyền thống đang tạo nên những giá trị mới mẻ, độc đáo và giàu sức lan tỏa.

Là những người sinh ra và lớn lên trong thời đại công nghệ, thế hệ trẻ Việt Nam biết cách tận dụng nghệ thuật số để kể câu chuyện dân tộc theo ngôn ngữ mới. Nếu như trước đây câu chuyện Việt được kể qua thơ ca, hội họa, sân khấu thì ngày nay được tiếp nối bằng nghệ thuật số. Với sự nhanh nhạy, nắm bắt xu hướng, thế hệ trẻ đã thành công biến công nghệ thành công cụ biểu đạt để viết tiếp câu chuyện Việt.

Một ví dụ tiêu biểu là dòng tranh kỹ thuật số (digital painting) - sự giao thoa giữa hội họa truyền thống và công nghệ hiện đại. Những năm gần đây, dòng tranh này trở thành công cụ để thế hệ trẻ vừa thử nghiệm, vừa tìm cách tái hiện câu chuyện Việt theo cách mới mẻ, gần gũi hơn với công chúng. Các hình ảnh dân gian, biểu tượng văn hóa quen thuộc, khi được thể hiện qua bàn tay và trí tưởng tượng của nghệ sĩ trẻ trên nền tảng số, hiện lên sinh động, giàu sức sống.

Được biết đến là họa sĩ trẻ “thổi hồn” văn hóa Việt Nam vào tranh kỹ thuật số, Nguyễn Quốc Trí (nghệ danh Kris Nguyễn, SN 1997) đã ghi dấu ấn trong dòng chảy nghệ thuật đương đại với nhiều thiết kế bao bì, minh họa sách, tạp chí, sản phẩm quà tặng và mới nhất là hoạt họa danh đề trong phim điện ảnh. Điểm chung trong các tác phẩm của Trí đều mang đậm yếu tố văn hóa Việt Nam như hình ảnh cổ phục, lễ hội...

Theo chia sẻ, Trí tìm thấy nguồn cảm hứng sâu sắc từ văn hóa Á Đông và dành nhiều tâm huyết để nghiên cứu, đưa chất liệu Việt Nam vào sáng tác. Trí coi các tác phẩm của mình là sự tiếp nối giá trị mỹ thuật truyền thống, đồng thời tăng tính ứng dụng, tận dụng lợi thế tối đa bằng công cụ kỹ thuật số. Nếu tranh truyền thống quý giá bởi tính độc bản, thì tranh kỹ thuật số lại sở hữu ưu thế thuận tiện trong việc sử dụng, mở rộng ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như trang trí, bao bì sản phẩm, lịch, poster, tạp chí…

Trong tương lai, Trí mong muốn tiếp tục phát triển các dự án mang đậm dấu ấn truyền thống Việt Nam, đồng thời trau dồi kỹ năng để đạt được nhiều thành tựu hơn. Hiện, Trí đang ấp ủ một số dự án mới như minh họa 12 con giáp kết hợp yếu tố Việt phục, hay minh họa về các nghề truyền thống của Việt Nam. Những dự án này được Trí kỳ vọng sẽ góp phần quảng bá hình ảnh Việt Nam đến đông đảo bạn bè thế giới.

Cùng với tranh kỹ thuật số, phim hoạt hình Việt Nam thời gian qua cũng ghi dấu nhiều tín hiệu tích cực. Trong số đó, bộ phim hoạt hình 3D “Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm Lầy Lội” ra rạp tháng 6/2025 đã tạo ấn tượng mạnh mẽ với công chúng. Tác phẩm không chỉ truyền tải đậm nét tinh thần văn hóa Việt Nam mà còn trở thành nhịp cầu kết nối giữa ký ức và hiện tại, giữa văn học truyền thống với nghệ thuật số.

Được biết, để có những thước phim 3D sinh động, mãn nhãn, ekip đã thực hiện ròng rã trong hơn 2 năm, vượt qua không ít thử thách. Đáng chú ý, bên cạnh các chuyên gia, dự án còn có sự tham gia của gần 100 sinh viên Trường Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông Thái Nguyên (ICTU). Tại “phim trường số” do tỉnh Thái Nguyên đầu tư xây dựng, các bạn trẻ đã miệt mài góp sức, trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất bộ phim.

Chia sẻ với truyền thông, đạo diễn, biên kịch Nguyễn Mai Phương cho biết: “Do phim có nhiều khâu, nhiều giai đoạn, từ tiền kì, vẽ 3D, nắn xương cho nhân vật đến các chuyển động nên tùy khả năng mà sinh viên sẽ phụ trách khâu nào. Có khi chỉ một nhân vật nhỏ nhưng cần đến 5 - 6 bạn làm, đủ để hình dung khối lượng công việc lớn cỡ nào. Các bạn sinh viên rất giỏi, nhiều bạn có thể tham gia làm render (kết xuất đồ họa), làm hậu kì - những khâu đòi hỏi phải thật giỏi chuyên môn”.

Không chỉ gây ấn tượng ở phần hình ảnh, bộ phim còn ghi điểm với phần âm nhạc do nhà sản xuất trẻ Masew đảm nhận. Masew mang đến những bản phối độc đáo, vừa mang đậm tinh thần văn hóa Việt Nam, vừa phù hợp thị hiếu thưởng thức của giới trẻ. Đặc biệt, các chất liệu âm nhạc truyền thống như sáo trúc, tiếng trống, phách tre vốn gắn bó với đời sống nông thôn Việt Nam được khéo léo lồng ghép trong bản phối, góp phần làm sống động câu chuyện phiêu lưu của Dế Mèn trên màn ảnh rộng.

Nhìn vào những thành công kể trên cho thấy, với tài năng và tinh thần sáng tạo, thế hệ trẻ đang từng ngày viết tiếp câu chuyện Việt bằng ngôn ngữ nghệ thuật số. Đây không chỉ là sự kế thừa và phát huy giá trị truyền thống, mà còn là sự hòa quyện giữa công nghệ hiện đại và bản sắc dân tộc, tạo nên sức sống mới, góp phần đưa câu chuyện Việt vươn xa, lan tỏa mạnh mẽ tới bạn bè quốc tế.