Chương trình Toán mới sẽ chuyển từ việc tiếp cận nội dung sang phát triển năng lực của người học; không xem mục đích chính là thi cử, điểm số…
Không chỉ là học để thi, đó là cuộc đời
GS Thái thẳng thắn cho rằng, Việt Nam chúng ta có một điểm mà đã thành truyền thống là học sinh thi gì cũng giỏi. Và thú vị là thường chỉ một, hai năm hoặc ba năm đầu kém thôi còn các năm sau thì kết quả rất cao.
Nguyên nhân được ông Thái chỉ ra là do việc luyện thi, và không đâu xa, chính ông cũng từng bỏ công luyện học sinh giỏi. “Gần đây tôi có dẫn học sinh Việt Nam đi thi toán quốc tế ở cấp Tiểu học. Mấy năm đầu tiên thì chả được giải nào, điểm kém lắm, thậm chí có năm điểm không hết, nhưng năm ngoái cả thế giới có 26 giải Nhất thì học sinh Việt Nam chiếm tới 11 giải liền” - ông kể - “Thành tích tốt thì đáng vui nhưng cũng nhiều trăn trở. Người Việt học giỏi, thi gì cũng giỏi, nhất là môn Toán học nói riêng và các môn Khoa học Tự nhiên nói chung, nhưng dân tộc ta không để lại một dấu ấn nào trong cái đỉnh cao trí tuệ về Toán học hay Khoa học kỹ thuật của thế giới cho đến khi có dấu ấn đầu tiên của GS Ngô Bảo Châu. Và sau đó thì không biết bao lâu sẽ có nữa”.
Chủ biên chương trình môn Toán cho rằng, mặt bằng chung học sinh Việt học tốt, thi tốt nhưng gần như thiếu đi sự sáng tạo. Mà không sáng tạo thì chỉ có thể đi làm thuê mà thôi. Và đó là một lý do lớn khiến chúng ta giỏi mà vẫn nghèo. Ông Thái cho hay, chương trình giáo dục Toán học phổ thông mới thay cách tiếp cận nội dung trước đây là quan tâm nhiều đến chuyện được học những đơn vị kiến thức nào, giải được bao nhiêu dạng bài tập, đi thi được bao nhiêu điểm... sang cách tiếp cận mới là hướng đến khả năng sáng tạo của người học.
GS Đỗ Đức Thái chỉ rõ: “Chương trình Toán phổ thông mới được xây dựng nhằm thực hiện vai trò như một cái “cần câu cơm”, có thể giúp con người mưu sinh, giúp học sinh có khả năng sáng tạo thích ứng bất cứ thay đổi nào của xã hội. Chính vì vậy, triết lý của chương trình phổ thông mới về Toán sẽ xoay quanh 4 triết lý rõ rệt: tinh giản, thiết thực, hiện đại, sáng tạo. Không có chuyện chương trình mới sẽ đưa ra những đơn vị kiến thức rất mới, chuyện hay ho này khác. Điểm thay đổi chúng ta hướng giáo dục toán học đến sự mưu sinh của mỗi một con người sau này chứ không phải thi cử. Đây cũng là yếu tố quan trọng nhất trong khởi nghiệp, gắn với mọi công việc tương lai của mỗi người”.
Phương tiện hay cao siêu
GS Đỗ Đức Thái cho rằng, chương trình hiện hành được xây dựng theo tiến trình logic của phát triển Toán học, có xu hướng dồn từ lớp trên xuống lớp dưới mà lẽ ra cần ngược lại. Ông lấy ví dụ có những bài tập khó ở sách giáo khoa lớp 4 của Việt Nam, trong chương trình nước khác lại được dạy ở lớp 6-7. “Tôi có đứa cháu, khi 12 tháng cháu phát âm tên tôi vô cùng khó khăn nhưng chỉ 2 tháng sau lại nói rất dễ dàng. Có nghĩa nhiều việc với hôm nay là khó đối với trẻ nhưng ngày mai là hiển nhiên. Vậy cái gì hiển nhiên với đứa trẻ vào ngày mai thì phải dạy ở ngày mai chứ sao lại bắt học vào hôm nay” - GS Thái phân tích.
Do đó, môn Toán ở chương trình mới được xây dựng theo nguyên tắc kiến thức của lớp 1 sẽ đẩy lên lớp 2-3 và tiếp tục như thế cho đến lớp 11 lên 12. Nội dung nào đến lớp 12 hết chỗ thì có nghĩa nó vượt khỏi chương trình phổ thông. Chúng ta không thể đem khoa học Toán học ép vào nhà trường phổ thông, GS Thái khẳng định.
GS Thái đã rất kinh ngạc khi nhìn vào đề thi đại học có những bài giải bất phương trình, phương trình mũ logarit hay lượng giác. Ông tin rằng cuộc đời về sau của các thí sinh chẳng bao giờ dùng đến những phương trình này. Bởi những phương trình ấy, ngay các giáo sư Toán học cũng không mấy ai dùng tới. Ông Thái cho rằng những người thiết kế và thực hiện chương trình với nội dung cao siêu trên đã làm đẹp Toán học, nhưng không để làm gì. Trong khi đó, đây đáng ra phải là môn gần gũi, là phương tiện để con người ứng dụng giải quyết các vấn đề trong cuộc sống thường ngày. Chương trình hiện hành do đó đã đặt vấn đề lệch lạc nên đẩy giáo dục Toán học phổ thông đi sai lệch, khiến xã hội bất bình.
Một đơn vị kiến thức đưa vào chương trình dứt khoát phải trả lời được câu hỏi nó để làm gì và nếu bỏ nó ra thì có ảnh hưởng gì không? Những gì không chứng minh được là cần thiết thì nên bỏ, chứ không giữ tư tưởng để lại “không bổ dọc thì bổ ngang”. Chương trình môn Toán sắp tới, với tinh thần đó, sẽ tinh giản nhiều nội dung so với hiện hành. GS Đỗ Đức Thái cực lực phản đối Bộ GD-ĐT trước đây thường xuyên tinh giản chương trình môn Toán theo kiểu cơ học. Kiểu “vạc hết thịt lại vạc đến xương” làm môn học trở nên dị dạng. Thế nên, ở chương trình Toán mới, đường kiến thức chương trình và đường phát triển năng lực học sinh sẽ gắn kết chặt chẽ, chi phối nhau.
Học gì thi nấy, nghiền nát mọi cuộc cải cách
Một học sinh đặt câu hỏi với GS Đỗ Đức Thái, phương thức thi có thay đổi theo chương trình sắp tới? Em băn khoăn trước đích đến là chiếc cần câu cơm mà chương trình môn Toán đặt ra, liệu có thật sự câu được cơm? Với tâm lý học gì thi nấy, thì chiếc cần câu của môn Toán chưa động được đến cơm ở mặt nước thì đã bị câu trúng và mắc lại với con chuồn chuồn bay tà tà mặt nước - biểu trưng cho kỳ thi, học sinh này nói.
GS Thái thừa nhận tâm lý học gì thi nấy là thứ đã và sẽ nghiền nát mọi cuộc cải cách giáo dục. Việc chuyển thi Toán từ tự luận sang trắc nghiệm hiện nay, chỉ là thay đổi về kỹ thuật, không giải quyết được tận gốc vấn đề. Ông và nhiều người trong Hội Toán học Việt Nam đã bàn về phương thức thi này. Với một chương trình nặng nề chỉ hướng tới việc giải Toán mà không dạy học sinh cách học để làm gì thì việc chuyển sang thi trắc nghiệm sẽ tiếp tục là cú giáng mạnh vào chất lượng học Toán ở phổ thông, ông nói.
GS Thái khẳng định, nếu giáo viên làm tròn trách nhiệm, thực hiện đúng chương trình, học sinh sẽ đạt đến chuẩn đầu ra quy định. Chuẩn ấy sẽ là cần câu cơm “hạng phổ thông” cho các em. Tuy nhiên, nếu kỳ vọng hơn, muốn có được những cần câu “hạng thương gia” học sinh và gia đình sẽ phải tự giải quyết sự dư dôi giữa chuẩn quy định và chuẩn kỳ vọng, bằng những biện pháp ngoài nhà trường, có thể là học thêm.
Dự kiến tháng 9 tới đây, GS Đỗ Đức Thái và một số nhà Toán học sẽ mở diễn đàn công khai để bàn về những được - mất của thi Toán bằng trắc nghiệm, dựa trên những phân tích thực tiễn từ đề thi THPT quốc gia. “Chúng tôi sẽ lấy mã đề 101 và 102 để phân tích ở nhiều góc độ: lý luận dạy học, lý luận về đánh giá, tác động xã hội... để thấy được phương thức thi này có điểm tích cực và tiêu cực gì” - ông Thái nói. Đồng thời, ông cũng kỳ vọng các nhà Toán học sẽ tìm được cách thi phù hợp với đích đến mới và nhu cầu xã hội của môn học này. Được biết, ngoài chương trình chung mang tính chuẩn quốc gia, sẽ có chương trình riêng hoàn toàn cho trường chuyên sẽ được biên soạn vào năm 2018.
