Thay đổi diện mạo nông thôn
Theo báo cáo Kết quả thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong năm 2020 của Chính phủ, Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới (Chương trình NTM) đã hoàn thành sớm gần 2 năm so với kế hoạch, tạo bước đột phá làm thay đổi diện mạo nông thôn, thúc đẩy phát triển các ngành, nghề gắn với định hướng phát triển kinh tế nông thôn; chuyển đổi cơ cấu sản xuất kinh doanh, phát triển các sản phẩm chủ lực, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn.
Thống kê cho thấy, năm 2020, cả nước đã huy động được khoảng 459,97 nghìn tỷ đồng để đầu tư, thực hiện Chương trình NTM. Trong đó, ngân sách trung ương 5,4%, ngân sách địa phương 12,2%; vốn lồng ghép từ các chương trình, dự án khác chiếm 6,6%, vốn tín dụng 65,6%; vốn DN 4,8%; cộng đồng và người dân 5,3%.
Đã có 5.506 xã (62%) đạt chuẩn NTM, tăng 8% so với cuối 2019; 12 tỉnh, thành Hải Phòng, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hà Nam, Nam Định, Thái Bình, Đà Nẵng, Bình Dương, Đồng Nai, Cần Thơ, Bạc Liêu có 100% số xã đã được công nhận đạt chuẩn NTM; bình quân cả nước đạt 16,38 tiêu chí/xã (tăng 0,72 tiêu chí so với năm 2019); có 173 đơn vị cấp huyện thuộc 50 tỉnh, thành (tăng 61 đơn vị so với cuối 2019) và 4 tỉnh Nam Định, Đồng Nai, Hưng Yên, Hà Nam đã được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.
Có 37/363 xã đặc biệt khó khăn (10,2%), 337 thôn, bản đặc biệt khó khăn (9,6%) được công nhận đạt chuẩn NTM. Các địa phương tiếp tục thực hiện Chương trình khoa học và công nghệ phục vụ xây dựng NTM; xây dựng tiêu chí NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu.
Có 54 tỉnh, thành đã ban hành Bộ tiêu chí xã NTM nâng cao; 38 tỉnh, thành ban hành tiêu chí xã NTM kiểu mẫu; có 168 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 9 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Nhiều địa phương đã xây dựng khung khổ pháp lý để triển khai thực hiện Chương trình NTM giai đoạn 2021-2025 như: Xây dựng Bộ tiêu chí NTM các cấp, chủ trương đầu tư Chương trình NTM; kiện toàn hệ thống bộ máy tổ chức Văn phòng Điều phối NTM các cấp và các văn bản hướng dẫn thực hiện Chương trình NTM giai đoạn 2021-2025.
Thúc đẩy người nghèo chủ động vươn lên thoát nghèo
Cùng với Chương trình xây dựng NTM, Chương trình MTQG Giảm nghèo bền vững (GNBV) cũng tiếp tục được thực hiện đúng mục tiêu, tiến độ đề ra; thúc đẩy sự chủ động vươn lên thoát nghèo của các hộ nghèo, hộ cận nghèo.
Với Chương trình này, ngân sách trung ương đã bố trí 22,85 nghìn tỷ đồng để thực hiện một số chính sách an sinh xã hội như: giáo dục, đào tạo, dạy nghề; y tế và các chính sách đảm bảo xã hội khác như hỗ trợ tiền điện, trợ giúp pháp lý; cho vay ưu đãi thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội.
Theo Chính phủ, nhờ Chương trình MTQG này, giảm nghèo dần đi vào thực chất hơn, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều giảm nhanh. Tỷ lệ hộ nghèo cuối 2020 còn dưới 3%, giảm từ 1-1,5% so với cuối 2019; riêng các huyện nghèo còn dưới 24%, giảm trên 5% so với cuối 2019.
Sau 5 năm thực hiện Chương trình, tỷ lệ hộ nghèo bình quân cả nước giảm khoảng 1,43%/năm, đạt chỉ tiêu Quốc hội giao; tỷ lệ hộ nghèo ở các huyện nghèo giảm còn 27,85%, bình quân trong 4 năm giảm 5,65%/năm, vượt chỉ tiêu Quốc hội giao giảm bình quân 4%/năm.
Thu nhập bình quân hộ nghèo đến cuối 2020 tăng khoảng 1,6 lần, vượt chỉ tiêu đề ra 1,5 lần. “Thành tựu giảm nghèo của Việt Nam thể hiện sự quyết tâm cao của Chính phủ trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, trong đó có mục tiêu chấm dứt mọi hình thức nghèo mọi nơi, được cộng đồng quốc tế ghi nhận đánh giá cao, được xem là một trong các nước có tỷ lệ giảm nghèo nhanh nhất thế giới, đạt được tiến bộ ấn tượng nhất trong thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững”, báo cáo đánh giá.
Theo báo cáo, trong quá trình thực hiện 2 chương trình MTQG vẫn cho thấy còn tồn tại, hạn chế như: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn chưa đáp ứng được yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa; cơ sở hạ tầng giao thông, thủy lợi, điện, y tế, giáo dục còn nhiều bất cập so với yêu cầu phát triển sản xuất hàng hóa quy mô lớn, cạnh tranh quốc tế, thích ứng với biến đổi khí hậu; khoảng cách chênh lệch kết quả xây dựng NTM giữa các vùng, miền khá lớn; các vấn đề phát triển sản xuất, thu nhập, hạ tầng cơ sở, môi trường nông thôn chuyển biến chưa rõ nét.
Kết quả giảm nghèo chưa thực sự bền vững tại một số địa phương do hậu quả thiên tai, dịch bệnh, giá cả thị trường, nhất là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Cùng với đó là sự chênh lệch giàu - nghèo, tiếp cận các dịch vụ cơ bản, việc làm giữa các vùng, nhóm dân cư chưa được thu hẹp, nhất là khu vực miền núi phía Bắc, Tây Nguyên.
Một số chính sách chưa phù hợp với đặc điểm, điều kiện của từng vùng dân tộc thiểu số, hiệu quả tác động chưa cao như chính sách hỗ trợ nhà ở mức hỗ trợ còn bình quân và thấp, chính sách đầu tư nguồn nhân lực cho người dân tộc thiểu số, chính sách cử tuyển chưa gắn với sử dụng sau đào tạo… Nguồn lực thực hiện chính sách còn dàn trải, chưa tập trung hỗ trợ để làm chuyển biến thực sự đời sống người nghèo dân tộc thiểu số, địa bàn nghèo, vùng lõi nghèo.
