• Xin Phó Thủ tướng cho biết đánh giá về tình hình thế giới cũng như khu vực trong năm 2019 và những dự báo về tình hình trong năm 2020?
- Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh: Để đánh giá tình hình năm 2019 chắc là rất dài; có thể nói rất vắn tắt tổng thể năm 2019 như sau: Bây giờ nhìn lại năm 2019 nổi lên là cái gì? Đó là tình hình kinh tế thế giới đi vào chiều hướng chậm dần, phát triển tăng trưởng chậm dần. Đây là một điều đáng lo ngại của tình hình kinh tế sau 10 năm. Cho đến lúc này, kinh tế thế giới tăng trưởng chậm nhất kể từ khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008–2009, ước đạt 2,9%-3% (theo IMF), tốc độ tăng trưởng kinh tế của thế giới dưới mức dự đoán trên, trong khoảng 2,5% đến hơn 2,5%.
Vậy là do các nguyên nhân gì? Cũng có nhiều đánh giá, một nguyên nhân tình hình kinh tế thế giới tăng trưởng chậm lại là do vấn đề tăng trưởng chậm của các nước phát triển. Nhưng đánh giá tổng thể thì thấy do vấn đề thương mại thế giới chậm lại, cũng tác động đến tăng trưởng kinh tế. Đấy là một yếu tố cũng hết sức đáng chú ý. Thương mại chậm lại là do có những chính sách bảo hộ mậu dịch, có những cạnh tranh về thương mại giữa các nước lớn, đặc biệt giữa Mỹ và Trung Quốc, rồi cạnh tranh thương mại của các nước khác.
Xu hướng bảo hộ mậu dịch như thế này trái ngược với xu thế chúng ta đã nhìn thấy trong các năm trước, đó là tự do hóa thương mại và vấn đề tăng trưởng cho thương mại toàn cầu tăng lên. Đây là tác động có thể nói là tiêu cực đến tình hình.
Vấn đề thứ hai, nhận định chung của chúng ta vẫn nói thế giới khu vực vẫn có chiều hướng chung là hòa bình ổn định, nhận định đó vẫn là đúng. Nhưng những vấn đề bất ổn tăng lên rất nhiều, nhất là ở các khu vực điểm nóng như khu vực Trung Đông. Chúng ta cũng nhận thấy ngay cuối năm 2019 đầu năm 2020 này đã xuất hiện tình hình Trung Đông bất ổn, cùng với những vấn đề trong cả năm 2019, như cuộc chiến chống lại nhà nước Hồi giáo tự xưng IS, cuộc chiến chống khủng bố, cạnh tranh giữa các nước, đặc biệt là cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn tác động đến các khu vực, trong đó có khu vực của chúng ta.
Điểm đáng nói là năm 2019 bất ổn nhiều hơn. Trong khu vực của chúng ta rõ ràng là vấn đề Biển Đông. Trong năm 2019, Biển Đông hết sức phức tạp. Việc vi phạm của nhóm tàu khảo sát HD-08 vào vùng biển đặc quyền kinh tế của Việt Nam làm cho tình hình rất phức tạp; không những thế lại có cả vi phạm tại những vùng biển của các nước khác trong khu vực Biển Đông. Tổng thể nhìn lại một năm 2019, tôi thấy tình hình bất ổn như vậy.
Nhưng một điểm rất tích cực, đó là cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang có tác động lan tỏa đến tất cả các nền kinh tế; và các nền kinh tế đang phát triển nhờ nền kinh tế số. Đây cũng là một dấu hiệu cho tăng trưởng, cũng là đóng góp vào tăng trưởng kinh tế. Đây là dấu hiệu tích cực mà các nước cũng đang tranh thủ. Có thể nhìn lại một năm 2019 với những điểm lớn như vậy. Trong một thời gian rất ngắn, chúng ta không thể trao đổi và đánh giá hết được tình hình năm 2019.
Về dự báo năm 2020, chắc chắn năm 2020 sẽ tiếp tục khó khăn, bất ổn; nhất là tình hình kinh tế dự báo chiều hướng tiếp tục khó khăn, trong đó vấn đề thương mại toàn cầu sẽ chịu tác động. Cho dù là có được giải pháp giữa Mỹ và Trung Quốc, giải pháp tạm thời hoặc là những biện pháp, nhưng vẫn còn đâu đó chính sách bảo hộ mậu dịch, những chính sách ảnh hưởng đến vấn đề tự do thương mại.
Đó là những vấn đề chúng ta nhìn thấy sẽ tiếp tục trong năm 2020. Tình hình thế giới, khả năng vẫn còn nhiều bất ổn khó lường ở các khu vực chưa giải quyết được vì chưa có các giải pháp căn cơ để giải quyết, nhất là khu vực Trung Đông, khu vực Châu Phi. Đó là những vấn đề mà trong năm 2020 chúng ta chắc chắn là phải đối phó.
• Phó Thủ tướng có thể nêu bật những thành tựu, đối ngoại trong năm 2019 và cho biết đâu là dấu ấn của chúng ta?
- Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh: Chúng ta có thể nhìn lại một năm 2019 của chúng ta, cũng rất vui mừng là hoạt động đối ngoại của Đảng và nhà nước hết sức thành công và tích cực. Tích cực trên mấy phương diện là trong bối cảnh tình hình kinh tế thế giới như vậy, bối cảnh cạnh tranh quyền lực giữa các nước lớn cũng như bất ổn tại các khu vực, chúng ta tiếp tục duy trì phát triển quan hệ của Việt Nam với tất cả các nước; đặc biệt là sự phát triển ổn định quan hệ của Việt Nam với các nước lớn, các nước quan trọng, các nước láng giềng trong khu vực.
Chúng ta không những làm sâu sắc thêm quan hệ đối tác chiến lược, đối tác toàn diện và còn mở rộng thêm với hai nước là đối tác toàn diện, chiến lược. Chúng ta đã nâng tổng số quan hệ đối tác chiến lược, đối tác toàn diện của Việt Nam lên với 30 nước. Với xu thế đó, chúng ta tiếp tục mở rộng quan hệ thêm với các nước.
Dấu ấn thứ hai đó là việc nâng tầm quan hệ đa phương của Việt Nam. Trong năm 2019 thể hiện rất rõ, thực sự là chúng ta đã triển khai một cách rất bài bản Chỉ thị của Ban Bí thư về nâng tầm đa phương. Việc này được triển khai ngay từ đầu năm 2019, đó là việc tổ chức sự kiện Mỹ-Triều tại Việt Nam. Đây không phải đơn thuần là một sự kiện, mà nó hàm chứa việc Việt Nam đã vượt ra khỏi những vấn đề trực tiếp liên quan đến lợi ích của chúng ta, sẵn sàng đóng góp vào công việc chung, đó là vấn đề đem lại hòa bình, ổn định ở khu vực Bán đảo Triều Tiên.
Nếu như Hội nghị giữa Mỹ và Triêu Tiên thành công, ra được kết quả thì trong đó có đóng góp của Việt Nam đối với việc thúc đẩy hòa bình, ổn định, một vấn đề đã làm Bán đảo Triều Tiên có nhiều phức tạp trong mấy chục năm qua. Việc này còn thể hiện một điều Việt Nam đã chủ động tích cực, sẵn sàng tham gia, có thể tạm gọi là vai trò hòa giải. Đây là một nội hàm của Chỉ thị 25 của Ban Bí thư về việc tăng cường vai trò dẫn dắt và hòa giải. Chúng ta thấy rất rõ việc Việt Nam được bầu và trở thành ủy viên không thường trực HĐBA LHQ với số phiếu có thể nói là cao nhất trong lịch sử bỏ phiếu của LHQ. Có lẽ đây cũng là sự đánh giá vai trò của Việt Nam, vị thế Việt Nam; các nước nhìn thấy vai trò, vị thế Việt Nam, thấy khả năng và trách nhiệm của Việt Nam có thể làm được.
Trong năm 2020, Việt Nam phải đảm nhiệm một lúc hai vai trò là Chủ tịch ASEAN và ủy viên của HĐBA LHQ. Đó là những công việc chúng ta phải triển khai, bên cạnh những hoạt động đối ngoại khác của Đảng và Nhà nước, nhằm tiếp tục nâng cao vai trò, làm sâu sắc thêm quan hệ của Việt Nam với các nước.
• Trong năm 2020, khi đảm nhận vai trò kép vừa là Chủ tịch ASEAN 2020 vừa là Ủy viên không thường trực HĐBA, theo Phó Thủ tướng, Việt Nam sẽ gặp phải khó khăn, có những thuận lợi gì?
- Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh: Đương nhiên, nếu không đảm nhiệm hai vai trò này thì chắc chắn chúng ta sẽ nhàn hơn rất nhiều. Nhưng đây là chủ trương của chúng ta.
Với trách nhiệm mới là thành viên của HĐBA LHQ, đây là một vinh dự nhưng cũng là trách nhiệm của Việt Nam; đồng thời cũng nâng vai trò của Việt Nam trong việc đóng góp vào các vấn đề lớn trên thế giới, vấn đề toàn cầu. Đây không phải là lần đầu tiên Việt Nam là thành viên của HĐBA LHQ. Năm 2008-2009, Việt Nam đã là thành viên của HĐBA LHQ.
Việt Nam cũng đã có đóng góp cho các vấn đề của thế giới, vấn đề toàn cầu, vấn đề hòa bình, an ninh. Nhưng lần này chúng ta vào HĐBA LHQ với trọng trách hết sức nặng nề; bởi vì tình hình thế giới tiếp tục có những diễn biến phức tạp, tình hình tại LHQ, đặc biệt trong HĐBA, vấn đề lợi ích khác biệt trong HĐBA là rất lớn, có rất nhiều vấn đề.
Chúng ta gia nhập vào một thời điểm hết sức khó khăn, nhưng đó cũng là cơ hội cho Việt Nam thể hiện vai trò, trách nhiệm, đóng góp vào những vấn đề chúng ta có thể đóng góp. Như các bạn thấy, ngay tháng đầu tiên Việt Nam trở thành thành viên của HĐBA LHQ, chúng ta đã là Chủ tịch của HĐBA. Với vai trò Chủ tịch HĐBA LHQ, chỉ trong một vài ngày đầu Việt Nam đã được đánh giá cao, thể hiện khả năng, trách nhiệm của chúng ta.
Vừa qua, tôi vừa chủ trì phiên Thảo luận mở của HĐBA LHQ. Một điều rất đáng mừng và không ít ngạc nhiên là chủ đề mà chúng ta đề xuất đã được các nước tham gia với một số lượng cao kỷ lục, không chỉ thành viên HĐBA LHQ, tại phiên Thảo luận mở các nước thành viên của LHQ đều có thể tham gia.
Có thể nói là sự tham dự cao kỷ lục vì tôi cũng đã xem lại tất cả các cuộc họp của HĐBA LHQ, số lượng cũng chưa bao giờ đạt mức như tại cuộc họp mở của chúng ta, là 110 nước tham gia. Điều đó cho thấy chủ đề chúng ta đặt ra, đề xuất của Việt Nam là rất phù hợp và đúng thời điểm. Các nước thấy rằng hơn bao giờ hết càng phải nâng cao vai trò, tầm quan trọng của Hiến chương LHQ. Điều này không có nghĩa là trước đây không có các cuộc thảo luận. Năm 2015, 2016, 2018, HĐBA cũng đã từng có các cuộc thảo luận về các khía cạnh liên quan đến Hiến chương LHQ; nhưng lần này, cuộc thảo luận diễn ra đúng vào thời điểm các nước thấy rằng Hiến chương hiện nay đang bị một số nước có thể là không tôn trọng; việc chúng ta nêu quan điểm là các nước, đặc biệt là các ủy viên của HĐBA LHQ phải là những nước đi đầu tôn trọng Hiến chương LHQ.
Điều này đáp ứng suy nghĩ chung của các nước thành viên khác. Các nước tham gia phát biểu rất tích cực. Điều này cũng cho thấy Việt Nam đã đi vào đúng hướng dòng chảy cũng như lợi ích của các nước, tạo được sự quan tâm của các nước đối với chủ đề của chúng ta.
Chúng ta thường nói là vạn sự khởi đầu nan, mong rằng Việt Nam khi tham gia HĐBA LHQ sẽ tiếp tục có những đóng góp tích cực. Đồng thời, chúng ta cũng có một vai trò hết sức quan trọng là Chủ tịch ASEAN. Trong vai trò Chủ tịch ASEAN, chúng ta cũng rất mong muốn chủ đề “gắn kết và chủ động thích ứng” của chúng ta đáp ứng quan tâm chung của các nước ASEAN hiện nay là cần tăng cường đoàn kết trong nội khối, tăng cường kết nối để có thể thích ứng, hay chủ động thích ứng với những biến đổi của tình hình thế giới; đặc biệt trong sự cạnh tranh gay gắt của các nước trong khu vực, những vấn đề kinh tế, thương mại đặt ra.
Chúng ta may mắn, khi cùng lúc vừa là Chủ tịch HĐBA trong tháng 1 và bắt đầu Chủ tịch của ASEAN. Việt Nam đã đề xuất một sáng kiến là tổ chức thông tin về ASEAN với HĐBA LHQ. Đây là lần đầu tiên tại HĐBA LHQ tổ chức thông tin về ASEAN, nhằm tăng cường quan hệ của ASEAN với HĐBA LHQ và các tổ chức LHQ. Đây là lần đầu tiên Việt Nam, Chủ tịch của ASEAN 2020, nêu đề xuất vấn đề này. Lần đầu tiên tại HĐBA có cuộc trao đổi như vậy, cùng một lúc nâng cao vai trò, hình ảnh của ASEAN tại LHQ.
• Bên cạnh việc đảm nhiệm vai trò kép ngoại giao đa phương, các trọng tâm đối ngoại khác trong năm 2020 là gì, thưa Phó Thủ tướng?
- Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh: Như Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nói, việc đảm nhiệm vai trò kép là nhiệm vụ hàng đầu trong công tác đối ngoại của Việt Nam trong năm 2020. Đồng thời chúng ta cũng phải tiếp tục chính sách đối ngoại của Việt Nam với các nước; không thể quên nhiệm vụ quan trọng là phải tiếp tục duy trì và tăng cường quan hệ đối tác, quan hệ với những đối tác quan trọng, với các nước, với láng giềng, nhiệm vụ đó không thể quên.
Việc đảm nhận nhiệm vụ kép cũng có tác dụng cho chúng ta trong việc giải quyết các vấn đề trong HĐBA hay trong ASEAN, đóng góp vào việc tăng cường quan hệ của Việt Nam với các nước khác trên những lĩnh vực mà hai bên cùng quan tâm lợi ích, điều đó không triệt tiêu nhau. Chúng ta cùng đồng thời làm tất cả trong triển khai chính sách của Việt Nam.
*. Trân trọng cảm ơn Phó Thủ tướng!
