Dù các chuyên gia liên tục nói rằng rất khó có khả năng virus corona chủng mới - có tên là Sars-CoV-2 - đã vô tình bị rò rỉ từ phòng thí nghiệm, thì vị trí của Viện thành phố nơi đầu tiên báo cáo về dịch bệnh đã khiến nó trở thành mục tiêu trong trò chơi đổ lỗi giữa Mỹ và Trung Quốc về đại dịch.
Nhưng, ngay từ đầu, các nhà khoa học quốc tế đã tham gia chặt chẽ vào sự phát triển của phòng thí nghiệm chuyên môn cao của viện và đã nhiều lần chứng nhận cho các quy trình an toàn của nó. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu của viện đã hợp tác với các đối tác toàn cầu của họ trong nhiều năm.
James Le Duc - Giám đốc Phòng thí nghiệm quốc gia Galveston tại Đại học Texas, một trong những cơ sở bảo vệ sinh học lớn nhất trong khuôn viên Hoa Kỳ - đã tham gia chặt chẽ vào việc đào tạo nhân viên của Viện Vũ Hán từ trước khi khai trương phòng thí nghiệm vào tháng 1/2018.
Ông Le Duc đã tham quan phòng thí nghiệm vào năm 2017 trước khi bắt đầu hoạt động. Ông cho biết các nhà khoa học từ viện Vũ Hán đã rất tích cực tham gia thảo luận và chia sẻ trong các sự kiện được các cơ quan khoa học từ Hoa Kỳ và Trung Quốc tổ chức. Ông cũng bảo vệ Phó giám đốc của viện Shi Zhengli - người có công trong việc nghiên cứu virus ở dơi khiến cô trở thành mục tiêu của các thuyết âm mưu.
“Cô ấy là nhà khoa học nghiên cứu đã phát hiện ra mối liên hệ giữa dơi và virus SARS ban đầu gây bệnh trên toàn thế giới vào năm 2003. Cô ấy đã tham gia vào các cuộc đối thoại của chúng tôi. Trong mỗi phiên, cô ấy đã tham gia đầy đủ, rất cởi mở và minh bạch về công việc của mình và tích cực hợp tác”, ông nói.
Le Duc cho biết bằng chứng cho thấy virus mới không phải là kết quả của kỹ thuật biến đổi gen có chủ ý và nó gần như chắc chắn có nguồn gốc từ tự nhiên, vì nó có độ tương tự cao với các virus corona liên quan đến dơi khác. Ông cũng khẳng định rằng phòng thí nghiệm có các biện pháp an toàn và chất lượng tương đương như bất kỳ phòng nào hiện đang hoạt động ở Mỹ hoặc Châu Âu.
 |
| Twitter của Peter Daszak - Chủ tịch của EcoHealth Alliance - về chiến dịch làm mất uy tín của Viện và Shi. |
Peter Daszak - Chủ tịch của EcoHealth Alliance có trụ sở tại New York, cũng là người đã tham gia nghiên cứu về virus corona trên dơi ở Trung Quốc và Đông Nam Á trong 15 năm, đã lên tiếng trên Twitter về chiến dịch làm mất uy tín của viện và Shi.
Trong một tweet vào tuần trước, Daszak cho biết Shi đã bị xúc phạm và đe dọa bởi các thuyết âm mưu ở Mỹ và Trung Quốc. “Nhà virus học đẳng cấp thế giới, người đầu tiên xác định nguồn gốc của Sars-CoV-2 và người hào phóng tuyệt vời. Cô ấy nên được ca ngợi như một anh hùng, không bị phỉ bang” – Daszak viết.
Viện Vũ Hán mở cửa vào năm 1956 như một cơ sở vi sinh, với trọng tâm là nông nghiệp. Nó được thành lập bởi Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, Đại học Vũ Hán và Đại học Nông nghiệp Trung Quốc để nghiên cứu chất lượng đất và các mầm bệnh ảnh hưởng đến thực vật và động vật, theo một báo cáo tại thời điểm đó của Tân Hoa Xã. Dự án được giám sát bởi Gao Shangyin - một nhà khoa học Trung Quốc đã nhận bằng tiến sĩ từ Yale.
Trong những năm qua, viện đã mở rộng nghiên cứu đến cả các bệnh truyền nhiễm ở người khi có sự bùng phát của hội chứng hô hấp cấp tính nghiêm trọng SARS 17 năm trước, cảnh báo Trung Quốc cần một phòng thí nghiệm có khả năng tiến hành nghiên cứu về nhóm nguy hiểm và có khả năng lây truyền cao của mầm bệnh được (gọi là P4).
Theo một báo cáo trên tờ báo khoa học China Science Daily, để xây dựng phòng thí nghiệm P4, Trung Quốc đã tìm đến Pháp và hai nước đã ký một thỏa thuận vào năm 2004 để xây dựng phòng thí nghiệm trị giá 300 triệu nhân dân tệ (42,4 triệu USD) tại Vũ Hán. Nó được mô hình hóa trên Phòng thí nghiệm P4 Jean Mérieux-Inserm ở Lyon, nơi virus Ebola lần đầu tiên được xác nhận và mô tả vào năm 2014.
 |
| Phòng thí nghiệm P4 tại Viện Virus học Vũ Hán được mô hình hóa trên cơ sở Phòng P4 Jean Merieux-Inserm ở Pháp. Ảnh: AFP |
Phòng thí nghiệm Galveston của Le Duc James đã đào tạo ngắn hạn cho nhân viên của Viện Vũ Hán năm 2013 và đào tạo bồi dưỡng hai nhà khoa học sau tiến sĩ cả năm trời để có được quyền truy cập độc lập vào các cơ sở được xếp hạng tại BSL-4 - cao nhất mức độ an toàn sinh học.
Kể từ đó, cả hai đã trở về Viện ở Trung Quốc, nơi họ thiết lập chương trình đào tạo an toàn sinh học và an toàn sinh học cho phòng thí nghiệm BSL-4 mới và tiếp tục nghiên cứu độc lập tại cơ sở mới. “Giảng viên và nhân viên của chúng tôi duy trì liên lạc và tiếp tục hợp tác khoa học với hai nhà khoa học này” – ông Le Duc cho biết.
Các yêu cầu an toàn cho phòng thí nghiệm P4 rất nghiêm ngặt, đòi hỏi các nhà nghiên cứu phải mặc bộ đồ áp lực dương và làm việc liên tục trong ca bốn đến sáu giờ, không có phòng tắm hoặc giờ nghỉ ăn. Theo một bài báo về sự an toàn trên trang web của viện năm ngoái, họ cũng phải thay quần áo và trải qua quy trình khử trùng hóa học, mất nửa giờ cho cả khi vào và ra khỏi cơ sở.
Vì phòng thí nghiệm P4 nghiên cứu các vi sinh vật gây bệnh cao, bên trong phòng thí nghiệm, một khi các ống nghiệm virus đã được mở, nó giống như mở hộp Pandora, thông báo cho biết. Các loại virus này có thể đến và đi mà không có dấu vết, và mặc dù có nhiều biện pháp bảo vệ khác nhau, nó vẫn yêu cầu nhà nghiên cứu vận hành cẩn thận để tránh rủi ro từ các lỗi vận hành.
Song Donglin - người đứng đầu dự án phòng thí nghiệm - nói với Quảng Châu Daily vào năm 2018 rằng công việc làm cho phòng thí nghiệm phù hợp để xử lý mầm bệnh nguy hiểm đã bao gồm lắp đặt hệ thống xử lý nước thải và hỗ trợ sự sống ở tầng trệt của tòa nhà chính. Các phòng thí nghiệm cốt lõi, cũng như hệ thống lọc và đường ống, được đặt ở tầng hai và tầng ba trong khi tầng trên cùng được dành cho một hệ thống điều hòa không khí.
