Theo KLTT, tháng 12/2003, UBND tỉnh Đắk Lắk (cũ) giao 3.280 ha đất, rừng (vị trí thuộc địa giới hành chính xã Đắk P’lao, huyện Đắk Nông, tỉnh Đắk Lắk; nay là xã Đắk Som, huyện Đắk G’long, tỉnh Đắk Nông) cho đơn vị trên.
Thế nhưng khi được giao, đơn vị này đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý, bảo vệ rừng, để mất rừng và đất rừng với tổng diện tích hơn 2.000 ha. Trong đó, giai đoạn từ năm 2003 đến tháng 1/2015 để mất hơn 1.800 ha; từ tháng 2/2015 đến tháng 12/2020 để mất hơn 230 ha.
Từ khi được nhận đất và rừng trên thực địa, Viện không tiến hành phúc tra lại hiện trạng rừng, chưa cắm lại mốc ranh giới sử dụng đất và chưa tiến hành xử lý diện tích các hộ dân đã lấn chiếm sử dụng, như theo đề nghị của liên ngành tại biên bản bàn giao đất thực địa ngày 25/5/2005. Đến thời điểm thanh tra, đã xác định được 1.142 hộ xâm canh, lấn chiếm đất lâm nghiệp và rừng của Viện quản lý.
Theo báo cáo giải trình của Viện, hầu hết diện tích rừng người dân lấn, chiếm, xâm canh lấy đất sản xuất từ trước năm 2014. Trong đó, có nhiều diện tích đất do người đồng bào tại chỗ lấn, chiếm của Khu Bảo tồn thiên nhiên Tà Đùng và sinh sống ổn định từ trước năm 2003 (trước thời điểm giao đất).
Cũng theo KLTT, trong quá trình được giao đất, rừng, Viện đã không xây dựng phương án quản lý bảo vệ rừng giai đoạn từ năm 2005 - 2013; không xây dựng phương án quản lý rừng bền vững theo quy định tại Điều 27 Luật Lâm nghiệp 2017... Không chỉ để mất rừng, đất rừng với diện tích lớn, KLTT còn nêu rõ: “Dự án lâm sinh của Viện thực hiện không hiệu quả, chưa đạt đúng mục tiêu của Bộ NN&PTNT phê duyệt”.
Theo cơ quan chức năng Đắk Nông, trách nhiệm để mất rừng thuộc về tập thể lãnh đạo Viện. Về trách nhiệm cá nhân, có các ông Hứa Vĩnh Tùng (Giám đốc Viện từ 2003 - 2009), ông Nguyễn Thành Mến (Giám đốc Viện từ 2009 - 2021); ông Phạm Văn Trọng (Trưởng Trạm thực nghiệm lâm nghiệp Đắk Plao từ 2005 đến nay).
Ngoài ra, còn có trách nhiệm của kiểm lâm địa bàn từ 2005 đến 2020, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Đắk G’long, qua các thời kỳ, gồm các ông Quách Đông Nhị, Hoàng Tiến Mạnh, Đỗ Ngọc Trai, Lê Văn Hà, Nguyễn Bá Đường. Chủ tịch UBND xã Đắk Som qua các thời kỳ, gồm ông K’Măng từ 2003 - 2007, ông K’Tang từ 2007 - 2016, ông Hoàng Huy Tùng ông 2016 - 2020…
Sở TN&MT kiến nghị UBND Đắk Nông chỉ đạo các đơn vị liên quan thực hiện việc thu hồi hơn 2.100 ha đất lâm nghiệp và hơn 961 ha đất, rừng của Viện được giao quản lý, bảo vệ rừng nhưng thiếu trách nhiệm để đất bị người dân lấn, chiếm; lập hồ sơ xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai.
Yêu cầu Viện liên hệ với các sở, ngành để được hướng dẫn khắc phục hậu quả (vi phạm như KLTT nêu); xử lý trách nhiệm của các cá nhân, tập thể liên quan…
Sở cũng đề nghị UBND tỉnh chuyển tin báo đến Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Đắk Nông về hành vi thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý, bảo vệ rừng tại Viện Khoa học Lâm nghiệp Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.
Viện Khoa học Lâm nghiệp Nam Trung Bộ và Tây Nguyên (trụ sở số 9 đường Hùng Vương, TP Đà Lạt, Lâm Đồng) có chức năng nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ, hợp tác quốc tế, tư vấn và tham gia đào tạo về lĩnh vực lâm nghiệp vùng Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.
Nhiệm vụ của Viện này là “xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch 5 năm, hàng năm, các chương trình, dự án về khoa học, công nghệ trong lĩnh vực lâm nghiệp của vùng theo quy định; tổ chức thực hiện sau khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt; nghiên cứu cơ bản có định hướng và nghiên cứu ứng dụng tổng hợp về lâm nghiệp của vùng theo quy định pháp luật...”.
