Vì sao Washington không ra tranh cử lần ba?

Từ chối tranh cử lần thứ 3

Khi nhiệm kỳ Tổng thống lần thứ hai sắp kết thúc, rất nhiều người chuẩn bị đề cử Washington tiếp tục đảm nhận một nhiệm kỳ nữa. Hiến pháp thời kỳ đó chưa có bất kỳ hạn chế nào đối với số lần đảm nhiệm chức vụ Tổng thống. Nhưng Washington kiên quyết từ chối tranh cử Tổng thống lần thứ ba. Tháng 9/1796, ông đọc diễn văn “cáo biệt” nổi tiếng thuyết phục quốc hội để cho mình về nhà dưỡng lão.

Nguyên nhân thực sự hành động đột ngột này của Washington, rất nhiều nhà sử học đã nghiên cứu, thảo luận, nhưng không đi đến ý kiến thống nhất. Bản thân Washington trước và sau khi về nhà nghỉ ngơi tuổi già cũng không công khai biểu thị nguyên nhân thực sự của việc từ chối tranh cử Tổng thống lần thứ ba. Mặc dù vậy, các nhà sử học vẫn căn cứ vào cuộc đời và sự nghiệp của ông để suy đoán.

Là một chủ đồn điền, Washington tập trung sức lực vào việc trồng cây thuốc lá, tính toán chính xác giá thành và lợi nhuận. Tháng 1/1759, ông kết hôn với Martha Dandridge Custis. Ông sống ở trang trại Mount Venon đến tận cuối đời nên khi rút lui khỏi chính trường, ông về vui thú nghỉ ngơi tại chính điền trang của mình. Đây là có thể coi là động lực để Washington quyết tâm thực hiện việc từ chối tranh cử.

Có một số nhà sử học cho rằng, Washington lo ngại mình bị cuốn vào cuộc đấu tranh khốc liệt giữa các đảng phái thời đó, nên không muốn tiếp tục lãnh đạo chính phủ nữa. Khi xuất hiện cuộc đấu tranh giữa các đảng, bản thân ông đã thấy được tình trạng bè phái ngày càng phát triển trong cử chi Hoa Kỳ.

Trong diễn văn cáo từ, Washington đã tha thiết kêu gọi đoàn kết, phản đối đấu tranh bè phái, phản đối thế lực chia rẽ khác. Điều bất hạnh, trong cuộc đấu tranh bè phái, tuy luôn giữ trung lập, nhưng ở thời gian cuối nhiệm kỳ lần thứ hai, Washington đã mất lập trường phi bè phái, trở thành người theo Đảng Liên bang. Trước tình hình này, ông quyết định rời chính trường, đó là sự lựa chọn khôn ngoan của nhà chính trị sáng suốt.

Ảnh tư liệu gia đình tổng thống George Washington.

Đột ngột từ trần chỉ sau 3 năm nghỉ hưu

Một số nhà sử học khác cho rằng, sự công kích của dư luận đã ảnh hưởng lớn đối với quyết định từ chối ra tranh cử lần thứ ba. Một nhà sử học Anh nói: “Do muốn sống thoải mái, cùng với cảm thấy sức khỏe giảm sút và bị phía đối lập chỉ trích, Washington không muốn làm Tổng thống nữa. Vì quá chán nản, ông đã từ chối đảm nhiệm chức vụ lần thứ ba”.

Quan điểm của nhiều nhà sử học và nhà chính trị cũng tương đối giống nhau. Cuộc đấu tranh bè phái giữa các đảng phái và trong nội bộ từng đảng đã dẫn tới cuộc đấu tranh trong giới dư luận. Đồng thời với các tờ bảo của các phái công kích lẫn nhau. Trong nhìệm kỳ thứ hai, Washington cùng bị phái đối lập công kích nặng nề. Sự công kích này khiến ông vô cùng chản nản và khó chịu.

Washington bị chỉ trích là “ngụy quân tử”, “Caesar của Hoa Kỳ”... và coi thường dân chúng. Khi Washington nêu ý kiến không tham gia tranh cử Tổng thống lần thứ ba nữa, rất nhiều tạp chí trong trang nhất gọi hành động này của ông là “lời dối trá ác độc”. “Báo ánh sáng” ở Philadelphia ngay ngày hôm sau đã tuyên bố: “Ngày hôm nay trở thành ngày kỷ niệm của Hợp chúng quốc… Bởi vì con người này - ngọn nguồn của mọi tai họa nước ta hôm nay - đã rơi xuống địa vị bình đẳng với các đồng bào của mình”.

Washington là Tổng thống duy nhất của Mỹ chưa bao giờ được ở Nhà Trắng.

Trong nhật ký ngày 2/3/1797, Washington viết: “Hiện nay, tôi ví mình như một lữ khách mệt mỏi muốn tìm một chỗ nghỉ ngơi, hơn nữa tôi đang mệt thật sự rồi”. Quyết định về nghỉ của Washington có ảnh hưởng và có ý nghĩa đối với điều khoản chỉ cho phép một người làm tổng thống nhiều nhất là hai nhiệm kỳ trong Hiến pháp Mỹ sau này.

Tuy nhiên, truyền thống làm hai nhiệm kỳ tổng thống đã bị phá vỡ vào năm 1940, (Tổng thống Franklin Roosevelt làm liên tục 4 nhiệm kỳ). Năm 1940, Roosevelt tái trúng cử chức Tổng thống nhiệm kỳ thứ ba. Đây là một trường hợp hết sức đặc biệt. Cử tri Mỹ không muốn thay đổi Tổng thống khi đất nước họ đang trong tình trạng chiến tranh.

Nảm 1947, lo ngại quyền lực Tổng thống ngày càng lớn và có xu hướng hình thành chế độ suốt đời làm Tổng thống, Quốc hội Mỹ đã quyết định dự thảo sửa đổi bổ sung điều 22 của Hiến pháp Mỹ: “Bất cứ ai không được đảm nhiệm chức vụ Tổng thống hai khóa trở lên”. Dự thảo này được chính thức phê chuẩn thi hành năm 1951. Như vậy, Quốc hội Hoa Kỳ đã khôi phục truyền thống do Washington sáng lập ra.

Ngày 12/12/1799, Washington bị nhiễm lạnh, dẫn tới cảm nặng. Có thể hồi đó kỹ thuật chữa trị và chẩn đoán sai lầm, ông đã qua đời sau 3 năm về hưu.

“Người cha của nước Mỹ” đã qua đời, để lại cho nhân dân nước mình rất nhiều tài sản tinh thần vô giá. Có lẽ, thế hệ sau không cần thiết tìm mọi cách để giải câu dò của lịch sử: Vì sao Washington không tiếp tục ra tranh cử Tổng thống lần thứ ba? Bởi tên tuổi và công lao của ông đã đủ để nhân dân Hoa Kỳ và thế giới ngưỡng mộ. Để ghi nhớ những dấn ấn của ông trong quá trình xây dựng Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, ảnh của ông đã được in trên tờ 1 đô-la của quốc gia. Cho đến nay, 1 đô-la vẫn là đồng tiền cơ bản của Hoa Kỳ, không thay đổi về giá trị suốt mấy trăm năm qua.