Theo UBND TP, cầu đường sắt Bình Lợi tại Kml719+089 nằm trong khu gian Bình Triệu - Gò Vấp, trên tuyến đường sắt Hà Nội – TP HCM được xây dựng từ những năm đầu 1900 và đưa vào khai thác sử dụng từ năm 1902. Đây là công trình có giá trị lịch sử, văn hóa gắn với quá trình hình thành, phát triển của Sài Gòn – TP HCM và của ngành đường sắt Việt Nam.
Cây cầu sắt gần 120 năm tuổi này chuẩn bị chấm dứt sứ mệnh đưa những đoàn tàu qua sông khi cầu sắt mới được xây dựng bên cạnh sắp được đưa vào sử dụng.
Do đó, UBND TP đề nghị Bộ Giao thông Vận tải (GT-VT) chấp thuận phương án bảo tồn nguyên trạng một phần cầu đường sắt Bình Lợi. Cụ thể, bảo tồn nguyên trạng hai nhịp cầu (trong đó có một nhịp quay) và một tháp canh phía quận Thủ Đức nhằm lưu giữ lại dấu tích của cầu đường sắt Bình Lợi gắn với không gian sông nước để phục vụ cho việc tìm hiểu nghiên cứu khoa học về ngành đường sắt và phát triển ngành du lịch.
Đối với các kết cấu cầu Bình Lợi đề nghị bảo tồn, UBND TP sẽ bố trí nguồn kinh phí thực hiện công tác bảo tồn và phân cấp cho cơ quan, đơn vị có chức năng thực hiện việc quản lý, duy tu, bảo dưỡng, vận hành khai thác theo quy định.
TP cũng kiến nghị Bộ GTVT bàn giao lại cho địa phương quản lý phạm vi khu vực cầu đường sắt Bình Lợi cũ (phía bờ quận Bình Thạnh) sau khi hoàn thành tháo dỡ công trình để nghiên cứu xây dựng bến thủy nội địa phục vụ giao thông vận tải bằng đường thủy.
Trước mắt, trong thời gian chờ phân cấp cho đơn vị chức năng thực hiện quản lý, UBND TP phân công Sở GTVT làm đầu mối về phía thành phố, có trách nhiệm phôi hợp với các cơ quan chức năng thuộc Bộ GTVT thực hiện đầy đủ các thủ tục để tiếp nhận quản lý các hạng mục bảo tồn cầu đường sắt Bình Lợi nêu trên theo quy định.
Trước đó, phương án này đã được Sở GTVT đề xuất lên UBND TP HCM sau nhiều buổi làm việc với các đơn vị liên quan như Sở Văn hóa - Thể thao, Sở Quy hoạch - Kiến trúc, Bảo tàng TP, Ban Quản lý dự án 7.
Cầu sắt Bình Lợi (nối quận Thủ Đức với quận Bình Thạnh) là cây cầu đầu tiên vượt sông Sài Gòn. Cầu dài 275 m gồm 6 nhịp với kết cấu vòm thép được xây dựng hoàn thành vào tháng 2/1902. Ngoài phục vụ đường sắt còn có đường bộ dành cho xe 2 bánh.
Dù trải qua thời gian hơn một thế kỷ, chịu ảnh hưởng của thời tiết, chiến tranh tàn phá, cây cầu vẫn luôn giữ được vai trò, tầm quan trọng không chỉ của khu vực mà cả tuyến đường sắt Bắc - Nam.
Ban đầu, ngành đường sắt dự định tháo dỡ cầu sắt có từ thời Pháp này khi dự án cầu sắt Bình Lợi mới hoàn thành. Tuy nhiên, phương án tháo dỡ gặp phải nhiều ý kiến phản đối của một số chuyên gia đô thị, nhà nghiên cứu di sản vì nó có giá trị lịch sử, văn hóa gắn với quá trình hình thành, phát triển Sài Gòn – TP HCM và ngành đường sắt Việt Nam nên cần được bảo tồn, nghiên cứu.
Đối với phần cầu đường sắt bị tháo dỡ phía quận Bình Thạnh, Sở GTVT đề xuất thành phố giao Trung tâm Quản lý đường thủy nghiên cứu xây dựng bến thủy nội địa phục vụ vận tải hành khách và du lịch đường thủy.
Theo phân cấp, cầu sắt Bình Lợi đang được Tổng công ty Đường sắt Việt Nam quản lý.
