Vì sao những nhà thầu từng “đấu đâu thắng đó”, giờ trượt thầu cao tốc Bắc - Nam?

Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 4 (Cienco4, nay là Tập đoàn Cienco4) 5 - 7 năm trước từng có mặt tại hầu khắp các công trình lớn trong Nam, ngoài Bắc. Doanh nghiệp này không chỉ là nhà đầu tư hạ tầng mà còn là nhà thầu thi công các dự án trọng điểm của ngành Giao thông như: QL1, cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi, cao tốc Nội Bài - Lào Cai… trị giá lên tới hàng ngàn tỷ đồng.

Năm 2014, Bộ GTVT đồng ý bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) tại các Cienco, trong đó có “Tổng 4”. Sau thời điểm chuyển đổi mô hình hoạt động, doanh nghiệp này phải tự “bơi”, tự tìm kiếm việc làm trên thị trường xây lắp, và cũng từ lúc đó cho đến nay, thương hiệu Cienco4 không còn “ồn ào” như trước nữa.

Gần đây, Bộ GTVT triển khai Dự án cao tốc Bắc - Nam (đoạn Cam Lộ - La Sơn) theo hình thức đấu thầu rộng rãi trong nước, Cienco4 cũng đăng ký nộp hồ sơ dự thầu ở Gói thầu xây lắp XL02 cùng các liên danh Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn - Công ty CP Xây dựng Dịch vụ và Thương mại 68 - Công ty CP Đầu tư Xây dựng và Xuất nhập khẩu 168 Việt Nam; Tổng công ty 319 Bộ Quốc phòng; Liên danh Tổng công ty Sông Đà - Tổng công ty Thăng Long - Công ty CP FECON, nhưng Cienco 4 và Liên danh Sông Đà - Thăng Long - FECON đã trượt thầu ngay từ vòng đầu - tại bước đánh giá về năng lực và kinh nghiệm, do không đạt năng lực của nhà thầu.

Tổng Công ty 319 Bộ Quốc phòng thì vào “sâu” hơn - tới giai đoạn đánh giá năng lực tài chính, nhưng sau đó cũng dừng bước. Kết quả cuối cùng, ở Gói thầu xây lắp này, Liên danh Trường Sơn - Xây dựng và Thương mại 68 - Xây dựng và Xuất nhập khẩu 168 Việt Nam đã vượt qua bước đánh giá về năng lực, kinh nghiệm và phần đánh giá về mặt tài chính - trở thành liên danh trúng thầu Gói XL02.

Trước Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông, nhiều nhà thầu là doanh nghiệp tư nhân đã tham gia thi công cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi.

Quan sát kết quả đấu thầu trong phạm vi hẹp này có thể thấy, những doanh nghiệp nhà nước một thời đình đám như Cienco4, Thăng Long, Sông Đà… giờ dường như đang có phần “hụt hơi” ở những “sân chơi” lớn? Thực tế này khác xa so với thời chưa cổ phần hóa, tên tuổi của những nhà thầu  này thường được “đóng đinh” trên những công trình trọng điểm, với vai trò là nhà thầu tạo “cảm hứng”, dẫn dắt tiến độ chung của không ít dự án quan trọng.

Lý giải về thực trạng trên, một số ý kiến nói rằng: Do không còn “cái bóng” của nhà nước trong doanh nghiệp, việc làm cũng không được ưu ái giao như trước nên các “Tổng” nổi tiếng một thời ngành GTVT giờ giảm dần sức mạnh?

Trái ngược với thực tế tại các Cienco, trên thị trường xây lắp thời gian gần đây đang chứng kiến sự xuất hiện và lớn mạnh của không ít nhà thầu là doanh nghiệp tư nhân có tiềm lực... Tại một số công trình, dự án trọng điểm, thành phần kinh tế này đã xuất hiện với vài trò là nhà thầu hoặc nhà đầu tư dự án.

Cụ thể, ở Gói thầu xây lắp XL02 đoạn Cam Lộ - La Sơn, đang có tới 2 doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế này tham gia trong liên danh thi công công trình trị giá hơn 600 tỷ đồng. Tương tự, vẫn ở dự án này - tại Gói thầu xây lắp XL01, Công ty CP Đầu tư và Xây dựng 703 cũng đã trúng thầu 547 tỷ đồng; thậm chí, nhà thầu này còn là “leader” trong liên danh bên cạnh một doanh nghiệp quân đội - Tổng công ty Thành An…

Rõ ràng, quá khứ vàng son của những thương hiệu mạnh một thời có thể là một lợi thế trong giao dịch và trên thị trường đối với doanh nghiệp nhưng nó chỉ chiếm một phần rất nhỏ. Bởi doanh nghiệp nếu không biết gia tăng sức mạnh, thiếu thực lực, thì những “sân chơi” lớn như cao tốc Bắc - Nam không thể là của họ.