Vì sao một triều đại mở ra huy hoàng lại kết thúc sau chỉ 11 năm?

Vì sao một triều đại mở ra huy hoàng lại kết thúc sau chỉ 11 năm?
(PLO) - Năm 968 , sau khi dẹp tan "loạn thập nhị sứ quân", Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, đóng đô ở Hoa Lư (Ninh Bình) đặt tên nước là Đại Cồ Việt. Song, nhà Đinh chỉ tồn tại 11 năm (968 - 979) với 2 đời vua, mà thực chất là 1 đời. Một triều đại mở ra huy hoàng mà kết thúc lại quá ngắn ngủi chỉ vì "bỏ con trưởng, lập con thứ".
Vị vua đầu tiên của nước Việt
Với hơn 1.000 năm Bắc thuộc, Việt Nam đã bị nhiều triều đại phong kiến Trung Quốc như Tần, Hán, Đường… thay nhau đô hộ. Nhiều cuộc khởi nghĩa đã nổ ra song đều bị đàn áp khốc liệt và thất bại. Đến đầu thế kỷ thứ 10 (năm 905) với sự cai trị của Khúc Thừa Dụ thì được xem như  đất nước đã bước vào thời kỳ tự chủ. 
Dù vậy, do thực lực lúc bấy giờ mà ông mới chỉ tự xưng là Tiết độ sứ (danh hiệu một chức quan của nhà Đường) chứ chưa xưng vương. Sách "Việt sử thông giám cương mục" viết: "Họ Khúc là một họ lớn lâu đời ở Hồng Châu. Khúc Thừa Dụ tính khoan hòa, hay thương người, được dân chúng suy tôn. Gặp thời buổi loạn lạc, nhân danh là hào trưởng một xứ, Thừa Dụ tự xưng là Tiết độ sứ...".
Sau khi đánh tan quân Nam Hán trên sông bạch Đằng, năm 939 Ngô Quyền lên ngôi, đóng đô ở Cổ Loa. Thế và lực của người Việt lúc ấy đã khá mạnh, tuy nhiên ông cũng chỉ xưng vương. Sách "Đại Việt sử ký toàn thư" chép: "Kỷ Hợi (939)... Mùa xuân, vua mới xưng vương, lập Dương Thị làm hoàng hậu, đặt trăm quan, chế định  triều nghi, phẩm phục".
Tuy nhiên, sự thể đã khác khi Đinh Bộ Lĩnh dẹp tan "loạn thập nhị sứ quân" vào năm 968, ông không xưng vương mà xưng đế - Đinh Tiên Hoàng Đế, với nghĩa là vị hoàng đế đầu tiên của nước Việt (trước đó ở thế kỷ thứ 8, Mai Thúc Loan ở vùng Hoan Châu cũng đã từng xưng đế - Mai Hắc Đế, song chưa được xem là chính thống). Sách "Đại việt sử ký toàn thư" chép: "Vua họ Đinh, tên húy là Bộ Lĩnh, người động Hoa Lư, châu Đại Hoàng (nay là Gia Viễn, Ninh Bình), là con trai Đinh Công Trứ, thứ sử Hoan Châu. Dẹp yên các sứ quân, tự lập làm đế, ở ngôi 12 năm...".
Kế tục nhà Ngô, Đinh Tiên Hoàng tiếp tục xây dựng bộ máy ban đầu đã đi vào nền nếp, sử chép "Vua lên ngôi, đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt, dời kinh về động Hoa Lư xây dựng đô mới, đắp thành đào hào, làm cung điện, đặt triều nghi... 
Vua muốn lấy uy để chế ngự thiên hạ, mới đặt vạc lớn ở sân triều, nuôi hổ dữ ở trong cũi, hạ lệnh rằng: Người nào trái phép sẽ phải chịu tội bỏ vạc nấu hay cho hổ ăn. Mọi người sợ phục không ai dám trái".  Đến nay người dân quanh vùng Hoa Lư vẫn lưu truyền những câu ca ngợi công tích của vị vua mở đầu nền cai trị chính thống của một quốc gia tự chủ: "Đặt ra có ngũ có dinh/ Có quân túc vệ, có thành tứ vi/ Trên thì bảo điện uy nghi/ Bên ngoài lại sẵn đan trì, nghi môn". 
Mở ra trang sử huy hoàng 
Việc Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân thống nhất đất nước lên ngôi hoàng đế đã được không ít sử gia qua các triều đại xem như một trang sử huy hoàng của nước Đại Việt. Lê Văn Hưu nhận xét: "Tiên Hoàng nhờ có tài năng sáng suốt hơn người, dũng cảm mưu lược nhất đời, đương lúc nước Việt ta không có chủ, các hùng trưởng cát cứ, một phen cất quân mà 12 sứ phục hết. 
Vua mở nước dựng đô, đổi xưng Hoàng Đế, đặt trăm quan, lập sáu quân, chế độ gần đầy đủ, có lẽ ý Trời vì nước Việt ta mà sinh bậc thánh triết...". Ngô Sĩ Liên bàn rằng: "Vận trời đất, bí rồi ắt thái, Bắc Nam đều cùng một lẽ ấy. Thời Ngũ đại bên Bắc triều Trung Quốc suy loạn rồi Tống Thái Tổ nổi lên. Ở Nam triều nước ta, 12 sứ quân phân chia quấy nhiễu, rồi Đinh Tiên Hoàng nổi lên. Không phải là ngẫu nhiên mà do vận trời vậy". 
Phan Huy Chú viết: "Xét nước ta từ thời Hùng Vương mới bắt đầu thông hiếu với Trung Quốc nhưng danh hiệu còn nhỏ không được dự vào hàng chư hầu triều hội... đến khi Đinh Tiên Hoàng bình định các sứ quân, khôi phục mở mang bờ cõi, bấy giờ điển lễ, sách phong của Trung Quốc mới cho đứng riêng là một nước". Ngô Thì Sĩ  cho rằng: "Tiên Hoàng dấy lên từ một người áo vải, một lần nổi lên dẹp được 12 sứ quân. Rồi dựng nước, dựng kinh đô, đổi niên hiệu, chính ngôi vua. Võ công vang khắp, văn hóa đều đổi mới...".  
Sử sách coi Đinh Tiên Hoàng là vị hoàng đế đặt nền móng sáng lập nhà nước phong kiến trung ương tập quyền đầu tiên ở Việt Nam.
"Bỏ trưởng lập thứ" làm trái đạo thường
Ấy vậy mà chỉ vì một số sai lầm của vua mà cơ nghiệp nhà Đinh tiêu tan sau 11 năm với hai đời vua. Họa bắt đầu khi vua bỏ con trưởng lập con thứ, gây ra cuộc tranh chấp ngôi thứ nồi da nấu thịt, sau nữa là việc dùng người thiếu sự cẩn trọng. Cứ bằng vào sử sách, thì Đinh Tiên Hoàng lập 5 hoàng hậu và có 3 con trai là Đinh Liễn, Đinh Toàn và Đinh Hạng Lang. 
Trong đó, con cả Đinh Liễn là người đã cùng vua cha đánh dẹp 12 sứ quân, lập nên nhà Đinh. Khi Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi thì Đinh Liễn được phong làm Nam Việt Vương.  Là người từng trải, có công lao, có năng lực và cũng có cả uy tín, Đinh Liễn chắc mẩm quyền kế vị ngôi Hoàng đế sẽ thuộc về mình. Điều này, xét về đối ngoại, cũng phù hợp với mong muốn của nhà Tống bởi Đinh Liễn đã từng được cử đi sứ phương Bắc, và nhà Tống cũng đã sai sứ sang gia phong cho Đinh Liễn làm Khai phủ nghi đồng Tam ti, Kiểm hiệu Thái sư, Giao Chỉ quận vương vào năm 975.
Tượng đài Đinh Tiên Hoàng
 Tượng đài Đinh Tiên Hoàng
Tuy nhiên, đầu mùa xuân năm Mậu Dần (978), chỉ vì mang lòng yêu quý riêng, mà Đinh Tiên Hoàng bỗng dưng quyết định lập người con trai 4 tuổi là Hạng Lang làm Thái tử và Đinh Toàn 5 tuổi làm Vệ Vương. Bị vua cha tước quyền kế vị ngôi vua một cách vô lý, Đinh Liễn đã đi đến một quyết định tàn bạo: "giết em". 
Sách "Đại Việt sử kí toàn thư" chép: "Mùa xuân năm Kỷ Mão (979), Nam Việt Vương Đinh Liễn giết chết Hoàng thái tử Hạng Lang. Đinh Liễn là con trưởng của Nhà vua, thuở hàn vi từng chịu đựng gian khổ, khi thiên hạ được thái bình, ý Vua cũng muốn truyền ngôi cho, bèn phong làm Nam Việt Vương. Liễn lại cũng từng chịu mệnh và nhận tước vị của nhà Tống ban cho. 
Nhưng về sau, vua sinh được người con trai nhỏ là Hạng Lang, rất mực yêu quý, bèn lập Hạng Lang làm Thái tử. Đinh Liễn bất bình, liền sai người lập mưu giết đi". Trương truyền rằng, sau tội ác tày trời giết Thái tử này, tuy được vua cha khoan hồng, song vì ân hận Đinh Liễn đã dựng nhiều cột đá viết những bài tụng kinh Phật ở kinh đô Hoa Lư để tỏ ý sám hối. 
Tuy nhiên, vận nhà Đinh đã hết! Đinh Liễn giết em vào mùa xuân thì đến mùa đông năm ấy Đinh Bộ Lĩnh và Đinh Liễn cùng bị Đỗ Thích, một viên quan vốn là cận vệ của nhà vua, giết. Đinh Toàn lên ngôi lúc 6 tuổi, mẹ là Dương thị (có người gọi là Dương Vân Nga) buông rèm nhiếp chính với sự trợ thủ đắc lực của Thập đạo tướng quân Lê Hoàn ngày đêm ra vào cung cấm. Từ đây coi như kết thúc triều Đinh, mở ra triều Tiền Lê, đồng thời cũng hé mở một "nghi án" về cái chết của cha con vua Đinh mà cho đến nay vẫn chưa được làm sáng tỏ. 
Các nhà chép sử "phê" gì?
Sử thần Ngô Sĩ Liên đã viết "Vua tài năng thông minh hơn người, dũng lược nhất đời, quét sạch các hùng trưởng, nối lại đại thống của Triệu Vũ Đế. Song không biết được dự phòng, không giữ được trọn đời. Đáng tiếc thay!". Theo ông, cái họa diệt vong của nhà Đinh là ở chỗ: "Nối nghiệp dùng con đích là đạo thường muôn đời; làm trái đạo thường ấy, chưa bao giờ là không gây loạn. Cũng có khi nhân đời loạn, lập thái tử trước hết lấy người có công, hoặc con đích trước quá ác thì bỏ mà lập con thứ, đó là lúc biến mà làm cho đúng, người đời xưa vẫn làm thế. Nam Việt Vương là con trưởng lại có công, chưa thấy có lỗi gì. Tiên Hoàng lại yêu con nhỏ mà quên con đích, chỉ biết tỏ tình yêu quý, mà không biết làm như thế là thành hại cho con. Liễn lại nhẫn tâm giết cả em, thì mất hết luân thường, tai họa đến thân mình chết, lây đến cả cha, há chẳng dữ dội lăm sao? Không thế thì việc đại ác của Đỗ Thích bởi đâu nảy ra mà hợp với lời sấm ngữ được".

Đọc thêm

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lên đường thăm chính thức Campuchia

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lên đường thăm chính thức Campuchia
Ngày 21/11, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Đảng, Nhà nước Việt Nam rời Hà Nội, lên đường thăm chính thức Vương quốc Campuchia, tham dự Hội nghị toàn thể lần thứ 12 của Hội nghị quốc tế các đảng chính trị châu Á (ICAPP) và Phiên họp toàn thể lần thứ 11 của Nghị viện Quốc tế vì Bao dung và Hòa bình (IPTP) từ ngày 21-24/11/2024.

Lễ đón chính thức Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân tại Malaysia

Lễ đón chính thức Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân tại Malaysia
Trưa 21/11 (theo giờ địa phương), tại Phủ Thủ tướng, Trung tâm hành chính Putrajaya, Malaysia, Lễ đón Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân sang thăm chính thức Malaysia, theo lời mời của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim và Phu nhân từ ngày 21-23/11, được tổ chức trọng thể theo nghi thức cao nhất dành cho Nguyên thủ quốc gia thăm chính thức.

Công tác phát triển Đảng trong giới nghệ sĩ Thủ đô: Những nút thắt cần tháo gỡ - Bài 1: Tự hào là người chiến sĩ trên 'mặt trận văn hóa'

Hà Nội có 97 tác phẩm xuất sắc được trao giải trong Cuộc thi chính luận bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng lần thứ 4 năm 2024. (Ảnh: CTV)
(PLVN) -  Ngày 24/11/1946, tại Nhà hát Lớn TP Hà Nội, Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất đã diễn ra. Trong diễn văn khai mạc, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi. Văn hóa lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường và tự chủ”. Lá thư Người gửi giới họa sĩ và văn nghệ sĩ năm 1951 đến nay vẫn vẹn nguyên tính thời sự: “Văn hóa, nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”.

Kiến tạo trong kỷ nguyên mới phải đột phá đi thẳng vào hiện đại

Quang cảnh Hội thảo. (Ảnh trong bài: V.Anh)
(PLVN) - Yêu cầu bao trùm trong kiến tạo kỷ nguyên mới là phải tiến hành đồng thời, thắng lợi quá trình “đột phá kép”. Một mặt, phải đột phá đi thẳng vào hiện đại, vào những lĩnh vực công nghệ cao, đặc biệt là công nghệ số mà Việt Nam có lợi thế. Mặt khác, phải đột phá trong việc giải quyết triệt để những “điểm nghẽn”, những khó khăn đang kìm hãm, cản trở sự phát triển của đất nước.

Khẳng định vị thế quốc tế của Việt Nam trong giải quyết thách thức toàn cầu

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại phiên thảo luận phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng. (Ảnh: TTXVN)
(PLVN) - Ngày 19/11 (theo giờ địa phương), tại Rio de Janeiro, Brazil, Hội nghị Thượng đỉnh G20 năm 2024 tiếp tục diễn ra với Phiên thảo luận về phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng dưới sự chủ trì của Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva, Chủ tịch G20 năm nay. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã tham dự và có bài phát biểu tại Phiên thảo luận.

Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Bàn làm chứ không bàn lùi

Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. (Ảnh: Cổng TTĐTQH)
(PLVN) -  Chiều 20/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội tiến hành thảo luận chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Đa số đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tán thành với chủ trương đầu tư dự án với tinh thần bàn làm chứ không bàn lùi.

Nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm trình bày Tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân. (Ảnh: Phạm Thắng)
(PLVN) - Chiều 20/11, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội làm việc phiên toàn thể tại hội trường nghe các báo cáo về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương điều hành phiên họp.

Chủ tịch Hồ Chí Minh với Quốc hội Việt Nam: Quốc hội là cơ quan quyền lực tối cao của Nhà nước và Nhân dân

Bác Hồ phát biểu tại kỳ họp thứ năm Quốc hội Khóa I ngày 20/9/1955. (Ảnh tư liệu)
(PLVN) - Quốc hội nước ta được thành lập trong những năm chiến tranh chống xâm lược, do toàn dân tự do bầu cử, là đại biểu chân chính của nhân dân cả nước từ Bắc đến Nam. Đến nay, trước tình hình mới, nhiệm vụ mới, Quốc hội đã, đang cùng Nhân dân và Chính phủ thực hiện các nhiệm vụ trọng yếu của quốc gia, đưa đất nước ta từng bước đủ “cơ đồ, vị thế, tiềm lực và uy tín” để “sánh vai với các cường quốc năm châu” .

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phu nhân bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Dominica

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phu nhân bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Dominica
Sau khi kết thúc tốt đẹp chuyến công tác tham dự Hội nghị Thượng đỉnh G20 và hoạt động song phương tại Brazil, tối 19/11 (theo giờ địa phương, sáng 20/11 giờ Hà Nội), chuyên cơ chở Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phu nhân, cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã tới sân bay Las Americas, Thủ đô Santo Domingo, bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Dominica theo lời mời của Tổng thống Cộng hòa Dominica Luis Abinader và Phu nhân.

Hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam - Kỳ cuối: Quyết tâm và quyết tâm cao hơn nữa

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 9/2024. (Ảnh: VGP).
(PLVN) -  Suy cho cùng, điều quan trọng nhất là chất lượng các đạo luật phải đáp ứng được yêu cầu kiến tạo để đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững, hùng cường và thịnh vượng, hội nhập quốc tế sâu rộng. Trên tinh thần đó, chúng ta đã cố gắng, càng cố gắng hơn nữa, đã quyết tâm, càng phải quyết tâm cao hơn nữa.

longformKế hoạch của Bộ Tư pháp về Tổng kết thực hiện Nghị Quyết số 18 - NQ/TW

Kế hoạch của Bộ Tư pháp về Tổng kết thực hiện Nghị Quyết số 18 - NQ/TW
(PLVN) - Ban Chỉ đạo của Bộ Tư pháp về Tổng kết Nghị quyết 18- NQ/TW đã ban hành Kế hoạch tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18 - NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới , sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. Báo Pháp luật Việt Nam trân trọng đăng toàn văn Kế hoạch:

Cần bổ sung tiêu chuẩn 'đầu vào' đối với nguồn đào tạo giáo viên

Quang cảnh phiên làm việc sáng 20/11. (Ảnh: quochoi.vn)
(PLVN) - Để đáp ứng vai trò, vị trí của nhà giáo, có ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị, bổ sung quy định về tiêu chí, tiêu chuẩn đầu vào đối với nguồn đào tạo giáo viên tại các cơ sở đào tạo nguồn giáo viên, tránh tình trạng như nhiều năm qua, việc tuyển sinh đối với nhiều cơ sở đào tạo nguồn giáo viên có đầu vào gần như thấp nhất theo tiêu chuẩn xét tuyển so với nhiều ngành, lĩnh vực.

Bài cuối: Nghiên cứu hoàn thiện quy định về hoạt động “tái giám sát”

Một cuộc làm việc với các Bộ, ngành của Đoàn giám sát “Việc thực hiện các Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019 -2021”. (Ảnh: quochoi.vn)
(PLVN) - Với hoạt động “tái giám sát” hay “giám sát lại” lần đầu tiên được Ủy ban Thường vụ Quốc hội triển khai vừa qua đã nhận về nhiều ý kiến đồng tình, ủng hộ. Cạnh đó, một số chuyên gia cho rằng vẫn còn một số vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện để hoạt động này mang lại hiệu quả, thiết thực, nhất là trong lĩnh vực sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã vốn đòi hỏi phải tiến hành khẩn trương để phục vụ Đại hội Đảng bộ các cấp.