Vì sao mẹ thiên nhiên “nổi giận”?

Cơn bão số 3 là “tiếng chuông cảnh tỉnh” cho ứng xử của con người với thiên nhiên. (Ảnh: PV)
Cơn bão số 3 là “tiếng chuông cảnh tỉnh” cho ứng xử của con người với thiên nhiên. (Ảnh: PV)
0:00 / 0:00
0:00
(PLVN) - Cơn bão Yagi vừa qua đã minh chứng cho một sự thật rằng, nếu con người quay lưng, đối xử tàn tệ với thiên nhiên, thì sẽ phải gánh chịu những hậu quả khôn lường.

Con người có phải là “thủ phạm”?

Cơn bão số 3 (Yagi) đi vào đất liền trưa ngày 7/9/2024 với thời gian lưu bão kéo dài trên 12 giờ, kèm theo mưa lớn kéo dài, sạt lở, lũ lụt nghiêm trọng. Đặc biệt, hoàn lưu mưa sau bão đã gây ra nhiều vụ lũ quét và sạt lở đất kinh hoàng tại các tỉnh miền núi phía Bắc. Đáng nói, những năm gần đây, các hiện tượng thời tiết, thiên tai bất thường, cực đoan ngày càng nhiều hơn, diễn biến phức tạp, khó lường trên phạm vi toàn quốc, để lại hậu quả, thiệt hại nặng nề về con người và tài sản. Vậy đâu là nguyên nhân chính khiến “mẹ thiên nhiên” đang “nổi giận”?

Chia sẻ với Báo Pháp luật Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hà - Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên và Phát triển (CCD) nhận định rằng: Thiên tai như áp thấp nhiệt đới, bão, mưa lớn, mưa đá, sét, gió lốc, ngập lụt, lũ, sạt lở đất, hạn hán, sương muối, xâm nhập mặn, động đất, v.v là những hiện tượng tự nhiên bất thường có thể gây thiệt hại về người, tài sản và môi trường. Con người không tạo ra thiên tai nhưng nhiều hoạt động của con người có thể làm cho tác động của thiên tai trở nên trầm trọng hơn.

Ví dụ, việc mất rừng tự nhiên ở những khu vực đất dốc làm cho đất đá khu vực đó có thể bị mưa, nước xối trực tiếp làm giảm mối liên kết dẫn đến nhiều nguy cơ sạt, lở. Tương tự, mất rừng làm tăng lượng nước chảy trên bề mặt đất, khi mưa lớn xảy ra, nước chảy dồn dập xuống suối, sông làm cho nước sông, suối dâng cao và chảy nhanh tạo thành lũ. Mất rừng tự nhiên sẽ làm cho vùng đất ở đó bị khô cằn do mất khả năng lưu, giữ nước làm tăng nguy cơ hạn hán.

Bên cạnh đó, các hoạt động không bền vững của con người trong phát triển cơ sở hạ tầng, nông nghiệp, khai thác rừng, chuyển đổi mục đích sử dụng đất đã và đang làm gia tăng lượng khí nhà kính làm cho khí quyển nóng lên. Một trong những tác hại của việc Trái đất nóng lên là tần suất các cơn bão nhiệt đới, áp thấp nhiệt đới xuất hiện nhiều hơn và cường độ mạnh hơn. Thiên tai xảy ra trên toàn quốc trong suốt hai thập kỷ qua với tần suất thường xuyên hơn, cường độ mạnh hơn và quy mô lớn hơn là minh chứng rõ nét về hậu quả của biến đổi khí hậu (BĐKH) và thời tiết cực đoan mà con người đã và đang góp phần làm cho chúng nguy hiểm hơn.

Đồng tình, Thạc sĩ Nguyễn Đức Tố Lưu, Trung tâm Con người và Thiên nhiên (Pan Nature) cho rằng trận bão lụt vừa qua đã cho thấy “nắng mưa không còn là chuyện của trời” nữa, mà đó chính là chuyện của con người chúng ta. Dù thiên tai như bão, lũ là hiện tượng tự nhiên, nhưng hoạt động của con người đã và đang làm gia tăng sự bất thường và mức độ nghiêm trọng của các hiện tượng này, dẫn đến những hậu quả nặng nề hơn.

Nói cách khác, BĐKH là “sự trừng phạt” đối với những hành động mà con người đã dồn ép lên thiên nhiên. Điển hình như nạn phá rừng đầu nguồn làm giảm khả năng giữ nước của đất, dẫn đến sạt lở, xói mòn, lũ ống lũ quét và ngập lụt ở vùng hạ lưu. Phá rừng cũng dẫn đến phát thải khí nhà kính, góp phần đáng kể gây ra BĐKH toàn cầu. Ngoài ra, ông Lưu cũng nhấn mạnh, tại các khu đô thị mở rộng, việc san lấp đất, xây dựng không theo quy hoạch làm cản trở hệ thống thoát nước tự nhiên, khiến nước không thể thấm vào đất, tăng nguy cơ ngập úng khi có mưa lớn. Hoạt động canh tác nông nghiệp không bền vững, khai thác khoáng sản và xây dựng các công trình thủy điện không được kiểm soát cũng làm thay đổi dòng chảy của các con sông, khiến khả năng thoát nước và phòng chống lũ của các khu vực bị suy giảm.

Nhiều nhiệm vụ, giải pháp cấp bách

TS. Nguyễn Mạnh Hà – Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên và Phát triển. (Ảnh: NVCC)

TS. Nguyễn Mạnh Hà – Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên và Phát triển. (Ảnh: NVCC)

Để giảm thiểu các tác động tiêu cực, giúp quốc gia chống chịu tốt hơn với các thảm hoạ thiên nhiên, ứng phó với BĐKH, việc cần làm hiện rất nhiều. Theo TS. Nguyễn Mạnh Hà, về khắc phục hậu quả của thiên tai, biện pháp cấp bách vẫn là sử dụng phương châm “4 tại chỗ” (chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện vật tư tại chỗ và hậu cần tại chỗ) để khắc phục và tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn trong và sau thiên tai. Cùng với đó là thực hiện cứu trợ khẩn cấp về chỗ trú ngụ, nhu yếu phẩm; đánh giá thiệt hại; đồng thời huy động sự tham gia của cộng đồng, của các cấp chính quyền, các tổ chức quốc tế,… trong việc hỗ trợ khôi phục các hoạt động sản xuất, kinh doanh, giáo dục, y tế, vệ sinh và môi trường.

Về chiến lược đường dài ứng phó với BĐKH, ông Hà cho rằng, cần nhanh chóng thực hiện các biện pháp toàn diện gồm đánh giá rủi ro, xây dựng các kịch bản thích ứng và tiến tới giảm lượng phát thải khí nhà kính và phục hồi rừng ở các vùng xung yếu, vùng có nguy cơ. Các nỗ lực ưu tiên cần kể đến: đánh giá tác động của BĐKH đối với từng lĩnh vực, địa phương và cộng đồng; nâng cao nhận thức cho cộng đồng; xây dựng và triển khai hệ thống cảnh báo thiên tai sớm; thực hiện các hoạt động quản lý rủi ro thiên tai. Đồng thời, cần đẩy mạnh các biện pháp phi công trình như trồng và phục hồi rừng ngập mặn ven biển, bảo vệ và khôi phục các hệ sinh thái tự nhiên trên cạn; nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ, sáng kiến mới để ứng phó với ngập lụt đô thị và nước biển dâng…

Thạc sĩ Nguyễn Đức Tố Lưu cho rằng, cần ưu tiên các lĩnh vực nông lâm nghiệp thông minh, năng lượng tái tạo, quản lý môi trường đô thị. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ngăn chặn nạn chặt phá rừng ở những khu vực rừng đầu nguồn, nơi có ý nghĩa phòng hộ quan trọng.

Cùng với những “quốc sách” như phát triển năng lượng tái tạo, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hoá thạch, tiết kiệm năng lượng, ông Lưu đề xuất thêm, các công trình xây dựng đô thị và cho quy hoạch phát triển các đô thị nên bổ sung phương châm “sống chung với lũ”, tức là luôn tính đến, luôn tuân thủ các tiêu chuẩn cho phòng chống thiên tai. Phát triển nông nghiệp thông minh cần sự “thông thái, sáng suốt” để toàn bộ quá trình sản xuất nông nghiệp thân thiện với môi trường, ứng phó với BĐKH, từ việc sử dụng đất hợp lý, sử dụng nước hiệu quả, canh tác bền vững, đến ứng dụng giống có sức chống chịu, hạn chế tối đa phát thải khí nhà kính từ nông nghiệp...

Phục hồi các hệ sinh thái tự nhiên, dừng “hủy hoại” thiên nhiên

Thạc sĩ Nguyễn Đức Tố Lưu, Trung tâm Con người và Thiên nhiên. (Ảnh: NVCC)

Thạc sĩ Nguyễn Đức Tố Lưu, Trung tâm Con người và Thiên nhiên. (Ảnh: NVCC)

Trận bão lụt vừa qua và nhiều cơn bão lớn trước đây cho thấy con người rất nhỏ bé trước thiên nhiên. Trong bối cảnh đó, công tác bảo vệ, phục hồi, nâng cao ý thức và hành động của con người đối với thiên nhiên trở nên vô cùng ý nghĩa và cấp thiết.

TS. Nguyễn Mạnh Hà nhấn mạnh, trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ môi trường nói chung, công tác truyền thông rất quan trọng. Theo ông, cần phải tăng cường phổ biến kiến thức, nâng cao nhận thức để người dân hiểu được giá trị của cây xanh, giá trị của các hệ sinh thái tự nhiên, sự cân bằng tự nhiên. Khi sự cân bằng sinh thái bị phá vỡ, thiên tai có nguy cơ xảy ra thường xuyên hơn và nghiêm trọng hơn. “Ngay cả việc trồng cây thế nào cho đúng (đúng loài cây đô thị, đúng cách trồng, đúng chỗ) cũng rất quan trọng, nếu không sẽ không giúp ích mà còn gây ra các tác hại cộng hưởng với thiên tai”, ông Hà cho biết.

“Thiên tai “không có mắt”, không trừ một ai, nên mọi người, không phân biệt nông thôn hay thành thị, già hay trẻ, quốc gia phát triển hay lạc hậu đều cần cùng nhau nỗ lực bằng mọi cách giảm thiểu các nguyên nhân và tác động của BĐKH. Ý thức và hành động bảo vệ thiên nhiên có ý nghĩa sâu sắc trong việc bảo vệ môi trường và cuộc sống, tương lai và sự thịnh vượng của xã hội.

Khi ta tôn trọng thiên nhiên, ta không chỉ cứu cây cối, các loài động vật hoang dã mà còn cứu chính mình khỏi những tác động tiêu cực của BĐKH và thiên tai cực đoan. Vì vậy, chúng ta cần từ bỏ lối sống không bền vững, phá hủy thiên nhiên, mà chuyển sang sống hòa hợp, giữ gìn thiên nhiên. Mỗi hành động nhỏ hôm nay sẽ góp phần tạo nên một thế giới bền vững và an toàn hơn cho tương lai”, ông Lưu chỉ ra.

Bình luận

Ý kiến của bạn sẽ được biên tập trước khi đăng. Xin vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Tin cùng chuyên mục

Bộ trưởng KH&CN Huỳnh Thành Đạt kêu gọi các nhà khoa học tìm kiếm giải pháp thiết thực để thực hiện mục tiêu Net Zero. (Ảnh: TH )

Hiện thực hóa mục tiêu Net Zero khu vực Đồng bằng sông Cửu Long

(PLVN) - Ngày 10/1, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) phối hợp với UBND TP Cần Thơ và Trường Đại học Cần Thơ tổ chức Hội thảo khoa học "Triển khai Chương trình KH&CN phục vụ mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 tại Việt Nam cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL)".

Đọc thêm

Những hiểm họa của đèn laser sân khấu với đôi mắt

Ảnh minh họa

(PLVN) - Hiện nay, đèn laser sân khấu ngày càng trở nên phổ biến trong các sự kiện giải trí do tạo hiệu ứng ánh sáng độc đáo. Song nếu tiếp xúc trực tiếp, quá lâu với loại ánh sáng này có thể gây ra những tổn thương, đặc biệt là thị lực.

Bộ Giáo dục 'thúc' sớm công bố tiêu chí xét tuyển lớp 6

Ảnh minh họa
(PLVN) - Bộ GD&ĐT yêu cầu khẩn trương xây dựng và công bố nguyên tắc, tiêu chí xét tuyển vào lớp 6 THCS phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương để học sinh, cha mẹ học sinh, giáo viên và các nhà trường hiểu rõ, chủ động trong công tác tuyển sinh.

Công dân ưu tú thành phố Cảng được bồi dưỡng nhận thức về Đảng trước khi lên đường nhập ngũ

Các đại biểu cùng các học viên chụp ảnh lưu niệm tại Đền Liệt sỹ quận Lê Chân.
(PLVN) - Ngày 10/1, tại Đền Liệt sỹ quận Lê Chân, Quận ủy Lê Chân (TP Hải Phòng) tổ chức Lễ bế giảng lớp bồi dưỡng nhận thức về Đảng cho công dân ưu tú sẵn sàng nhập ngũ nhân dịp kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3/2/1930-3/2/2025), chào mừng Đại hội Đảng bộ các cấp nhiệm kỳ 2025 - 2030.

Cao Bằng thu ngân sách vượt 43% dự toán Trung ương giao

Tỉnh Cao Bằng đang ngày càng phát triển, giàu đẹp (Ảnh: Lê Hanh)
(PLVN) - Sáng 10/1, UBND tỉnh Cao Bằng họp báo thông tin về kết quả phát triển kinh tế - xã hội năm 2024 và nhiệm vụ 2025. Năm 2024, Cao Bằng đã trải qua một hành trình đáng nhớ, đánh dấu bước phát triển mạnh mẽ về kinh tế - xã hội và những thành tựu nổi bật trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành.

"Thay áo" cho cầu Phố Mới - Điểm nhấn hạ tầng tại Lào Cai

"Thay áo" cho cầu Phố Mới - Điểm nhấn hạ tầng tại Lào Cai
(PLVN) - Thành phố Lào Cai vừa nâng cấp, cải tạo dự án cầu Phố Mới với tổng vốn đầu tư gần 15 tỷ đồng. Dự án nhằm mang lại diện mạo mới cho cây cầu quan trọng này, đồng thời nâng cao an toàn giao thông và phục vụ tốt hơn nhu cầu đi lại của người dân.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà kiểm tra dự án Sân bay Long Thành và tặng quà cho gia đình chính sách

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà kiểm tra dự án Sân bay Long Thành và tặng quà cho gia đình chính sách
(PLVN) -  Sáng 9/1, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà dẫn đầu Đoàn công tác của Chính phủ và các bộ, ban, ngành đã có buổi kiểm tra thực địa các gói thầu xây lắp, gói thầu lắp đặt thiết bị nhà ga hành khách và tiến độ thi công sân đỗ máy bay của dự án Sân bay Long Thành (Đồng Nai).

Trách nhiệm của cha mẹ trong việc định hình nhân cách con trẻ

Điều quan trọng nhất trong giáo dục trẻ chính sự là nghiêm túc và nhất quán, giúp con phân biệt rõ đúng, sai, trở thành một người sống có kỷ luật và trách nhiệm. (Ảnh minh họa: AI)
(PLVN) - Không ít bậc cha mẹ ngày nay đã và đang dồn mọi điều kiện tốt nhất cho con mình. Thế nhưng, giữa yêu thương và chiều chuộng quá mức là một ranh giới mong manh, khi không hiểu được điều này, phụ huynh có thể tạo ra một thế hệ trẻ em lớn lên trong sự vô ơn, vô cảm, thậm chí vô trách nhiệm với chính cuộc đời mình.

Công an Quảng Ninh triển khai phần mềm quản lý lưu trú ASM

Quang cảnh hội nghị.
(PLVN) - Tại TP Hạ Long, Công an tỉnh Quảng Ninh tổ chức Hội nghị xúc tiến, thúc đẩy triển khai phần mềm quản lý lưu trú ASM phục vụ triển khai Đề án 06/CP; tuyên truyền Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ, các văn bản hướng dẫn thi hành và cấp tài khoản định danh điện tử cho các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia 2023: Đề xuất tăng đầu tư cho hoạt động bảo vệ môi trường nông thôn

Thu gom vỏ thuốc BVTV tại một cánh đồng ở Long An. (Ảnh: Trần Mừng)
(PLVN) -Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa công bố Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia năm 2023 với chủ đề “Môi trường nông thôn - Thực trạng và giải pháp”. Báo cáo được Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng hai năm một lần với từng chủ đề riêng, như môi trường không khí, môi trường nước, chất thải...

Khánh thành cầu Pháp Luật Việt Nam ở Bến Tre

Khánh thành cầu Pháp Luật Việt Nam ở Bến Tre
(PLVN) -  Ngày 9/1, tại ấp Tân Hưng, xã Khánh Thạnh Tân (huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre), Báo Pháp luật Việt Nam phối hợp UBND huyện Mỏ Cày Bắc khánh thành cầu Pháp Luật Việt Nam (Cầu Rạch Dầu). Đây là sự kiện trong chuỗi hoạt động “Tết quân dân” năm 2025 huyện Mỏ Cày Bắc.