Vì đâu ta bỗng nhiên… lớn!

Sau sự cố về melamine trong sữa từ Trung Quốc, mấy ngày qua, dư luận lại một lần nữa “hú hồn” trước thông tin có chất gây dậy thì sớm ở trẻ em trong sữa của hãng Synutra (New Zealand). Đến nay, Bộ Y tế Trung Quốc đã thông báo lượng hormone tự nhiên trong sữa của hãng này vẫn ở mức bình thường. Tuy nhiên, phía các bậc cha mẹ lại “phát sinh” thêm một lo lắng xung quanh chuyện dậy thì sớm ở trẻ em, dù vấn đề này không phải là mới.

Khi nào trẻ dậy thì?

Dậy thì thường xảy ra ở lứa tuổi thiếu niên, khi đó trẻ phát triển cả về mặt cơ thể lẫn tâm lý để trở thành những người đàn ông và phụ nữ trẻ. Tuổi dậy thì trung bình ở trẻ gái là 10 tuổi, ở trẻ trai là 12 tuổi. Nếu hiện tượng này xuất hiện sớm hơn 8 tuổi ở trẻ nữ và 9 tuổi ở trẻ nam thì gọi là dậy thì sớm.

Các dấu hiệu của dậy thì

Trẻ gái sẽ thấy ngực nở, quầng vú to hơn và thâm đen, xuất hiện lông vùng xương mu hoặc nách, phát triển chiều cao nhanh, bắt đầu có kinh, có mụn ở mặt... Trẻ nam sẽ phát triển tinh hoàn hoặc dương vật to hơn, xuất hiện lông vùng xương mu hoặc nách, vỡ giọng, chiều cao tăng nhanh, có mụn... Một số trẻ xuất hiện rất sớm chỉ một hay vài triệu chứng nêu trên, nhưng không hoàn toàn là dậy thì. Những trẻ này gọi là dậy thì “một phần” và cần được theo dõi để xem có phải là dậy thì “thật” hay không.

Những trẻ nghi ngờ dậy thì sớm cần được làm một số xét nghiệm chuyên biệt để đo nồng độ hormone sinh dục hoặc một số chẩn đoán hình ảnh thăm dò hình thái não bộ. Siêu âm vùng chậu khảo sát buồng trứng ở trẻ gái cũng được thực hiện trong một số trường hợp.

Vì đâu ta bỗng nhiên... lớn?

Quá trình dậy thì thông thường được kích phát từ vùng dưới đồi ở não. Từ đây, tín hiệu được truyền xuống một vùng khác là tuyến yên để tiết ra các hormone sinh dục kích thích sự phát triển buồng trứng ở nữ hoặc tinh hoàn ở nam.

Hiện tượng dậy thì sớm có thể do một số bất thường ở vùng dưới đồi - tuyến yên như có khối u, sau chấn thương đầu, sau phẫu thuật sọ não, sau nhiễm trùng như viêm màng não, hoặc các bất thường ở ngay buồng trứng hoặc tuyến giáp cũng có thể làm khởi phát quá trình dậy thì sớm hơn bình thường.

Tuy nhiên, phần lớn trẻ dậy thì sớm, nhất là trẻ gái, không tìm thấy được tổn thương cụ thể. Một số trẻ khi khai thác kỹ có thể ghi nhận được tiền căn dậy thì sớm của cha mẹ hoặc anh chị. Một số trường hợp, hormone sinh dục được đưa vào cơ thể trẻ qua các loại thuốc điều trị, hoặc mỹ phẩm người lớn sử dụng hàng ngày, hay thức ăn gia súc, gia cầm nhiễm estrogen.

Dậy thì sớm ảnh hưởng đến trẻ như thế nào?

Khi hiện tượng dậy thì ngưng thì chiều cao cũng ngừng phát triển. Trẻ dậy thì sớm thường không phát triển chiều cao đầy đủ như lẽ ra phải có, vì hệ xương đã trưởng thành và ngưng phát triển ở thời điểm sớm hơn. Ban đầu trẻ dậy thì sớm có vẻ cao hơn bạn cùng trang lứa, nhưng cuối cùng thì ngưng phát triển sớm hơn và sẽ không cao được như quá trình bình thường đã được “lập trình”.

Dậy thì sớm cũng gây khó khăn về mặt tâm lý cho trẻ. Trẻ gái sẽ gặp lúng túng ở mỗi chu kỳ kinh, thấy ngực mình to hơn rõ ràng so với bạn bè. Trẻ dễ bị bạn bè chọc ghẹo, trở nên hay buồn rầu và tách biệt với bạn bè. Trẻ trai thì hung hăng hơn và có thể có những hoạt động tình dục không phù hợp với lứa tuổi.

Dậy thì sớm có phải điều trị?

Mục tiêu điều trị là chặn đứng quá trình dậy thì nhằm làm ngừng quá trình phát triển quá sớm cũng như sự trưởng thành nhanh chóng của hệ xương. Nếu tìm thấy nguyên nhân cụ thể, ví dụ khối u ở não, thì điều trị theo nguyên nhân. Nếu không tìm được nguyên nhân thì dùng các thuốc để làm giảm nồng độ hormone sinh dục.

Sau điều trị hiệu quả, trẻ gái sẽ thấy ngực sẽ nhỏ lại hoặc ít nhất không to thêm. Ở trẻ trai, dương vật và tinh hoàn sẽ có kích thước phù hợp theo lứa tuổi. Sự phát triển chiều cao sẽ chậm lại như các trẻ bình thường khác và tâm lý trẻ cũng dần ổn định hơn.