Nếu những con sông ở vùng đồng bằng tỉnh Quảng Ngãi nổi tiếng với các đặc sản như: cá thài bai, cá bống, con don, con lịch, ốc gạo… thì cả trăm con sông, con suối lớn, nhỏ vùng miền núi xứ Quảng, gồm 5 huyện là Ba Tơ, Minh Long, Sơn Hà, Sơn Tây, Trà Bồng lại nức danh với đặc sản cá niên.
Cá niên thường cư trú ở những đoạn sông, suối có nước chảy xiết, nhất là những nơi có thác ghềnh. Cá có thân dẹt, con lớn dài chừng 20cm và to chừng 2 ngón tay người lớn. Loài cá này cũng dễ nhận biết vì có những vi đỏ mọc quanh miệng, thân cá màu trắng bạc, lưng xanh. Cá chỉ ăn rong tảo nên thịt thơm, ngon, sạch và bổ dưỡng.
Cá niên có thể chế biến nhiều món như: chiên giòn, làm gỏi, hấp, nấu nghệ, kho… nhưng ngon nhất, đặc trưng nhất phải kể đến là món nướng, bởi hương vị thơm lừng lan tỏa và qua cách chế biến dân dã của nó.
 |
| Món cá niên nướng chỉ cần ăn một lần là nhớ mãi bởi cái vị béo, bùi, dai của thịt, giòn và ngọt của xương. |
Cá chỉ cần rửa thật sạch, không cần chế biến, không ướp bất kỳ gia vị gì, chỉ cần đem nướng bằng than là được. Khi nướng phải thường xuyên trở đều tay để từng con cá được chín vàng, tươm mỡ không bị cháy đắng và giữ được mùi vị thơm ngon. Khi ăn, chấm với muối giã ớt xanh, thêm vài giọt chanh, vài cọng rau của núi rừng hoặc rau răm thì tuyệt.
Ăn cá niên nướng ngon nhất là cách dùng tay gỡ thịt cá hoặc cầm nguyên con chấm muối mà cắn nhai ngấu nghiến, hít hà bởi vị ớt cay nồng. Món cá niên nướng chỉ cần ăn một lần là nhớ mãi bởi cái vị béo, bùi, dai của thịt, giòn và ngọt của xương, xen lẫn thoang thoảng mùi các loại rau thật khó tả. Ruột cá niên là bộ phận quý nhất mà người sành ăn nào cũng thích với vị đăng đắng, thanh thanh của mật cá. Ăn rồi vẫn còn thòm thèm, không ngán.
Những ngày lễ, Tết hay mỗi khi có khách quý, người dân các huyện miền núi ở Quảng Ngãi thường chọn cá niên làm món đãi khách. Họ thường đãi khách món cá niên nướng và khách thì chẳng thể nào bỏ qua ruột cá, bởi khi ăn vào có vị đắng nhân nhẫn rất lạ miệng.
