Về Lỗ Khê, nhớ câu ca trù bên bếp lửa luộc bánh…

Thi thoảng lại có những nhóm, những trường và CLB về Lỗ Khê để học làm bánh chưng
Thi thoảng lại có những nhóm, những trường và CLB về Lỗ Khê để học làm bánh chưng
(PLO) - Hà Nội có 3 làng bánh chưng nổi tiếng là làng Bạc, Tranh Khúc và Lỗ Khê. Trong số đó, làng Lỗ Khê nổi tiếng bởi tập tục văn hóa “hát ca trù ở sân đình vào những ngày cao điểm nấu bánh chưng đón Tết”. Cũng từ hình ảnh thi vị này, chúng tôi đã tìm đến Lỗ Khê vào một ngày cuối đông…

Vị đặc biệt đến từ nguồn nước…

Lỗ Khê là một làng nằm trong xã Liên Hà, huyện Đông Anh, Hà Nội. Khi xưa, Lỗ Khê là một phần của quê hương Kinh Bắc nổi tiếng nhưng từ năm 1961, Lỗ Khê được sát nhập vào Hà Nội. Người con của vùng Kinh Bắc bao đời đã ngấm từng câu ca, ngấm nghề làm mỹ nghệ. Khi chuyển về địa phận Hà Nội, họ vẫn giữ trong mình lửa nghề ấy. 

Mê ca trù, các cụ cao niên xưa cứ rảnh tay là gõ, là hát. Và rồi tục hát ca trù ở sân đình, bên bếp lửa bập bùng, trên là nồi bánh chưng xanh ngát đã truyền được bao đời nay. Bánh chưng Lỗ Khê  cũng có bí quyết nổi tiếng riêng, khiến cho một cô gái làng, đi lấy chồng làng khác, muốn làm bánh ngon như Lỗ Khê cũng không thể làm được. 

Đó là niềm tự hào riêng có của người dân Lỗ Khê. Ông Hoàng Đức Minh, trưởng thôn Lỗ Khê khẳng định: “Không nơi đâu nấu được bánh chưng có vị đặc biệt như làng tôi. Thậm chí, một cô gái ở làng tôi, lấy chồng ở làng Hà Hương, cách Lỗ Khê khoảng vài trăm mét, mang theo công thức của làng, đặt đúng những nguyên liệu mà người làng làm nhưng bánh chưng vẫn không thể giống như bánh của làng Lỗ Khê”. 

Chúng tôi tò mò gặng hỏi, ông Minh cho biết, thực chất ông cũng chưa thể biết chính xác tại sao lại có chuyện lạ lùng như vậy. Nhưng sau này, khi hỏi rất nhiều các cụ cao niên trong làng, ông mới ngộ ra rằng “có thể do nguồn nước ở Lỗ Khê tinh khiết, ngon nên bánh mới có đặc trưng đặc biệt như vậy”. Đó cũng là lý do mà đa phần các cô gái lấy chồng gần làng, cứ mỗi dịp Tết đến lại về làng gói bánh rồi mới mang về nhà chồng để dâng cúng tổ tiên. 

Đó cũng là lý do để rất nhiều cơ quan, đơn vị tấp nập xe cộ, điện thoại để đặt bánh tại làng Lỗ Khê. Người ta ước tính, từ sau khoảng Tết ông công, ông táo, mỗi ngày làng xuất đi cả chục tấn bánh chưng, đặc biệt, bánh chưng còn theo từng cung đường sắt, vào tận miền Nam. Người làng chuộng bánh chưng đến mức, ngày giỗ ông bà, lễ về nhà mới cũng không thể thiếu bánh chưng. 

Điều đặc biệt, bánh chưng ở đây được gói từ loại gạo nếp cái hoa vàng do chính người làng cấy cày 2 vụ. Có lẽ cũng vì vậy mà gạo đã ngấm loại nước tinh khiết của làng để lớn lên, rồi tặng lại cho những người con của làng vị bánh chưng đậm đà, không lẫn với các loại bánh khác. Người làng cũng không ngâm gạo nhiều, chỉ khoảng 1 tiếng là bắt đầu mang ra đãi. Đỗ cũng chỉ ngâm 2 tiếng là chuẩn bị vào khuôn bánh, làm nhân. 

Muốn giữ nghề của cha ông…

Bà Phạm Thị Lành, 65 tuổi, mới gắn bó với nghề làm bánh chưng khoảng 15 năm nhưng gần như nổi tiếng khắp vùng. Bà hát trầu văn giỏi, là phó chủ nhiệm CLB  văn hóa văn nghệ của làng đã cùng với làng chinh chiến ở nhiều cuộc thi và đều dành được giải thưởng lớn. 

Yêu văn nghệ, ham công việc cộng đồng nhưng bà Lành cũng tâm huyết với nghề làm bánh chưng của cha ông. Ban đầu bà làm vì công cuộc mưu sinh nhưng càng ngày bà càng bị cuốn hút vào nghề. Tận tâm tận lực với nghề bánh của làng, bà luôn lựa chọn những nguyên liệu chất lượng nhất. 

Bà Lành vừa rửa lá dong vừa chuyện trò với PV báo PLVN

Bà Lành vừa rửa lá dong vừa chuyện trò với PV báo PLVN

Gạo sẵn có trong làng, mỗi dịp chuẩn bị hàng Tết bà luôn dự trữ hơn chục tấn gạo để phục vụ bà con. Đỗ xanh bà cũng “nhòm” sẵn nơi cung cấp loại đỗ tròn, lòng xanh, cắn kêu tanh tách, vỡ đều. Lá dong được bà chuẩn bị đầu tiên, thuê thợ rửa cách ngày gói cả chục ngày để đảm bảo đến khi vào đỗ, vào gạo lá không còn xót một hạt nước nào. 

Nhà bà Lành nấu bánh chưng quanh năm nhưng mỗi dịp Tết đến thì cái sân nhỏ bé nhà bà như trẩy hội. Mỗi người một công đoạn, luôn tay luôn chân để kịp phục vụ hàng ngàn bánh mỗi ngày. Đội quân đãi gạo riêng, đội quân đãi đỗ riêng, rồi thợ gói, thợ vào lò, thợ vớt bánh… bà chia việc rõ ràng để không khâu nào bị lỡ nhịp, mới kịp cung cấp hàng ngàn bánh đúng hẹn cho khách mỗi ngày.  

Bánh chưng Lỗ Khê chủ yếu là loại bánh dài (bánh hình ống). Vì hình dáng khác biệt, tròn và dài, nên khi gói, phần quan trọng nhất là dàn dây go (loại dây vải, chắc chắn để cố định hình chiếc bánh), sau khi gói tạo hình, người gói mới dùng dây lạt mềm để gói chắc chắn, lúc này dây go sẽ được tháo ra. Sau khi đun đủ 8 tiếng, bánh sẽ được vớt ra và được thợ vớt lăn bánh bằng tay cho bánh rền hơn, giữ được lâu hơn. Đây cũng là một công đoạn riêng có của làng bánh chưng Lỗ Khê.  

“Làm hàng Tết không ai tính chuyện kinh doanh đâu cô ạ, bởi thuê công thợ dịp Tết đắt lắm. Tôi làm vì muốn giữ nghề của cha ông là chính thôi” - bà trầm giọng xuống tâm sự. Rồi bà kể, có những lần vì cần kíp việc xã, việc thôn, bà phải thuê người gói bánh cho bà, mỗi ngày thuê lên đến 500.000 đồng nhưng bà đi làm việc thôn chỉ được phụ cấp 50.000 đồng/ngày. Nhưng bà nhất quyết không bỏ nghề, không thể lỡ hẹn với khách hàng. 

Nhớ câu ca trù bên bếp lửa khi xưa…

Bà Lành bảo, thợ làm bánh bây giờ nhàn nhã hơn ngày xưa rất nhiều. Vì giờ nhà nhà nấu bánh chưng bằng than tổ ong nên chuyện thức đêm trông nồi bánh chỉ còn là quá khứ. Trong quá khứ nuối tiếc ấy của bà Lành là những câu chuyện kể đêm khuya, những câu ca trù cất lên trong màn đêm, bên ánh lửa bập bùng luộc bánh; là   những người làng tụ tập tại sân đình.

Cụ ông thường chuẩn bị nhạc cụ như đàn nguyệt , trống ban (trống con), phách, cảnh, thanh la, thi thoảng các cụ còn sử dụng nhiều nhạc cụ khác như: trống cái, sáo, đàn thập lục, đàn nhị, đàn bầu; còn các cụ bà thì sửa soạn quần áo và những làn điệu hát văn phù hợp với từng đêm. Bọn trẻ con thì rạng ngời, ánh mắt khao khát bên ánh lửa mỗi đêm, cảm giác như chúng “uống” từng giọt đàn, giọng hát… 

Giọng kể của bà Lành trầm sụt theo thời gian. Cảm giác như những nuối tiếc xa xưa vẫn còn nhiều lắm ở người đàn bà vừa ham nghiệp hát văn, vừa đảm sứ mệnh giữ nghề bánh chưng của tiên tổ này… 

Đọc thêm

Cụ ông con liệt sỹ bất ngờ nhận được thông báo cưỡng chế vi phạm hành chính?!

Mỗi khi trời mưa lối vào nhà ông Đạt thường bị ngập vì bị bít chặn đường thoát nước.
(PLVN) - Cụ ông 82 tuổi khẳng định trước khi nhận được thông báo về việc tổ chức thi hành quyết định cưỡng chế buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả, ông chưa từng nhận được biên bản vi phạm hành chính, quyết định xử phạt vi phạm hành chính để biết bản chất sự việc và thực hiện các quyền của mình theo quy định của pháp luật.

Phát hiện một thi thể nam giới trên sông Hậu

Phát hiện một thi thể nam giới trên sông Hậu
(PLVN) - Ngày 26/7, Công an huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long cho biết đang phối hợp với Phòng Kỹ thuật hình sự, Công an tỉnh tiến hành khám nghiệm tử thi, xác minh, điều tra làm rõ nguyên nhân tử vong của một thi thể trên sông Hậu.

Kon Tum: Kỳ lạ những công trình kiên cố tại lâm phần Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Kon Plông

Công trình tại tiểu khu 478, thôn Kon Năng, xã Măng Cành.
(PLVN) - Như PLVN đã phản ánh trong số báo ra ngày 9/1/2024, thời gian gần đây, Cty TNHH MTV Lâm nghiệp Kon Plông (trụ sở thị trấn Măng Đen, huyện Kon Plông; 100% vốn nhà nước do UBND tỉnh Kon Tum làm đại diện chủ sở hữu) đã để xảy ra một số vụ phá rừng trên lâm phần của Cty; như tại tiểu khu 388, xã Đắk Ring; tiểu khu 400, xã Măng Bút.

Nhiệt điện Hải Phòng hủy thầu gói thầu mua than cám có giá hơn 1.311 tỷ đồng sau gần 5 tháng đấu thầu

Trụ sở Công ty CP Nhiệt điện Hải Phòng.
(PLVN) - Công ty CP Nhiệt điện Hải Phòng vừa có quyết định hủy kết quả lựa chọn nhà thầu đối với gói thầu cung cấp than cám 6a.14 phục vụ sản xuất có giá gói thầu hơn 1.311 tỷ đồng. Lý do hủy thầu được thông báo là do tất cả hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất không đáp ứng được các yêu cầu của hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu. 

Tiếp vụ khu du lịch Ba Khan Village Resort không có giấy phép xây dựng nhưng đã đi vào hoạt động: Có thể yêu cầu ngừng hoạt động

Khu du lịch xây dựng hoàng tráng kiên cố, nhưng chính quyền địa phương không hề hay biết. Nguồn ảnh MC
(PLVN) - Liên quan đến khu du lịch Ba Khan Village Resort (Mai Châu, Hoà Bình) rộng 4ha đi vào hoạt động, thu tiền khi chưa được cấp phép xây dựng, chưa được chấp thuận chủ trương đầu tư, Luật sư Nguyễn Huy Long, Giám đốc Công ty Luật Legal Gate Việt Nam cho biết, về việc này các cơ quan chức năng có thể kiểm tra tình trạng hoạt động hợp pháp của công ty, có thể yêu cầu ngừng hoạt động, buộc áp dụng hình phạt hoặc yêu cầu Chủ đầu tư thực hiện các thủ tục cần thiết để hợp pháp hóa hoạt động.

Bắc Ninh: Nhiều bất cập trong việc thực hiện Dự án đường tỉnh 295 huyện Yên Phong

Quá trình thi công đã xảy ra tình trạng sụt lún rất nguy hiểm.
(PLVN) - Dự án đầu tư xây dựng cải tạo, nâng cấp đường tỉnh 295 (ĐT.295) có tổng mức đầu tư gần 80 tỷ đồng, do Ban quản lý các dự án xây dựng huyện Yên Phong (tỉnh Bắc Ninh) làm chủ đầu tư, Công ty xây dựng Việt Đức (TNHH) là nhà thầu thi công chính. Tuy nhiên, việc chấp hành pháp luật trong quá trình triển khai, thực hiện dự án có nhiều điểm bất cập khiến cuộc sống người dân bị ảnh hưởng…

Bài 3: “Cần nghiêm trị” trong vụ khai thác vàng trái phép tại Mường Tè (Lai Châu)

Đại biểu Quốc hội khóa XII, XIII, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, ông Lê Như Tiến. Nguồn ảnh MC
(PLVN) - Bày tỏ quan điểm trong vụ Báo Pháp luật Việt Nam phản ánh việc khai thác vàng trái phép tại bản Bó, xã Mường Tè, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu, Đại biểu Quốc hội khóa XII, XIII, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, ông Lê Như Tiến nhấn mạnh: Tài nguyên khoáng sản là bảo vật quốc gia, là nguồn lực của nhà nước. Nếu ai đó tự ý khai thác, không được phép của Nhà nước là vi phạm pháp luật, cần phải nghiêm trị.

Hưng Yên: Xã Đình Cao chỉ đạo khắc phục thiếu sót sau phản ánh của Báo PLVN

UBND xã Đình Cao, huyện Phù Cừ (tỉnh Hưng Yên).
(PLVN) -  Sau khi Báo PLVN đăng tải bài viết “Dự án 78 tỷ đồng ở Hưng Yên: Ai sai người đó chịu trách nhiệm". Ngày 02/11/2023, chủ đầu tư dự án là UBND xã Đình Cao, huyện Phù Cừ (tỉnh Hưng Yên) đã có văn bản phản hồi Báo PLVN và chỉ đạo các đơn vị thực hiện dự án nhanh chóng khắc phục những vấn đề thiếu sót mà Báo PLVN phản ánh.

"Vàng tặc" lộng hành tại Mường Tè, Lai Châu

Hình ảnh "hầm vàng tặc" được các đối tượng dựng lên để nguỵ trang. Nguồn ảnh MC
(PLVN) - Khu rừng sản xuất trên địa bàn bản Bó, xã Mường Tè, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu từ lâu được người dân đồn thổi là nơi có trữ lượng vàng sa khoáng lớn. Cũng chính ở đây, đã từ nhiều tháng qua, các đối tượng đã lợi dụng việc thuê đất trồng rừng sản xuất nhưng thực chất đã biến nơi đây thành nơi khai thác vàng trái phép. Nhận được thông tin phản ánh của người dân, nhóm phóng viên đã về đây để tìm hiểu xác minh sự việc. Sau nhiều ngày quan sát và ghi nhận thực tế, phóng viên phát hiện một khu mỏ khai thác vàng trái phép quy mô lớn. Ẩn sau các tán lá rừng là một đường dây khai thác vàng rất chuyên nghiệp và hoạt động liều lĩnh.