Về dự án Luật Khoáng sản (sửa đổi): Phải đảm bảo khai thác và sử dụng tài nguyên, khoáng sản tiết kiệm và hiệu quả hơn

Sáng ngày 16/06/2010, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Khoáng sản (sửa đổi). Đại biểu Đỗ Mạnh Hùng – Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên đã có ý kiến tham gia thảo luận. Về cơ bản, đại biểu Đỗ Mạnh Hùng tán thành với dự thảo luật, nhưng đề nghị thêm một số nội dung cụ thể.

Đại biểu Đỗ Mạnh Hùng phát biểu tại hội trường

Trước hết, về quan điểm chung khi điều chỉnh, sửa đổi dự án Luật Khoáng sản lần này, đại biểu Đỗ Mạnh Hùng đề nghị cần đảm bảo được các yêu cầu: Nâng cao được hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản; phải khai thác và sử dụng tài nguyên, khoáng sản tiết kiệm và hiệu quả hơn; phải bảo vệ được môi trường tốt hơn; đảm bảo lợi ích của Nhà nước, của doanh nghiệp, nhưng đồng thời cũng phải bảo vệ được lợi ích của địa phương, nhất là người dân nơi có khoáng sản được khai thác và chế biến.
Từ quan điểm chung đó, đại biểu Đỗ Mạnh Hùng đã phân tích và góp ý  về những nội dung cụ thể của dự thảo Luật, tập trung vào 3 vấn đề chính như sau:

Thứ nhất, trong xây dựng nội dung của luật lần này cần chú ý quy định rõ ràng trách nhiệm thẩm quyền quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản. Trong dự thảo luật còn quy định quá nhiều Bộ, như Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Xây dựng, Bộ Công thương và các Bộ, ngành khác trong quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản. Đề nghị chỉ nên giao cho một Bộ, nên chăng là Bộ Tài nguyên và Môi trường quản lý từ quy hoạch, thăm dò, khai thác, chế biến. Còn các Bộ khác tham gia thẩm định, phối hợp và chỉ thực hiện quản lý chuyên ngành như xây dựng hoặc hoạt động doanh nghiệp theo đúng chức năng của ngành.
Đồng thời cần nghiên cứu quy định lại phân cấp giữa các Bộ, ngành Trung ương với địa phương theo hướng tăng một số thẩm quyền trong thẩm định cấp phép, quản lý, thanh tra, xử lý vi phạm cho chính quyền địa phương. Thực hiện nghiêm việc chỉ cấp phép trên cơ sở đấu thầu, thăm dò và đấu giá khai thác. Nếu bỏ cấp phép, chỉ thực hiện đấu thầu hoặc đấu giá thì vẫn phải có một quyết định hành chính để công nhận trúng thầu hay quyết định cấp phép, và những việc này chỉ thực hiện trên cơ sở kết quả đấu thầu và đấu giá.

Thứ hai, về vấn đề đảm bảo lợi ích cho người dân ở vùng có khoáng sản. Đại biểu Đỗ Mạnh Hùng cho rằng đây là vấn đề còn đang chứa đựng những khác biệt, ở một số nơi có thể gọi là xung đột lợi ích giữa người dân và doanh nghiệp, bởi vì đối với nhiều người dân đã gắn bó bao đời với mảnh rừng, đồi cây, vườn ruộng, đến ngày nào đó người ta phát hiện dưới đó có than, quặng sắt, quặng titan v.v... thì bị thu hồi đất, có thể mất nghề, môi trường sống bị đảo lộn với tiếng ồn, bụi, nặng hơn là lún, sụt nhà cửa, ruộng, vườn, làm mất nguồn nước sinh hoạt và sản xuất. Trong khi đó những người quản lý mỏ có thu nhập khá cao. Điều đó là một trong những nguyên nhân khiến nhiều nơi người dân phản ứng mạnh đối với việc thu hồi đất để mở rộng nguồn mỏ cũ hay khai thác nguồn mỏ mới. Vì thế, theo đại biểu Đỗ Mạnh Hùng, Điều 7 của Luật không thể quy định theo cách kết hợp như trong dự thảo mà cần phải quy định rõ hơn trách nhiệm của tổ chức, cá nhân doanh nghiệp trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng, bảo vệ, phục hồi môi trường, trách nhiệm giải quyết việc làm bao gồm cả tuyển dụng lao động và đảm bảo kinh phí chuyển nghề theo hướng việc làm mới cho người dân, phải có thu nhập bằng hoặc cao hơn nghề cũ, cũng giống như quy định về tái định cư (nơi ở mới phải bằng hoặc tốt hơn nơi ở trước).

Vấn đề thứ 3 mà đại biểu Đỗ Mạnh Hùng đề cập là việc khắc phục tình trạng lãng phí tài nguyên khoáng sản. Những năm qua các cơ quan quản lý nhà nước, nhất là Bộ Tài nguyên và Môi trường và nhiều doanh nghiệp đã nỗ lực theo hướng này, nhưng trên thực tế vẫn còn nhiều nơi để xảy ra tình trạng quản lý kém hiệu quả, khai thác bừa bãi, lãng phí. Vì vậy phải quy định rõ hơn, mạnh hơn về khai thác sử dụng tiết kiệm, hiệu quả tài nguyên khoáng sản. Đại biểu Đỗ Mạnh Hùng đề nghị phải đưa vấn đề này trở thành một nguyên tắc, chứ không chỉ nói qua trong quy định tại Điều 4 về sở hữu. Theo đó, đề nghị trong Điều 6 quy định về nguyên tắc hoạt động khoáng sản nên ghi rõ: khai thác khoáng sản phải lấy việc sử dụng tiết kiệm hợp lý tài nguyên khoáng sản, lấy hiệu quả kinh tế xã hội và bảo vệ môi trường làm tiêu chuẩn cơ bản để quyết định đầu tư.