Theo quy định tại khoản 4 Điều 22 Nghị định số 123/NĐ-CP ngày 15/11/2015 quy định một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch trường hợp người yêu cầu xác nhận tình trạng hôn nhân đã từng đăng ký thường trú tại nhiều nơi khác nhau, người đó có trách nhiệm chứng minh về tình trạng hôn nhân của mình. Trường hợp người đó không chứng minh được thì công chức tư pháp - hộ tịch báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã có văn bản đề nghị Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người đó đã từng đăng ký thường trú tiến hành kiểm tra, xác minh về tình trạng hôn nhân của người đó.
Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được văn bản đề nghị, Ủy ban nhân dân cấp xã được yêu cầu tiến hành kiểm tra, xác minh và trả lời bằng văn bản cho Ủy ban nhân dân cấp xã yêu cầu về tình trạng hôn nhân của người đó trong thời gian thường trú tại địa phương.
Điều 4 Thông tư 15/2015/TT-BTP ngày 16/11/2015 của Bộ Tư pháp cũng đã quy định cơ chế cho phép trong trường hợp quá thời hạn quy định mà không nhận được kết quả xác minh thì UBND cấp xã cho phép người yêu cầu đăng ký hộ tịch lập văn bản cam đoan về nội dung cần xác minh (cam đoan về địa chỉ, thời gian thường trú trước đây và tình trạng hôn nhân tương ứng với thời gian đó). Cơ quan đăng ký hộ tịch có trách nhiệm giải thích rõ cho người lập văn bản cam đoan biết về trách nhiệm, hệ quả pháp lý của việc cam đoan không đúng sự thật.
Quy định như vậy, tuy nhiên theo Sở Tư pháp Hà Nội thì vẫn mất nhiều thời gian giải quyết những yêu cầu đối với người qua nhiều nơi cư trú do phải mất thời gian gửi văn bản xác minh tại các nơi và thời gian đợi kết quả trả lời. Tương tự, với công dân qua nhiều nơi cư trú khác nhau cũng rất vất vả khi phải tự chứng minh về tình trạng hôn nhân của mình.
Đối với UBND cấp xã, vẫn còn tình trạng không chủ động tiếp nhận yêu cầu và thực hiện việc xác minh mà vẫn yêu cầu người dân về những nơi cư trú trước đây xin giấy xác nhận tình trạng hôn nhân. Một số xã khi xác minh thì rất khó khăn do “tự nhiên “ phát sinh thêm việc, cũng như không xác định khi nào là quá thời hạn xác minh để cho công dân còn cam đoan, dẫn đến tình trạng người dân phải đi lại nhiều lần. Đó là chưa kể, UBND cấp xã nơi nhận được yêu cầu cũng không tích cực, thiếu thiện chí trong việc kiểm tra thông tin, chậm trả lời yêu cầu xác minh, thậm chí nhận được yêu cầu còn không hồi đáp.
Ngoài việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tăng cường kiểm tra, thanh tra nhiều địa phương cũng đề nghị cần tiếp tục có những hướng dẫn chuyên sâu về nghiệp vụ hộ tịch, giải đáp các vướng mắc từ cơ sở, tạo điều kiện cho công dân, trong đó có việc cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân cho công dân đã qua nhiều nơi cư trú./.
