Chỉ còn chưa đầy một tháng nữa, năm học mới sẽ bắt đầu. Hiện đang là thời điểm thị trường sách giáo khoa, sách tham khảo cho học sinh sôi động. Tìm hiểu qua các nhà sách, có thể nhận thấy có rất nhiều chủng loại sách tham khảo, đủ các cấp học để học sinh lựa chọn. Mặc dầu vậy, chất lượng và hiệu quả từ các cuốn sách tham khảo đang được bày bán tràn lan trên thị trường vẫn là vấn đề được nhiều học sinh và phụ huynh quan tâm.
 |
|||
| Có quá nhiều sách tham khảo, gây nhiễu cho học sinh. |
|||
Nắm bắt được nhu cầu ngày càng cao về các loại sách tham khảo của học sinh hiện nay, nhiều nhà xuất bản từ trung ương đến địa phương xem việc xuất bản sách tham khảo là “mảnh đất màu mỡ”, mang lại lợi nhuận cao. Đây là một trong những lý do khiến cho thị trường sách tham khảo phát triển sôi động trong thời gian qua thể hiện ở sự đa dạng, phong phú về các loại sách tham khảo. Đã qua rồi thời kỳ sách tham khảo xuất bản kiểu “nhỏ giọt”, chủ yếu đáp ứng nhu cầu của các lớp học sinh cuối cấp nhằm ôn luyện, nâng cao kiến thức, hỗ trợ, bồi dưỡng học sinh giỏi. Hiện nay, sách tham khảo có đủ ở tất cả các bậc, cấp học, từ tiểu học đến cao đẳng, đại học và sau đại học.
Ngay cả đối với học sinh lớp 1 cũng có hàng loạt các đầu sách tham khảo, thỏa sức lựa chọn: “Giải Toán lớp 1”; “Bài tập Toán nâng cao lớp 1”; “Toán chọn lọc lớp 1”; “Em học Tiếng Việt lớp 1”; “Luyện chữ lớp 1”… Qua tìm hiểu ở một số nhà sách có quy mô, không khó để nhận thấy sách tham khảo bạt ngàn trên các giá sách với đầy đủ chủng loại, kiểu dáng, được trình bày bìa khá bắt mắt. Trong khi, sách giáo khoa chỉ chiếm một khoảng không gian khiêm tốn. Một điều dễ nhận thấy khi tìm hiểu các đầu sách tham khảo ở các nhà sách nêu trên là: càng lên các lớp cao, số lượng các đầu sách tham khảo càng nhiều, nhất là đối với các lớp cuối cấp học.
Chẳng hạn, môn Toán lớp 5 có 14 đầu sách, môn Ngữ văn lớp 9 có 24 đầu sách, môn Toán lớp 12 có 19 cuốn, môn Tiếng Anh lớp 12 có 21 cuốn. Nhiều hơn cả là các chủng loại sách: “Để học tốt”, “Giải bài tập”, “Các bài văn mẫu”, Trong thời gian qua, khi Bộ GD&ĐT chủ trương thi trắc nghiệm đối với môn Ngoại ngữ và một số môn tự nhiên, đã xuất hiện tình trạng “ăn theo” của nhiều nhà xuất bản. Rất nhiều đầu sách tham khảo cho từng môn thi trắc nghiệm được các nhà xuất bản tung ra thị trường với lời “quảng cáo” trong phần giới thiệu là: “Thiết thực đối với học sinh trong việc rèn luyện kỹ năng làm bài thi trắc nghiệm”. Ngay cả đối với các môn khoa học xã hội như: Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý là những môn học mà Bộ GD&ĐT chưa có chủ trương thực hiện thi trắc nghiệm trong những kỳ thi quan trọng, số lượng các đầu sách phục vụ cho thi trắc nghiệm cũng không phải là nhỏ.
Mặc dù đa dạng, phong phú về chủng loại, song chất lượng sách tham khảo hiện nay đang bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Nhiều đầu sách tham khảo “đội lốt” dưới các tên gọi khá “kêu” như: “Để học tốt”, “Rèn luyện kỹ năng giải bài tập”... thực chất là lấy bài tập, đề bài, các câu hỏi phần hướng dẫn học bài, phần luyện tập trong sách giáo khoa để giải mà không có phần hướng dẫn hay gợi ý để học sinh tự làm bài. Hiện tượng các loại sách tham khảo có nội dung na ná giống nhau do cùng một hoặc một nhóm tác giả biên soạn được các nhà xuất bản khác nhau phát hành không phải là hiếm.
Trong số các loại sách tham khảo, sách tham khảo môn Ngữ văn chiếm số lượng lớn các đầu sách, nhiều hơn cả vẫn là sách giới thiệu các bài văn mẫu, các bài văn chọn lọc. Trong những loại sách kiểu này, rất hiếm có những cuốn sách có kèm câu hỏi, lời bình luận, nhận xét hay gợi ý, định hướng để học sinh rút ra thu hoạch, từ đó mà biết cách viết những bài văn của riêng mình. Và vì thế, nhiều học sinh tìm mua những cuốn sách tuyển chọn các bài văn mẫu chỉ để làm “phao”, làm tài liệu quay cóp khi gặp những đề văn tương tự. Điều này vô hình trung đã góp phần gia tăng sức ì, tạo tâm lý ỷ lại vào tài liệu trong thi và kiểm tra môn Ngữ văn của học sinh.
Các cuốn sách tham khảo phục vụ cho các môn thi sử dụng hình thức thi trắc nghiệm khách quan hiện nay cũng đang “có vấn đề”. Trong một số cuốn, nhiều câu hỏi chỉ nhằm tái hiện những kiến thức tủn mủn, vụn vặt, thiếu trọng tâm. Tình trạng chọn “nhầm” các phương án trong đáp án trả lời hay đưa ra nhiều phương án trả lời đúng trong một câu hỏi đã gây ra không ít bối rối, khó khăn trong quá trình sử dụng của học sinh.
Tình trạng “nở rộ” của thị trường sách tham khảo kéo theo đó là những hạn chế, tồn tại trong chất lượng, nội dung các loại sách tham khảo hiện nay phần lớn bắt nguồn từ sự bất cập trong công tác quản lý. Sách tham khảo dùng cho giáo viên và học sinh tất nhiên thuộc lĩnh vực giáo dục, nhưng Bộ GD&ĐT lại không có chức năng quản lý chất lượng nội dung của chúng.
Cục Xuất bản được giao nhiệm vụ quản lý trong lĩnh vực xuất bản nhưng lại không chịu trách nhiệm về nội dung xuất bản của các ấn phẩm. Trách nhiệm về nội dung xuất bản thuộc về người đứng đầu các nhà xuất bản. Tuy nhiên, vì những lý do khác nhau mà chủ yếu là vì lợi nhuận, hằng năm vào dịp đầu năm học, các nhà xuất bản vẫn cho ra đời hàng loạt đầu sách tham khảo, trong đó có những đầu sách kém chất lượng. Việc phát hiện, xử lý những vi phạm về chất lượng của các ấn phẩm còn gặp khó khăn bởi có quá nhiều đầu sách. Các chế tài xử lý lại chưa đủ sức răn đe, chủ yếu mới dừng lại ở phạt hành chính.
Nên chăng, trong điều kiện “loạn” sách tham khảo hiện nay, nhà trường và các bậc phụ huynh cần có những tư vấn cần thiết cho học sinh trong việc tìm mua sách tham khảo. Cần chọn sách tham khảo của những nhà xuất bản có uy tín. Điều quan trọng là mỗi học sinh cần căn cứ vào lực học của bản thân để lựa chọn những cuốn sách tham khảo phù hợp, và nhất là phải biết sử dụng đúng phương pháp, tránh tình trạng “tiền mất, tật mang”.
TUẤN MINH
