Vẫn còn bỏ ngỏ

19/10/2009 07:56

Sắc phong được xem là di sản văn hóa độc đáo, có ý nghĩa quan trọng về khoa học, lịch sử, văn hóa, mỹ thuật và nghệ thuật. Tuy nhiên, hiện nay trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, vì nhiều nguyên nhân khác nhau, nguồn di sản văn hóa quý giá này vẫn chưa được quan tâm nghiên cứu, bảo vệ một cách khoa học.


	Nhiều Sắc phong ở các đình làng, nhà thờ tộc đang bị mục nát.

Theo ông Trần Quang Thanh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch, hiện nay trên địa bàn thành phố Đà Nẵng có khoảng 245 Sắc phong đang được lưu giữ ở 21 đình làng và nhà thờ tộc. Các sắc phong ghi lại tên tuổi và công lao của một số nhân vật lịch sử kèm theo quê quán, công tích và xếp hạng. Sắc phong phản ánh hệ thống hành chính với những địa danh và đơn vị hành chính mang niên đại cụ thể.

Sắc phong thể hiện vai trò tối thượng của nhà vua trong việc trị vì muôn dân và cai quản cả thế giới thần linh, kết hợp với các tín ngưỡng và đời sống tâm linh, có quan hệ mật thiết với các lễ hội dân gian và sinh hoạt văn hóa của làng, xã. Sắc phong Việt Nam bao gồm hai loại: các Sắc thần, tức là Sắc phong của vua cho các vị thần linh đang được dân gian thờ phụng tại làng, xã trong các đình, miếu, từ đường… và các Sắc phong chức tước, là sắc phong của vua dành cho quý tộc, những quan chức có công trạng với vương triều. Cả hai loại Sắc phong không những có các giá trị nhất định về lịch sử - văn hóa, tín ngưỡng, tâm linh mà còn chứa đựng giá trị nhân văn rất cao.

Như vậy, nghiên cứu Sắc phong có thể cho ta những hiểu biết quý giá về địa lý, lịch sử, văn hóa dân gian. Sắc phong cũng thể hiện đặc trưng của thư pháp Hán Nôm và sự biến đổi qua các thời kỳ lịch sử. Ðồng thời một nét quan trọng khác là giấy sắc. Ðây là một sản phẩm đặc biệt của nghề làm giấy truyền thống đến nay hầu như đã mai một. Bảo tồn giấy sắc là một cách bảo tồn chứng tích của nghề thủ công truyền thống này - ông Thanh khẳng định.

Mặc dù có giá trị, song lâu nay, do chưa có phương tiện bảo quản hiệu quả, cũng như ý thức giữ gìn Sắc phong, cộng với các biến động của tự nhiên và xã hội, nên đã xảy ra tình trạng nhiều Sắc phong bị hủy hoại, thất tán.

Ở đình Phú Thượng (xã Hòa Sơn, huyện Hòa Vang), trước đây có 12 Sắc phong, tuy nhiên do không được bảo quản tốt nên bị chuột và mối mọt cắn gần hết, chỉ còn 2 Sắc có thể đọc được. Đình Hòa An (phường Hòa An, quận Cẩm Lệ) có 8 Sắc nhưng đã mục nát gần hết, nhiều chỗ đã bị mất chữ, hiện chỉ còn 3 Sắc nhưng không còn nguyên vẹn.

Ở đình Tùng Lâm (phường Hòa Xuân, quận Cẩm Lệ), theo phản ánh của các vị bô lão, trước đây đình có 2 ống tre đựng 16 Sắc phong, nhưng trong trận lũ lụt năm 1999, đình Tùng Lâm bị ngập, 2 ống tre bị nước cuốn trôi, may mắn một ống đựng 6 Sắc phong đã mắc lại một lùm cây tại phường Khuê Mỹ (Ngũ Hành Sơn), nhân dân trong vùng vớt được và trao lại cho đình làng, còn lại một ống đựng 10 Sắc phong đã bị trôi mất. Tại đình Lỗ Giáng (Hòa Xuân) có 16 Sắc phong, nhưng đến nay, do nước mưa ngấm vào làm mục nát, hư hại chỉ còn lại duy nhất 1 Sắc đọc được chữ, nhưng cũng đã bị rách nát rất nhiều…

Khó khăn trong công tác bảo tồn

Theo ông Trần Quang Thanh, tất cả các Sắc phong đang được lưu giữ tại các đình làng, nhà thờ, gia tộc mang nhiều yếu tố tâm linh, nên việc khảo sát, sao chụp gặp rất nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, hiện nay chưa có một phương pháp khoa học tối ưu để bảo quản Sắc phong. Vì vậy, phương pháp phổ biến hiện nay là đựng trong ống tre, hoặc hộp gỗ, bên ngoài bọc giấy. Cách bảo quản thô sơ như vậy kết hợp với khí hậu nóng ẩm nên rất dễ bị mục nát.

Tuy nhiên, việc bảo tồn Sắc phong đòi hỏi các kỹ thuật cao và chuyên nghiệp trong việc bồi giấy, bởi hầu hết các Sắc phong còn lưu lại đều đã rất mỏng và dễ hỏng, thậm chí rất dễ vỡ vụn. Vì thế, không phải ai cũng có thể làm được. Đã vậy, chi phí bồi giấy cho mỗi tờ Sắc khá tốn kém với thời gian nhiều ngày. Vì vậy, việc lưu giữ, bảo tồn những giá trị văn hóa-lịch sử từ Sắc phong đến bây giờ vẫn còn bỏ ngỏ.

Bài và ảnh: NGỌC HÂN