Ứng xử khi nghe hòa nhạc: Chuyện không nhỏ

Không chỉ đòi hỏi ở công chúng một trình độ thưởng thức âm nhạc nhất định, các chương trình hòa nhạc cổ điển còn có những quy tắc khá nghiêm ngặt mà người nghe cần tuân thủ. Những quy tắc có thể rất đơn giản nhưng nếu không nắm được, không ít người sẽ rơi vào tình thế trớ trêu khi đi nghe hòa nhạc…

Buổi biểu diễn của dàn nhạc Sakura (Nhật Bản) tại Nhà hát thành phố tháng 11 vừa qua Ảnh: Thu Hiền

Tặng hoa – tưởng dễ mà khó

Tặng hoa là cách thể hiện tình cảm của công chúng đối với nghệ sĩ và màn biểu diễn của họ. Một hành động tưởng như quen thuộc nhưng đặt vào một chương trình hòa nhạc lại không đơn giản. Anh Bùi Minh Chính, tổ 11, Hạ Lũng, phường Đằng Hải (quận Hải An) từng ngượng chín người khi lên tặng hoa tại buổi biểu diễn của Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam. Khi dàn nhạc vừa kết thúc một chương nhạc, anh lên sân khấu tiến đến chỗ nghệ sĩ mình yêu thích để tặng hoa. Thấy vậy, vị nhạc trưởng xua tay, từ chối khiến anh tẽn tò trở lại chỗ ngồi. “Đã vậy, lại còn nhận được những ánh nhìn không mấy thoải mái từ các nghệ sĩ khiến mình chỉ muốn độn thổ”- anh cho biết như vậy.

Theo nghệ sĩ violin Nguyễn Ngọc Mỹ (Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam), tặng hoa tại buổi hòa nhạc có những quy ước rất riêng. Sau khi dàn nhạc kết thúc buổi biểu diễn, người nghe tán thưởng bằng những tràng pháo tay nồng nhiệt và tặng hoa. Người đầu tiên nhận được hoa phải là nhạc trưởng, vì đó là người giữ vị trí cao nhất trong buổi biểu diễn. Sau đó đến concertmaster (nghệ sĩ ngồi hàng đầu của bè violin1, gần người nghe nhất, người đầu tiên bắt tay nhạc trưởng mỗi khi kết thúc một tác phẩm hay chương trình biểu diễn). Nếu chương trình hoặc tác phẩm vừa trình diễn có một nghệ sĩ solo hay có ca sĩ solo thì tặng hoa nghệ sĩ solo trước rồi đến nhạc trưởng và concertmaster.

Yêu cầu tối thiểu là sự im lặng

Dù đã ít nhưng tình trạng mất trật tự trong khi nghe hòa nhạc vẫn khá phổ biến tại Việt Nam nói chung, Hải Phòng nói riêng. Không chỉ là tiếng trẻ nhỏ khóc hay đùa nghịch, tiếng nói chuyện rì rầm của người nghe mà góp chung vào chuỗi âm thanh không đúng chỗ ấy còn có tiếng chuông điện thoại, chuông báo tin nhắn và cả… tiếng loạch xoạch từ máy chụp ảnh. 

Nghệ sĩ violin Phan Thanh Tiến sau buổi biểu diễn của dàn nhạc Sakura (Nhật Bản) tại Hải Phòng cuối tháng 11 vừa qua nói rằng, mỗi người nên chuẩn bị tinh thần trước khi đến với những buổi hòa nhạc. Không nhất thiết phải quá chú ý tới quần áo, cách cư xử và giao tiếp mà quên đi mục đích chính là đến để hưởng thụ những giá trị nghệ thuật nhưng cũng cần có sự quan tâm đúng mức. Cần biết những quy tắc của một chương trình hòa nhạc, trong đó yêu cầu tối thiểu là giữ im lặng tối đa trong suốt quá trình các nghệ sĩ biểu diễn. Không giống các loại hình âm nhạc khác, thưởng thức hoà nhạc đòi hỏi một sự yên tĩnh tối đa, vì tiếng đàn, tiếng hát đều hoàn toàn thật và không được sự hỗ trợ của tăng âm. Một tiếng động dù rất khẽ cũng khiến không gian thuần khiết đó bị phá hỏng. Vì thế, có người ví: “Đêm nhạc giao hưởng thính phòng giống như một bữa tiệc của sơn hào, hải vị mà tiếng ồn như những hạt sạn trong đó. Đang ăn rất ngon mà vướng sạn thì hỏng cả bữa tiệc”.

Vỗ tay cũng phải đúng lúc

Cũng tại buổi biểu diễn của dàn nhạc Sakura (Nhật Bản) tại Nhà hát thành phố, cứ mỗi khi các nghệ sĩ kết thúc một chương trong bản giao hưởng “Bốn mùa Nhật Bản”, người xem lại ồ lên vỗ tay khiến nhạc trưởng phải bước xuống bục, cúi đầu cảm ơn. Nhiều lần như vậy mà bản nhạc vẫn chưa kết thúc, dưới hàng ghế, người nghe bắt đầu lao xao “Hoá ra vẫn chưa hết ?”. Chuyện trên không phải là hiện tượng hiếm trong các chương trình hoà nhạc. Nguyên nhân chính là người nghe nhầm lẫn giữa khoảng thời gian chuyển tiếp giữa các chương trong bản nhạc và thời điểm bản nhạc thật sự kết thúc.

Độ dài, ngắn của mỗi nhạc phẩm cổ điển rất khác nhau, tùy thuộc thể loại sáng tác. Một bản giao hưởng (tác phẩm viết cho dàn nhạc giao hưởng) thường có 4 chương trong khi bản concerto (tác phẩm khí nhạc viết cho một hay vài loại nhạc cụ độc tấu với dàn nhạc) thường có 3 chương thì một bản sonate có thể có 3 hoặc 4 chương. Để tránh những tiếng vỗ tay lạc lõng, gây khó chịu cho nghệ sĩ biểu diễn, nên chăng, đơn vị tổ chức buổi hòa nhạc phát tờ chương trình có phần giới thiệu chi tiết kết cấu mỗi tác phẩm trước mỗi giờ diễn để người nghe chưa hiểu nhiều về nhạc giao hưởng nắm được.

Bàn về chuyện vỗ tay khi nghe nhạc cổ điển, nghệ sĩ Nguyễn Ngọc Mỹ chia sẻ thêm: “Với những bản nhạc cổ điển buồn, khoảng thời gian im lặng sau nốt nhạc cuối cùng chính là khoảnh khắc để người nghe thưởng thức được trọn vẹn những cảm xúc tác phẩm mang đến. Nếu ở thời điểm này mà người nghe vỗ tay thì thật… “vô duyên” hơn bao giờ hết”. Vì vậy, ngay cả khi bản nhạc đã thực sự kết thúc, người nghe cũng nên chậm lại một chút, trước khi tán dương màn biểu diễn bằng những tràng pháo tay giòn giã.

Hồng Châm