Ứng xử hài hòa với biển

***

“Biển Việt Nam chứa đựng nhiều hệ sinh thái và tài nguyên phong phú. Biển không chỉ mang lại nguồn lợi hải sản dồi dào, phát triển du lịch, giao thông vận tải, còn là nguồn cung năng lượng tái tạo (gió biển, sóng biển)... Các hệ sinh thái biển đóng vai trò quan trọng duy trì đa dạng sinh học, nguồn lợi hải sản, điều hòa khí hậu…

Trong Thập kỷ phục hồi hệ sinh thái, việc bảo vệ các hệ sinh thái biển là nhiệm vụ trọng tâm góp phần bảo tồn đa dạng sinh học, bảo đảm an ninh lương thực, phát triển kinh tế biển, củng cố an ninh chủ quyền quốc gia.

Trước xu hướng toàn cầu ngày càng chú trọng bảo vệ môi trường (BVMT), Việt Nam cần triển khai các hành động cụ thể ứng phó hiệu quả biến đổi khí hậu, bảo vệ các hệ sinh thái biển khỏe mạnh có khả năng chống chịu tốt trước những tác động như nước biển dâng, nhiệt độ tăng cao”.

***

“Tại Việt Nam, để bảo vệ các hệ sinh thái biển, ngoài hệ thống các khu bảo tồn biển được Nhà nước thành lập, một số khu dân cư ven biển đã thành lập mô hình “Tổ cộng đồng bảo vệ nguồn lợi thủy sản”, điển hình như Rạn Trào (Khánh Hòa), Rạn Bà Đậu (Quảng Nam).

Những tổ chức này do chính những người khai thác thủy sản địa phương tự thành lập nhằm giám sát bảo vệ nguồn lợi thủy sản và hệ sinh thái rạn san hô ở địa phương. Tổ thường xuyên tuần tra, ngăn chặn khai thác trái phép, khai thác ở khu vực cấm; giám sát các hoạt động khai thác thủy sản tiêu cực như đánh bắt hủy diệt (chất nổ, chất độc, xung điện), khai thác quá mức; bảo vệ các rạn san hô, các loài thủy sản quý hiếm. Họ còn là những tuyên truyền viên tích cực, giúp nâng cao nhận thức cộng đồng BVMT biển, cũng là “ngôi nhà” và sinh kế của họ.

Mô hình khác là “Câu lạc bộ (CLB) BVMT biển”, những nhóm người tự nguyện cùng thực hiện các hoạt động nhằm bảo vệ, cải thiện môi trường biển. Các CLB dọn dẹp bãi biển, thu gom rác thải, làm sạch môi trường biển; tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng…

Các CLB này hoạt động rất sôi nổi, thu hút đông đảo người tham gia, thành phần đa dạng từ học sinh, sinh viên, du khách, người dân địa phương… Nhiều CLB hoạt động thành công như CLB “BVMT bờ biển Khu du lịch Trà Cổ” (Quảng Ninh), “Biển xanh - Làm sạch bờ biển” (Phú Yên), “Phú Quốc Xanh” (Kiên Giang), “Cựu chiến binh BVMT biển” (Quảng Trị)… Đây là những mô hình tiêu biểu cần được nhân rộng”.

***

“Trong kỷ nguyên mới, việc cân bằng giữa khai thác kinh tế biển và BVMT là vấn đề cấp bách, đòi hỏi những giải pháp toàn diện. Theo tôi, cần phải thực hiện các biện pháp sau.

Thứ nhất, quy hoạch chi tiết phân vùng sử dụng đất ven biển, quy hoạch khai thác hải sản, quy hoạch du lịch biển... cần được xây dựng một cách khoa học, phù hợp điều kiện từng vùng. Việc phân chia vùng biển thành các khu vực có chức năng khác nhau như khu bảo tồn, nuôi trồng thủy sản, du lịch... giúp quản lý hiệu quả hơn. Cần áp dụng công nghệ hiện đại như vệ tinh, máy bay không người lái, cảm biến để giám sát quản lý tài nguyên biển, góp phần phát hiện sớm các vấn đề môi trường.

Thứ hai, cần khuyến khích các ngành công nghiệp xanh như năng lượng tái tạo (gió biển, sóng biển), du lịch sinh thái, nuôi trồng thủy sản bền vững. Phải có các giải pháp hỗ trợ ngư dân chuyển đổi nghề để giảm áp lực lên nguồn lợi thủy sản; phát triển các chuỗi cung ứng thủy sản bền vững, bảo đảm truy xuất nguồn gốc và chất lượng.

Thứ ba, tăng cường xử lý nước thải công nghiệp và sinh hoạt trước khi thải ra môi trường biển, giảm thiểu rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa đại dương. Việc thành lập các khu bảo tồn biển, phục hồi các hệ sinh thái bị suy thoái như rạn san hô, rừng ngập mặn cũng rất quan trọng. Chúng ta cũng cần thúc đẩy các giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu, xây dựng các hệ thống phòng chống thiên tai, nâng cao năng lực thích ứng của cộng đồng ven biển.

Thứ tư, Việt Nam cần thúc đẩy tham gia các hiệp ước quốc tế về BVMT biển để cùng nhau giải quyết các vấn đề chung. Hợp tác nghiên cứu với các quốc gia có kinh nghiệm BVMT biển để tham khảo, chia sẻ kinh nghiệm.

Cuối cùng, một yếu tố rất quan trọng là đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về BVMT và hệ sinh thái biển. Việc xây dựng các mô hình bảo vệ - quản lý cộng đồng là giải pháp thiết thực, phát huy hiệu quả vai trò cư dân địa phương”.