Ứng Hòa nỗ lực tạo dựng vùng quê bản sắc, xanh, thông minh ở phía Nam Thủ đô

Giữ tên cũ cho một vùng đất mới - nối dài truyền thống, mở rộng không gian phát triển

Được thành lập trên cơ sở sáp nhập 8 đơn vị hành chính cũ gồm: Trung Tú, Đồng Tân, Minh Đức, Kim Đường, Đông Lỗ, Đại Hùng, Đại Cường và Trầm Lộng, xã Ứng Hòa hiện có diện tích hơn 67km², với dân số lên đến 63.634 người, trở thành một trong bảy xã lớn nhất Thủ đô. Việc giữ lại tên gọi “Ứng Hòa” không chỉ là một sắp xếp hành chính đơn thuần mà còn là sự tiếp nối dòng chảy lịch sử - văn hóa của vùng đất phía Nam Hà Nội.

Ứng Hòa gắn liền với nhiều địa danh mang dấu ấn cách mạng: Chùa Chòng - Trầm Lộng từng là An toàn khu Xứ ủy Bắc Kỳ năm 1942; Khu Cháy là biểu tượng của ý chí kiên cường, bất khuất trong kháng chiến chống Pháp.

Không chỉ vậy, nơi đây còn là vùng đất của các làng nghề truyền thống trứ danh: làng may áo dài Trạch Xá (được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia), làng làm nhạc cụ Đào Xá, làng giày da Thần, khảm trai Cao Xá, chăn bông Trung Thượng... Những “nguồn tài nguyên mềm” này không chỉ gìn giữ bản sắc văn hóa mà còn mở ra cơ hội phát triển kinh tế gắn với du lịch trải nghiệm. Đây là thế mạnh đặc trưng khi Ứng Hòa nằm trên tuyến “Con đường di sản ngoại đô Hà Nội”.

Thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới, xã được “kế thừa” toàn diện thành quả xây dựng nông thôn mới của huyện Ứng Hòa trước đây đã đạt chuẩn nông thôn mới từ năm 2022. Với 28/28 xã hoàn thành mục tiêu nông thôn mới, 6/28 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và thị trấn Vân Đình được công nhận đạt chuẩn văn minh đô thị.

Những năm gần đây, kinh tế xã hội tăng trưởng khá, tốc độ tăng bình quân đạt 8,5%/năm; cơ cấu chuyển dịch đúng hướng, giảm dần tỷ trọng nông nghiệp, tăng dần công nghiệp - xây dựng và thương mại - dịch vụ. Giá trị sản xuất công nghiệp, xây dựng tăng 7-10%/năm; thương mại - dịch vụ tăng 5-7%/năm.

Bên cạnh đó, Ứng Hòa cũng chú trọng phát triển bền vững thông qua ứng dụng khoa học - công nghệ, thúc đẩy chuyển đổi số. Công tác quy hoạch, quản lý đất đai, môi trường, trật tự xây dựng được tăng cường; hạ tầng được đầu tư đồng bộ.

Ngoài ra, an sinh xã hội cũng được bảo đảm; thu nhập bình quân năm 2025 đạt 78,5 triệu đồng/người, tăng 1,5-1,8 lần so với năm 2020; xã không còn hộ nghèo. Hoạt động văn hóa, thể thao sôi nổi; 95,6% hộ đạt Gia đình văn hóa, 100% thôn giữ vững danh hiệu Làng văn hóa. Công tác bảo tồn, tôn tạo di tích được quan tâm. Giáo dục đạt nhiều kết quả quan trọng, 100% trường công lập đạt chuẩn quốc gia mức độ 1; 11 trường đạt chuẩn mức độ 2; tỷ lệ học sinh lên lớp, tốt nghiệp đạt 98-100%. Y tế được đầu tư cơ sở vật chất, nhân lực, tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế đạt 95,8%.

Công tác bảo vệ môi trường được đẩy mạnh, 100% rác thải sinh hoạt được thu gom, xử lý; nhiều mô hình như “Đoạn đường nở hoa”, “Ngày Chủ nhật xanh” được nhân rộng. Hạ tầng giao thông, trường học, trạm y tế được đầu tư đồng bộ; nhiều dự án lớn hoàn thành, góp phần làm thay đổi diện mạo nông thôn.

Trên nền tảng đó, xã Ứng Hòa bước vào giai đoạn phát triển mới với lợi thế đồng bộ cả về chính sách, hạ tầng và ý thức cộng đồng.

Xây dựng nông thôn mới theo hướng bản sắc, xanh và thông minh

Ở Ứng Hòa, câu chuyện xây dựng nông thôn mới không còn dừng lại ở những chỉ tiêu cơ học như đường bê tông, trường chuẩn hay chợ khang trang. Tầm nhìn mới đang định hình một không gian nông thôn hiện đại nhưng không đánh mất bản sắc, phát triển nhanh nhưng phải xanh và bền vững. Trên nền kinh tế đang tăng trưởng ổn định với tốc độ trung bình 8,5%/năm, địa phương này đang lựa chọn một hướng đi khác: đi từ chính nội lực, tận dụng thế mạnh sẵn có, và tạo đột phá bằng tư duy quy hoạch mới.

Thay vì áp dụng mô hình “một khuôn cho tất cả”, xã Ứng Hòa xác định nhiệm vụ trọng tâm là tạo đột phá từ quy hoạch đến thực tiễn triển khai. Mỗi giải pháp đều được thiết kế gắn với đặc thù địa phương, đồng thời đặt trong tổng thể Quy hoạch Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn 2065. Cách làm này giúp từng bước hình thành tư duy phát triển đồng bộ, vừa phù hợp với hướng đi chung của Thành phố, vừa phát huy lợi thế vùng đất phía Nam Thủ đô.

Trong định hướng phát triển không gian, xã đã xác lập bốn vùng chức năng rõ rệt: nông nghiệp - thủy sản công nghệ cao; logistics và công nghiệp phụ trợ; đô thị sinh thái xanh, thông minh; cùng du lịch trải nghiệm gắn với làng nghề và di tích lịch sử. Đây không chỉ là cách phân chia về mặt địa lý mà là chiến lược phát triển cân bằng, vừa khai thác hiệu quả tài nguyên đất, vừa đảm bảo kết nối hạ tầng và sinh kế người dân. Bằng hướng tiếp cận này, Ứng Hòa đang tận dụng tối đa lợi thế nội tại, đồng thời tạo sự gắn kết với các trục phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, Ứng Hòa đặt trọng tâm vào cải tạo và hiện đại hóa hạ tầng thủy lợi, nâng cao chất lượng đất và nguồn nước, đồng thời tập trung phát triển những cây, con chủ lực như lúa chất lượng cao, rau an toàn, thủy sản và thủy cầm đặc sản. Định hướng đến năm 2030, xã phấn đấu trở thành trung tâm nông sản sạch và sản xuất giống hàng đầu của Hà Nội. Cùng với đó, việc xây dựng và phát triển thương hiệu sản phẩm OCOP được đẩy mạnh.

Ứng Hòa cũng coi ứng dụng khoa học - công nghệ và chuyển đổi số là chìa khóa cho phát triển xanh, thông minh, hiện đại. Ngay khi thực hiện mô hình chính quyền hai cấp, xã đã bắt tay xây dựng cơ sở dữ liệu số về nông sản, đất đai, môi trường và hệ thống di tích lịch sử, hình thành không gian lưu trữ đa chiều phục vụ công tác quản lý, quy hoạch và phát triển kinh tế - xã hội. Các mô hình “cánh đồng thông minh”, “nhà kính công nghệ cao” được triển khai rộng rãi, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và cảm biến tự động để nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất.

Bên cạnh sản xuất, Ứng Hòa xác định phát triển du lịch sinh thái là hướng đi bền vững. Di sản được coi là động lực cho kinh tế dịch vụ, với những điểm nhấn như An toàn khu Trầm Lộng, Bảo tàng Khu Cháy cùng hệ thống làng nghề truyền thống nổi tiếng: Trạch Xá, Đào Xá, Thần, Bùng... Những giá trị văn hóa - lịch sử đó đang được tích hợp thành các tour trải nghiệm “Con đường di sản ngoại đô Hà Nội”.

Địa phương cũng hướng tới phát triển các sản phẩm du lịch đặc trưng như “Một ngày làm nông dân”, “Khám phá làng nghề”, gắn với ẩm thực bản địa đặc sắc như: vịt cỏ Vân Đình, cá rô đồng, sen…  để mang đến trải nghiệm trọn vẹn cho du khách.

Bí thư Đảng ủy xã Ứng Hòa Nguyễn Tiến Thiết cho biết, muốn kiến tạo thành công mô hình nông thôn bản sắc, xanh, thông minh, điều địa phương cần nhất là sự quan tâm, cơ chế hỗ trợ từ Trung ương và Thành phố. Xã Ứng Hòa rất cần nguồn lực đầu tư hạ tầng đồng bộ, phù hợp với Quy hoạch Thủ đô, cùng sự đồng hành của đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học - những người giúp địa phương có thể bứt phá trong mọi lĩnh vực.

Theo đó, ông cũng đề xuất Thành phố lựa chọn Ứng Hòa làm nơi thí điểm phát triển không gian văn hóa Đồng bằng Bắc Bộ - một miền quê để người dân và du khách tìm về, trải nghiệm, gìn giữ và tôn vinh giá trị truyền thống của địa phương trong nhịp sống mới.

***

"Trang thông tin có sự phối hợp của Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội”